lopen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  lopen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈlopə(n) / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• lo·pen

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gaan’ voor het eerst aangetroffen in 901

erfwoord afkomstig van : Middelnederlands: lopen Oudnederlands: lōpan Germaans: *hlaupanan Indo-Europees: *klAub-

Verwant in Germaans: West: Engels: leap (Angelsaksisch: hlēapan), Duits: laufen, (Oudhoogduits: loufan), Fries: ljeppe (Oudfries: hlāpa) Noord: Zweeds: löpa, Deens: løbe, Noors: løpe, (Nynorsk: laupa, Oudnoords: hlaupa), IJslands: hlaupa, Faeröers: leypa Oost: Gotisch: hlaupan

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
lopen	liep	gelopen
klasse 7	volledig

Werkwoord

lopen

1. (Noord-Nederlands) ergatief stappen, gaan, wandelen

   • Lopen naar het stadhuis is sneller dan met de auto. 

   ▸ Jack was een kale man van in de zestig die 35 jaar geleden zelf de PCT had gelopen.

   ▸ Meteen liep ik naar mijn tent die onder het gewicht van de sneeuw voor de helft bleek te zijn ingestort.

2. (Zuid-Nederlands) ergatief rennen

   • Je zal moeten lopen als je de trein nog wil halen. 

3. (Noord-Nederlands) inergatief stappen, gaan

   • Hij heeft gisteren een heel stuk gelopen. 
   • Er wordt daar niet veel gelopen. 

   ▸ Jack was een kale man van in de zestig die 35 jaar geleden zelf de PCT had gelopen.

4. (Zuid-Nederlands) inergatief rennen

   • Hij heeft gisteren tien kilometer gelopen. 

5. ergatief voortgang maken

   • De zaken lopen erg goed. 

6. ergatief vloeien of stromen

   • Het water loopt in mijn kleren. 

7. hulpwerkwoord ~ te: duratief hulpwerkwoord, iets doen terwijl men loopt

   • Ach, loop niet zo te zeuren, man! 
   • Hij heeft de krant lopen rondbrengen. 

Schrijfwijzen

•  loopen ww  (officiële spelling tot 1935 in Nederland en 1946 in België)

Hyponiemen

   

aanlopen achterlopen achternalopen achteromlopen achteroplopen achteruitlopen aflopen badlopen belopen bijeenlopen bijlopen binnenlopen bliklopen dichtlopen doodlopen dooreenlopen doorlopen drooglopen een blauwtje lopen erbij lopen erin lopen eromheen lopen ertegenaan lopen gelijklopen groenlopen hardlopen heenlopen heetlopen herlopen honklopen hordelopen in de gaten lopen ineenlopen inlopen klaplopen koppenlopen kroeglopen landlopen langeafstandslopen langslopen leeglopen loslopen meelopen mislopen naaktlopen nalopen omhooglopen omlopen omverlopen onderlopen ontlopen openlopen oplopen overhooplopen overlopen platlopen rechtop lopen rondlopen samenlopen scheeflopen schoollopen skilopen sneeuwschoenlopen spoorlopen steltlopen stormlopen stuklopen te hoop lopen tegemoetlopen tegenlopen ten einde lopen teruglopen toelopen traplopen trappenlopen uiteenlopen uitlopen vastlopen veenlopen verderlopen verlopen vollopen voorbijlopen voorlopen vooroplopen vooroverlopen voortlopen vooruitlopen vrijlopen vuurlopen wachtlopen wadlopen warmlopen weglopen zakkenlopen zaklopen

Afgeleide begrippen

   

geloop loop-in-'t-lijntje loopachtig loopactie loopafstand loopas loopauto loopbaan loopband loopbeen loopbeperking loopbeweging loopbrug loopdeur loopdienst loopduur loopeend loopfiets loopgedrag loopgips loopgraaf loopgracht loopgroep loophengel loopjongen loopkabel loopkar loopkat loopkever loopklos loopkoets loopkraan looplamp looplezen looplijn loopmaat loopmare loopmeditatie loopmicrofoon loopneus loopnummer loopoor looporkest looppad looppapegaai looppas looppiste loopplaats loopplank looppop looprail looprek looprichting loopring looproute loopruimte loops loopschacht loopschoen loopscholing loopsluis loopsnelheid loopsport loopstal loopster loopstijl loopstoel looptechniek looptelefoon looptempo looptest looptijd looptocht loopton looptrainer looptraining loopvermogen loopvlak loopvloeistof loopvoet loopvogel loopvriendelijk loopvuur loopwagen loopwedstrijd loopwerk loopwiel loopwonder loopzand loopzool loper loperig loperij verloop voorlopig wijdlopig

Uitdrukkingen en gezegden

   

Lopen als een kievit erg gemakkelijk en vlug lopen Aan de leiband lopen niet zelfstandig een beslissing kunnen nemen, maar het laten afhangen van een ander Als een lopend vuurtje (een nieuwtje dat) gauw door de hele gemeenschap doorverteld Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen. als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren De gal loopt over boos worden De kantjes er vanaf lopen Zijn best niet doen een blauwtje lopen worden afgewezen Er loopt een streep door Er de kantjes vanaf lopen Zijn best niet doen Ergens een streepje door lopen erg vreemd zijn, zich abnormaal gedragen Gods water over Gods akker laten lopen geen voorzorgsmaatregelen nemen, maar alles laten komen zoals het komt Hard van stapel lopen nu te veel willen Het loopt als een tiet Het hoofd loopt me om. niet meer weten wat te doen (bv bij drukte) Het water loopt altijd naar de zee. mensen die veel hebben krijgen er ook altijd steeds meer bij In de fuik lopen door eigen stommiteiten in een valstrik lopen In de papieren lopen Veel geld kosten In de tredmolen lopen erg eentonig werk doen iedere dag In de val lopen betrapt worden In geen twee sloten tegelijk lopen voorzichtig zijn en op zichzelf kunnen passen In het gareel lopen (ook: in de pas lopen) precies zo doen als de anderen In het oog lopen opvallen In iemands gareel lopen zonder enige tegenwerping doen wat iemand je opdraagt Met het hoofd tegen de muur lopen mislopen Met molentjes lopen in de war zijn ofwel: niet goed bij het verstand zijn Met zijn ziel onder de arm lopen zich vervelen Naar de maan lopen hou op met zeuren en ga weg Naar de pomp lopen Ga weg! Naast je schoenen lopen veel te trots zijn op iets Op je tandvlees lopen Over de hoge schoenen lopen te ver gaan of niet realistisch zijn Over veel schijven lopen veel mensen die ergens zich mee bemoeien Spaak lopen mislukken Spitsroeden lopen de fout onder ogen moeten zien en daarop uitgelachen worden Te hard van stapel lopen Te hoop lopen in opstand komen [1]: Tegen de lamp lopen betrapt/gesnapt worden Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen. als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft [1]: Zich het vuur uit de sloffen lopen heel erg zijn best doen [5]: uit de hand lopen onbeheersbaar worden [2]: het op een lopen zetten vluchten [5]: Het kwik loopt op. het wordt warmer [7]: aan komen lopen op bezoek komen [1] zijn lul achterna lopen

Opmerkingen

1. In Nederland heeft dit woord de connotatie van stappen of gaan. Voor zich snel verplaatsen met de benen gebruikt men eerder rennen.
2. In België heeft dit woord de connotatie van rennen. Voor zich traag voortbewegen met de benen gebruikt men eerder gaan of stappen.
3. [7] In samengestelde tijden vervalt te.

Verwante begrippen

    Afhankelijk van de omstandigheden en de snelheid wordt lopen anders genoemd:

benen = met grote passen lopen darren = heen en weer lopen doodlopen = rennen tot je erbij neervalt doorstappen = lopen zonder op te houden draven = rennen (meestal gezegd van dieren) drentelen = doelloos lopen dribbelen = met kleine passen lopen hardlopen = snel lopen hollen = snel lopen hompelen = kreupel lopen ijlen = snel lopen ijsberen = rusteloos heen en weer lopen klossen = lopen zonder de benen op te tillen klunen = met de schaatsen aan lopen kreupelen = kreupel lopen kruipen = lopen op handen en knieën kuieren = rustig wandelen laveren = zigzaggend lopen marcheren = geordend lopen pikkelen = hinkelend of snel lopen pootjebaden = door het water lopen rennen = snel lopen scharrelen = heen en weer lopen (gezegd van kippen) schrijden = met waardige passen lopen schoffelen = zeer langzaam lopen schuifelen = zeer langzaam lopen sjokken = langzaam lopen

sjouwen = met inspanning lopen slaapwandelen = lopen terwijl men slaapt slenteren = rustig lopen slijpen = zonder doel lopen sloffen = lopen zonder de benen op te tillen slungelen = slingerend lopen snellen = zich met haast ergens naartoe begeven snelwandelen = snel lopen (sport) sprinten = extra snel lopen (sport) stappen = met vaste tred lopen steltlopen = op stelten lopen stiefelen = met grote passen lopen stieren = lopen zonder op of om te kijken stormen = snel lopen strompelen = gebrekkig lopen sukkelen = moeilijk lopen door ouderdom, ziekte of blessure trekkebenen = gebrekkig lopen tippelen = met korte passen lopen treden = literair lopen trippelen = met korte pasjes lopen trippen = met korte pasjes lopen tuinen = met grote passen lopen voortschrijden = verder lopen wachtlopen = lopen en uitkijken wandelen = lopen voor je plezier zaklopen = voortbewegen met de benen in een zak (spelletje)

Vertalingen

    1. stappen, gaan   

Arabisch: مشى (ar) (másha) Armeens: քայլել (hy) (kaylel) Chinees: 走 (zh) (zǒu) Deens: gå (da) Duits: gehen (de), laufen (de), schreiten (de) Engels: walk (en) Fins: kävellä (fi) Frans: marcher (fr), promener (fr) Grieks: περπατώ (el), βαδίζω (el) Hebreeuws: הלך (he) / צעד (he) (halach / tza'ad) Hongaars: járni (hu), menni (hu) Ido: marchar (io), promenar (io) Iers: siúil (ga) Interlingua: promenar (ia), ambular (ia) Italiaans: camminare (it), andare a piedi (it) Japans: 歩く (ja) (arúku)

Koerdisch: meşîn (ku) Koreaans: 걷다 (ko) (geotta) Latijn: ambulare (la) Noors: gå (no), løpe (no) Nynorsk: gå (nn), laupe (nn) Oudgrieks: βαδίζω Pools: iść (pl), chodzić (pl) Portugees: andar (pt) Russisch: ходить (ru) / идти (ru) (khodít’ / idtí) Sloveens: hoditi (sl) Spaans: caminar (es), andar (es) Swahili: kutembea (sw) Thai: เดิน (th) (dern) Tsjechisch: jít (cs) Turks: yürümek (tr) Zweeds: gå (sv)

    2. rennen   

Duits: rennen (de), (minder vaak:) laufen (de) Engels: run (en)

Grieks: τρέχω (el) Spaans: correr (es)

    tegen de lamp lopen   

Duits: erwischt werden

    Het kwik loopt op.   

Duits: Das Thermometer steigt. (de)

    uit de hand lopen   

Duits: außer Kontrolle geraten (de) Engels: get out of hand (en), get out of control (en)

Frans: déraper (fr)

    aan komen lopen   

Duits: herankommen (de); van huisdieren: zulaufen (de)

Zelfstandig naamwoord

de lopen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord loop

Schrijfwijzen

•  loopen zn  (officiële spelling tot 1935 in Nederland en 1946 in België)

Gangbaarheid

• Het woord lopen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "lopen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.