tijd

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  tijd    (hulp, bestand)
• IPA: / tɛit / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /tɛit/
  • (Vlaanderen, Brabant): /tɛːt/
  • (Limburg): /tɛɪ̯d/

Woordafbreking

• tijd

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, afkomstig van: Middelnederlands: tijt Oudnederlands:  tīt   in de betekenis van ‘moment’ voor het eerst aangetroffen in de Wachtendonckse Psalmen (10e eeuw) Germaans: *tīðiz Indo-Europees: *dih₂-ti-

Verwant in Germaans: West: Duits: Zeit (Oudhoogduits: zīt), Nederduits: Tied (Oudsaksisch: tīd), Engels: tide ‘getij’ (Oudengels: tīd), Fries: tiid (Oudfries: tīd) Noord: Zweeds/Deens/Noors: tid (Oudnoords: tíð)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	tijd	tijden
verkleinwoord	tijdje	tijdjes

Zelfstandig naamwoord

tijd m

1. onstuitbare gang der dingen van toekomst door het heden naar het verleden

   • Doorheen de tijd heeft de aarde al heel wat evoluties meegemaakt. 

   ▸ Ze zeiden dat het de koudste winter sinds honderd jaar was of in elk geval zo ver terug in de tijd als iemand zich kon herinneren. Het kwik daalde soms tot rond de -40, hoewel de wind minder erg was dan daarboven op de vlakte.

2. duur van de gelegenheid om iets te doen

   • Je moet hem even de tijd gunnen om dit werk af te maken. 

   ▸ Geen tijd meer om van de top af te komen.

3. (sport) gemeten duur waarbinnen een bepaalde prestatie is geleverd als maatstaf voor succes

   • De wielrenner heeft ondanks zijn blessure een goede tijd gereden. 

   ▸ De estafettezwemsters bereikten de finale van de 4 x 100 meter vrije slag met de tweede tijd, achter Australië.

4. bepaalde periode waarin iets gebeurt

   • Het voorjaar is een goede tijd het huis schoon te maken. 

   ▸ Dan kan hij er staan en zeggen dat hij zich in deze moeilijke tijden et cetera et cetera toch heeft opgeofferd uit liefde voor zowel zijn dochter als de tradities van zijn geslacht.

5. bepaald moment waarop iets gebeurt

   • Het is nu tijd om te beginnen. 

Hyponiemen

• [3] (intensivering) supertijd

   

Greenwichtijd Sovjettijd Vadertje Tijd Vikingtijd aangiftetijd aankomsttijd aanlooptijd aanrijtijd aanvangstijd aanvliegtijd academietijd adventstijd adventtijd altijd apartheidstijd arbeidstijd atoomtijd avondtijd babytijd badtijd baktijd baltstijd baroktijd bedenktijd bedrijfstijd bedtijd begintijd behandelingstijd belichtingstijd beltijd bereidingstijd besttijd beurstijd bewaartijd bezettingstijd bezoektijd biedermeiertijd bijdetijds bijtijds binnenstijds binnentijds bladtijd blancheertijd blessuretijd bloedingstijd bloeitijd blookertijd bollentijd bombeltijd borreltijd bouwtijd broedtijd bronstijd bronsttijd bruidstijd buitentijds campagnetijd carenztijd carnavalstijd compagnietijd computertijd contacttijd coronatijd crisistijd cyclustijd decompressietijd deeltijd denktijd destijds diensttijd doorlooptijd draagtijd drogetijd droogtijd droomtijd duurtijd e-tijd eertijds eettijd eigentijd eigentijds eindexamentijd eindtijd etenstijd examentijd expositietijd flitstijd gaartijd gebruikstijd gelijkertijd generatietijd genezingstijd gesprekstijd glijtijd glorietijd grilltijd groeitijd groentijd gymnasiumtijd haktijd halftijds halfwaardetijd halveringstijd haringtijd haventijd heeltijd heldentijd heremetijd heremijntijd herfsttijd hersteltijd hippietijd hoogtijd hooitijd ijstijd ijzertijd incubatietijd indertijd inlooptijd inschrijvingstijd internettijd intijds introductietijd inwerktijd jaartijd jachttijd jongenstijd juniorentijd kamptijd kantoortijd keizertijd kennismakingstijd kerktijd kermistijd kersentijd kersttijd kijktijd kindertijd kleeftijd kleretijd kleutertijd kloktijd knikkertijd koffietijd komkommertijd kooktijd kopertijd kraamtijd kriekentijd krijttijd kwalificatietijd laadtijd lagereschooltijd latentietijd leeftijd leertijd leestijd legtijd lentetijd lestijd levenstijd leveringstijd levertijd lichttijd lijdenstijd limiettijd looptijd luistertijd lunchtijd maaitijd maaltijd meesttijds meettijd melkenstijd melktijd mettertijd middelbareschooltijd middelertijd nagalmtijd natijd nazitijd oefentijd oertijd omkeertijd omloopstijd omlooptijd omsteltijd omwentelingstijd onderduiktijd onderwijstijd onderzoekstijd onthaasttijd ontruimingstijd ontwikkelingstijd ontwikkeltijd oogsttijd oorlogstijd op tijd opbouwtijd openingstijd operatietijd opkomsttijd oplaadtijd opleidingstijd opnametijd opstarttijd overgangstijd overlevingstijd overstaptijd overtijd paaitijd paartijd paastijd parkeertijd passietijd patriottentijd periodetijd peutertijd piektijd pinkstertijd pionierstijd planttijd pluktijd privétijd productietijd proeftijd provotijd pruikentijd pruimentijd pubertijd punktijd rammeltijd ranstijd reactietijd reclametijd recordtijd regententijd regentijd regeringstijd reistijd rekentijd renaissancetijd repetitietijd responstijd retentietijd revolutietijd richttijd riddertijd rijtijd rondetijd rotatietijd rottijd rouwtijd rozentijd ruimte-tijd ruimtetijd ruitijd rusttijd schafttijd schakeltijd scheepstijd schemertijd schermtijd schooltijd seizoentijd selfietijd sinterklaastijd slaaptijd slachttijd slaventijd slingertijd sluitertijd sluitingstijd sluittijd soldatentijd somtijds speeltijd speentijd spertijd spinnentijd splittijd spreektijd springtij stagetijd stamtijd standaardtijd standtijd starttijd steentijd sterrentijd stilstandtijd stollingstijd stoptijd straftijd studententijd studietijd supertijd systeemtijd tegelijkertijd televisietijd terugverdientijd tezelfdertijd theetijd tienertijd toegangstijd toentertijd toptijd totaaltijd trainingstijd trektijd trillingstijd tsarentijd tussentijd uitruktijd uitzendtijd vaartijd vakantietijd valtijd vari-tijd vastenavondtijd vastentijd veeltijds veertigdagentijd venstertijd verblijfstijd verblijftijd verdubbelingstijd vergadertijd verkiezingstijd verkooptijd verloftijd verlovingstijd verteltijd vertragingstijd vertrektijd vervaltijd verwerkingstijd vespertijd viertijd vijftigdagentijd vliegertijd vliegtijd volksverhuizingstijd voltijd voorbereidingstijd voortijd voortijdig voortijds voortplantingstijd vredestijd vrije tijd waarnemingstijd waarschuwingstijd wachttijd wereldrecordtijd wereldtijd werktijd werkwoordstijd werkwoordtijd werptijd winkelsluitingstijd wintertijd zaaitijd zendtijd zittijd zoektijd zomertijd zonetijd zonnetijd zoogtijd zuigelingentijd zwermtijd

Afgeleide begrippen

   

gelijktijdig laattijdig nieuwetijdskind tijdaanduiding tijdaanwijzing tijdaffaire tijdafhankelijk tijdas tijdbal tijdbalk tijdband tijdbank tijdbeeld tijdbegrip tijdbeheer tijdbelasting tijdbeleid tijdbeleving tijdbepaling tijdbereik tijdberekening tijdbesef tijdbeslag tijdbesparend tijdbesparing tijdbesteding tijdbestek tijdbevrachting tijdbewaker tijdbewaking tijdblok tijdbom tijdcapsule tijdcharter tijdconcurrent tijdcontrole tijddomein tijddruk tijdduur tijdeenheid tijdeigen tijdelijk tijdeloos tijdenlang tijdewerking tijdfactor tijdgebonden tijdgebrek tijdgebruik tijdgeest tijdgenoot tijdgerelateerd tijdgevoelig tijdgewricht tijdglas tijdgordel tijdgrens tijdhorizon tijdig tijdindeling tijdindicatie tijding tijdinschatting tijdinstelling tijdintensief tijdinterval tijdinvestering tijdkaart tijdkader tijdklem tijdklok tijdknelpunt tijdkorting tijdkrediet tijdkring tijdkritisch tijdlang tijdlijn tijdlimiet tijdloon tijdloos tijdmachine tijdmanagement tijdmarge tijdmechanisme tijdmelding tijdmeter tijdmeting tijdnood tijdnotatie tijdonafhankelijk tijdontsteking tijdopname tijdopnemer tijdopneming tijdovereenkomstig tijdoverschrijding tijdpad tijdpassering tijdperiode tijdperk tijdplan tijdplanning tijdreeks tijdregel tijdregeling tijdregistratie tijdreis tijdreizen tijdreiziger tijdrekening tijdrekenkunde tijdrekenkundig tijdrekken tijdrijden tijdrit tijdrovend tijdruimte tijdruimtelijk tijdsaanduiding tijdsafhankelijk tijdsafstand tijdsas tijdsaspect tijdsbalk tijdsband tijdsbeeld tijdsbegrip tijdsbeheer tijdsbeleving tijdsbepaling tijdsberekening tijdsbesef tijdsbeslag tijdsbesparend tijdsbesparing tijdsbesteding tijdsbestek tijdsbewaker tijdsbewustzijn tijdsblok tijdscapsule tijdschaal tijdschakelaar tijdschakelklok tijdschatting tijdschema tijdschrift tijdschrijven tijdschrijver tijdsdimensie tijdsdocument tijdsdruk tijdsduur tijdseenheid tijdsein tijdsevenredig tijdsfactor tijdsfonds tijdsgebonden tijdsgebruik tijdsgeest tijdsgenoot tijdsgewricht tijdsgrens tijdshorizon tijdsindeling tijdsindicatie tijdsinschatting tijdsinstelling tijdsintensief tijdsinterval tijdsinvariant tijdsinvestering tijdskader tijdskrediet tijdslijn tijdslimiet tijdslogica tijdslot tijdsluiter tijdsmachine tijdsmanagement tijdsmarge tijdsmeting tijdsnede tijdsnelste tijdsnotatie tijdsomstandigheden tijdsonafhankelijk tijdsorde tijdsoverschrijding tijdspanne tijdspassering tijdsperiode tijdsperk tijdsperspectief tijdspiegel tijdsplan tijdsplanning tijdsprobleem tijdsprong tijdsreeks tijdsregistratie tijdsreis tijdsrekening tijdsrelatie tijdsruimte tijdsschaal tijdsschema tijdsspanne tijdstabel tijdstap tijdstekort tijdstempel tijdstip tijdstraf tijdstroom tijdstudie tijdsturing tijdsvak tijdsvenster tijdsverdeling tijdsverdrijf tijdsvereffening tijdsverlenging tijdsverlies tijdsverloop tijdsverschijnsel tijdsverschil tijdsverspilling tijdsvertraging tijdsvolgorde tijdsvork tijdsvorm tijdswaarde tijdswinst tijdsysteem tijdszone tijdtafel tijdtekort tijdvak tijdvenster tijdverantwoording tijdverbruik tijdverdeling tijdverdrijf tijdverlenging tijdverlies tijdverloop tijdvers tijdverschijnsel tijdverschil tijdverschuiving tijdverslindend tijdverspillend tijdverspilling tijdvertraging tijdvolgorde tijdvorm tijdvretend tijdwaarnemer tijdwaarneming tijdweergave tijdwinst tijdzang tijdzone vrijetijdbesteding vrijetijdsactiviteit vrijetijdsbeleving vrijetijdsbesteding vrijetijdscentrum vrijetijdseconomie vrijetijdsgedrag vrijetijdsindustrie vrijetijdskleding vrijetijdskunde vrijetijdsmarkt vrijetijdsprobleem vrijetijdssamenleving vrijetijdssector vrijetijdsstress vrijetijdswetenschap vroegtijdig

Hyponiemen

    werkwoordstijden

onvoltooid tegenwoordig toekomende tijd onvoltooid tegenwoordige tijd onvoltooid verleden tijd onvoltooid verleden toekomende tijd onvoltooide tijd tegenwoordige tijd toekomende tijd verleden tijd voltooid tegenwoordig toekomende tijd voltooid tegenwoordige tijd voltooid verleden tijd voltooid verleden toekomende tijd

eenheden van tijd in het Nederlands (nld)
yoctoseconde • zeptoseconde • attoseconde • femtoseconde • picoseconde • nanoseconde • microseconde • milliseconde • centiseconde • deciseconde • seconde • decaseconde • hectoseconde • kiloseconde • megaseconde • gigaseconde • teraseconde • petaseconde • exaseconde • zettaseconde • yottaseconde
seconde • minuut • kwartier • uur • dag / etmaal / nychthemeron • week • decade • maand / maanmaand • kwartaal / trimester / jaargetijde / seizoen • tertaal • semester • jaar / annum • lustrum • decennium • generatie • eeuw / hectoannum • millennium / kiloannum • mega-annum • giga-annum

Verwante begrippen

• m: destijds, ten tijde van, te allen tijde
• v: te zijner tijd, toentertijd
• tijdelijk, tijdig; tijdsduur, tijdstip, tijdvak

Typische woordcombinaties

• er zit een mooie tijd aan te komen

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] bij tijd en wijle [1] met tijd en boterhammen Met de tijd meegaan Zich aanpassen of veranderen naargelang de in de loop van de tijd gewijzigde omstandigheden te gelegener tijd te ongelegener tijd te zijner tijd Zijn tijd vooruit zijn heel modern zijn, vernieuwend zijn ∗ Hebt u het portret gezien boven de haard? U herkent zonder twijfel de markante en nobele trekken van Niccoló Paganini. Ik zal de eerste zijn om uw gelijk te beamen wanneer u zegt dat het in schilderkundig opzicht geen meesterwerk betreft. Het is gemaakt door een brave, mindere meester, die er zelfs in zijn tijd niet om bekendstond dat hij zijn tijd vooruit was.

Spreekwoorden

   

Tijd heelt alle wonden/Tijd slijt Met het verstrijken van de tijd worden negatieve herinneringen zwakker en de erge/verdrietige/zware/kwaadmakende dingen minder erg Tijd is geld Men kan iedere minuut in (werk)tijd gebruiken voor productieve activiteiten. Dus alle verspilde tijd is ook geldverspilling Beid / Beidt uw tijd De tijd baart rozen De tijd kent geen genade De tijd gaat sneller voorbij dan je denkt De tijd zal het leren Na verloop van tijd is er bekend hoe het gegaan is Er is een tijd van komen en een tijd van gaan Het zal mijn tijd wel duren Misschien komen er negatieve consequenties, maar dat duurt nog zo lang dat het voor mijzelf niet meer van belang is (vgl. Na mij de zondvloed) Komt tijd, komt raad Door het verloop van tijd komt de oplossing vanzelf aanzetten Met tijd en stro rijpen de mispels Met passen en meten wordt de tijd versleten Men moet het aanpakken en geen tijd met onbelangrijke dingen verspillen

Vertalingen

    1. onstuitbare gang der dingen van toekomst door het heden naar het verleden   

Afrikaans: tyd (af) Deens: tid (da) Duits: Zeit (de) v Egyptisch: rk m Engels: time (en) Esperanto: tempo (eo) Frans: temps (fr) m Fries: tiid (fy) Grieks: χρόνος (el) m (chrónos) Italiaans: tempo (it) Lezgi: вахт Noors: tid (no) g

Nynorsk: tid (nn) v Papiaments: tempu Perzisch: موقع (fa) Pools: czas (pl) m Russisch: время (ru) o (vrémja) Slowaaks: čas (sk) m Spaans: tiempo (es) Tsjechisch: čas (cs) m onbezield Tabassaran: вахт Vietnamees: thời gian (vi), thời (vi) Xhosa: ixesha 5

    er zit een mooie tijd aan te komen   

Duits: es steht eine schöne Zeit bevor

Bijwoord

tijd

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord

   • tijdrekken: Je zit alleen maar tijd te rekken. 

Gangbaarheid

• Het woord tijd staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "tijd" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.