zwart

Nederlands

 

zwart

Uitspraak

• Geluid:  zwart    (hulp, bestand)
• IPA: / zwɑrt / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• zwart

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, via Middelnederlands swart van Oudnederlands swart, in de betekenis van ‘kleur waarbij licht niet wordt teruggekaatst’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1001
  Dit woord is te herleiden tot Indo-Europees *suord- of *surd- en cognaat met Duits schwarz, Noors svart, Gotisch 𐍃𐍅𐌰𐍂𐍄𐍃 (swarts) en Latijn sordidus

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	zwart	zwarten
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

het zwart o

1. (kleur) kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

   • Heeft u die ook in het zwart? 
   • Zwart is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht. 
   • Grijs, wit en zwart zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’. 

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	zwart	zwarter	zwartst
verbogen	zwarte	zwartere	zwartste
partitief	zwarts	zwarters	-

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) de kleur zwart hebbend

   • Hij had een zwart pak aan. 

   ▸ Nog zo'n typerende zwart-wit-foto is een groepsportret van een stel muzikanten uit Assen. Samen stonden ze bekend als de Showboot, een soort revuegezelschap waarmee ze langs feestzalen gingen. Harry Muskee staat in het midden in zwart kostuum. Hij heeft een grote bas voor zich, de handen op de snaren. Hij kijkt broeierig, hij heeft de blues. Het was op de drempel van de sixties.

   ▸ De zwart verkoolde buitenkant omhulde zacht, wit vlees.

2. (figuurlijk) een donker gelaat of uiterlijk hebbend, opgevat als een etnisch kenmerk

   ▸ Een seecker Moorjaen komende in't Sticht van Munster, quam voor een Hecke, alwaer hy niet wel door kon, en een Boer daer ontrent wesende, riep hem om het Hecke open te doen: Den Boer desen zwarten Mensche siende, was vervaert, en dorst niet komen, den Moorjaen begon te schelden, en dreyghde hem te slaen.

   ▸ `Zwarte Piet of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel.

3. (figuurlijk) somber, rampspoedig

   • Een zwarte dag. 
   • Een zwart scenario. 

   ▸ "Een zwarte dag voor de horeca", zegt chef-kok Rik van de Laar over het overlijden van Boer. Hij begon op 16-jarige leeftijd in De Librije, het eerste en bekendste restaurant van Boer, werkte er zeven jaar en runt inmiddels twee restaurants in Den Haag.

4. (figuurlijk) clandestien, illegaal

   • Zwart geld 
   • Zwart werken 

Hyperoniemen

• [1] achromatisch

Hyponiemen

• (intensivering) allerzwartst, inzwart, diepzwart, gitzwart, inktzwart, koolzwart, overzwart, pikzwart, roetzwart

   

beenzwart blauwzwart bruinzwart diamantzwart fluweelzwart geel-zwart gitzwart grafietzwart grauwzwart grijs-zwart grijszwart groen-zwart ivoorzwart kolenzwart koolzwart lampzwart matzwart ogenzwart platinazwart poerzwart raafzwart ravenzwart roetzwart rood-geel-zwart rood-zwart signaalzwart steenkolenzwart steenkoolzwart verkeerszwart wit-zwart

Afgeleide begrippen

   

Afrikaanse zwarte eend Afrikaanse zwarte kuifarend Afrikaanse zwarte scholekster Amerikaanse zwarte arend Amerikaanse zwarte beer Amerikaanse zwarte beertje Amerikaanse zwarte eend Australische zwarte scholekster Aziatische zwarte beer Aziatische zwarte beertje Aziatische zwarte rat Aziatische zwarte ratje Borneose zwarte gaai Cubaanse zwarte buizerd Europese zwarte schorpioen Europese zwarte weduwe Himalayaanse zwarte buulbuul Indische zwarte arend Indische zwarte kikker Maleise zwarte gaai Nieuw-Zeelandse zwarte scholekster Noord-Amerikaanse zwarte scholekster Zuid-Amerikaanse zwarte scholekster Zwartberg Zwarte Piet Zwarte Zee Zwartewaal Zwartsluis Zwartveen Zwartvoetindiaan gepuncteerde zwartschild gewone zwartschild gladde zwartschild groot zwart kapoentje grote zwarte smalboktor grote zwartschild kleine zwarte kerkuil kleine zwarte smalboktor oostelijke zwarte neushoorn oostelijke zwarte neushoornen op zwart zaad zitten platte zwartschild smalle zwartschild westelijke zwarte neushoorn westelijke zwarte neushoornen zuidelijke zwarte dolfijn zwart beertje zwart blaaskaakje zwart blauwtje zwart bootsmannetje zwart borsthaartje zwart boshoen zwart doodshoofdaapje zwart gat zwart geld zwart gravertje zwart kaardertje zwart knotje zwart knuppeltje zwart lieveheersbeestje zwart muisje zwart muskushert zwart parelhoen zwart porseleinhoen zwart schilspinnetje zwart soldaatje zwart speldenknopje zwart verfdrupje zwart waterhoen zwart weeskind zwart wekkertje zwart wevertje zwart zien van zwart-Amerikaans zwart-geel zwart-op-wit zwart-wit zwart-wit-tv zwart-witbeeld zwart-witdenken zwart-witfilm zwart-witfoto zwart-witfotografie zwart-witillustratie zwart-witprinter zwart-wittegenstelling zwart-wittekening zwart-wittelevisie zwart-wittoestel zwartachtig zwartbaard zwartbenig zwartblaar zwartblauw zwartboek zwartbont zwartborst zwartbrilstruikgors zwartbriltangare zwartbrood zwartbruin zwartbuik zwartdag zwartdruk zwarte aalscholver zwarte aardslak zwarte acaciamier zwarte albatros zwarte apollovlinder zwarte arend zwarte arendbuizerd zwarte baardvogel zwarte berghoningkruiper zwarte bergvink zwarte bes zwarte bessenpikker zwarte bijeneter zwarte bladjager zwarte bloedbij zwarte bodemkrabspin zwarte boloogwants zwarte bonenluis zwarte boomhop zwarte borstelspinnendoder zwarte bospatrijs zwarte bramenvlekmot zwarte bremblindwants zwarte bronsvleugelduif zwarte brulaap zwarte buidelspreeuw zwarte buizerd zwarte buulbuul zwarte c-uil zwarte caracara zwarte champignonbreedvoet zwarte dansvlieg zwarte dayallijster zwarte dennenbastkever zwarte dennenhoutwesp zwarte dikbekmiervogel zwarte dikstaartspitsmuis zwarte dolfijn zwarte doodgraver zwarte doos zwarte drietandglimmer zwarte duiker zwarte dwerghoningeter zwarte dwergloper zwarte dwergral zwarte eekhoorn zwarte eikenbladroller zwarte eikenmineermot zwarte ekster zwarte emoe zwarte erebia zwarte ezelhaas zwarte fiskaal zwarte fluweelloper zwarte fluweelvleermuis zwarte franjeaap zwarte frankolijn zwarte gaffelaardvlo zwarte galgspin zwarte gaten zwarte gier zwarte gierzwaluw zwarte glansstaartkolibrie zwarte glimwapenvlieg zwarte goean zwarte grassluiper zwarte grondblindwants zwarte grootoogboktor zwarte haakbladroller zwarte haakpalpmot zwarte halsbandwants zwarte havik zwarte heidelibel zwarte heidezakdrager zwarte heksenkruidmot zwarte herfstspinner zwarte hertenzwambreedvoet zwarte hokko zwarte houtduif zwarte ibis zwarte ibisje zwarte incakolibrie zwarte inkakolibrie zwarte kaketoe zwarte kardemom zwarte katvogel zwarte kerkuil zwarte kersenluis zwarte kiekendief zwarte kielnaaktslak zwarte klauwierkraai zwarte klokjeswants zwarte knotsdijboktor zwarte knotssprietkever zwarte koekoek zwarte koekoeksduif zwarte koekoekswouw zwarte koolaardvlo zwarte koolvis zwarte kraai zwarte kroonkraanvogel zwarte kuifarend zwarte l-vlinder zwarte langsprietslakvlieg zwarte leeuwerik zwarte lijstertimalia zwarte lori zwarte mamo zwarte manakin zwarte markt zwarte mees zwarte mierklauwier zwarte miertapuit zwarte miervogel zwarte moerasloper zwarte moeraswapenvlieg zwarte monarch zwarte muntjak zwarte muskaatduif zwarte myolepta zwarte nachtzwaluw zwarte netelblindwants zwarte neushoorn zwarte neushoornen zwarte neushoornvogel zwarte oogbladroller zwarte ooievaar zwarte orgelvogel zwarte oropendola zwarte pad zwarte palpmot zwarte phoebe zwarte piewie zwarte pissebedvlieg zwarte pitohui zwarte populierenbladroller zwarte rat zwarte rattenslang zwarte reiger zwarte reuzenmier zwarte rietkever zwarte rietprachtmot zwarte rietvink zwarte rijst zwarte roodborsttapuit zwarte roodstaart zwarte rozenbladroller zwarte ruiter zwarte rupsvogel zwarte sachembij zwarte salamander zwarte sierragors zwarte sijs zwarte sikkelsnavel zwarte snelloper zwarte snuitwapenvlieg zwarte solitaire zwarte specht zwarte spoorkoekoek zwarte spreeuw zwarte staafmier zwarte steenloper zwarte stekelstaartgierzwaluw zwarte steltkluut zwarte stern zwarte stormvogel zwarte streepschelp zwarte tangare zwarte tapaculo zwarte tapuit zwarte tapuittiran zwarte tinamoe zwarte tok zwarte trap zwarte trappist zwarte treurspecht zwarte troepiaal zwarte tubebij zwarte valk zwarte vanga zwarte veldmestkever zwarte vieroogbuidelrat zwarte vleerhond zwarte vlieg zwarte vuurwever zwarte waaierstaart zwarte wallaroe zwarte walstrowants zwarte waterspreeuw zwarte weduwe zwarte wegslak zwarte weidekokermot zwarte wespbij zwarte wespblaaskop zwarte wespendief zwarte wielewaal zwarte wipstaart zwarte witvleugeluil zwarte woudaap zwarte wouw zwarte zaadmier zwarte zee-eend zwarte zeekoet zwarte zeggegalmug zwarte zijdevliegenvanger zwarte zwaan zwarte zwaardwalvis zwarte zwaluw zwarten zwarterik zwartewoudham zwartfigurig zwartfluwelen zwartgallig zwartgatje zwartgeblakerd zwartgekleed zwartgelakt zwartgerokt zwartgeverfd zwartgevlekt zwartgezichtimpala zwartgras zwartgrijs zwartgroen zwarthandel zwarthandelaar zwartharig zwartheid zwarthemd zwartig zwartjan zwartjoekel zwartkapiora zwartkever zwartkijken zwartkijker zwartkop zwartkoppig zwartkoren zwartkous zwartkrijt zwartlakens zwartlederen zwartleren zwartlijf zwartlijven zwartlippig zwartmaken zwartmarmeren zwartnervig zwartogig zwartolijfgroen zwartoog zwartpunt zwartrijden zwartrok zwartrood zwartschaap zwartscheendoek zwartschild zwartschrift zwartspaarder zwartspeler zwartstaart zwartsteel zwarttanker zwartvis zwartvissen zwartvisser zwartvisserij zwartvoet zwartvoetje zwartwerken zwartwerker zwartwild zwartwisselaar zwartwit zwartzijden

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] op zwart zaad zitten [1] op zwart gaan Zwart van de honger zijn ( of zien) Er uitgeteerd en mager uitzien Zwarte sneeuw zien De zwarte dood De pest en hierdoor veroorzaakte epidemieën Een zwarte dag Een dag waarop iets heel tragisch gebeurt Het zwarte schaap zijn Totaal anders dan de rest zijn, dat wil zeggen: de schuld van alles krijgen Hij liegt, dat hij zwart ziet (of wordt) Hij is een aartsleugenaar Iemand zwart maken Lelijke dingen over iemand vertellen Iets zwart inzien Een negatieve, sombere blik hebben op iets Iets zwart op wit hebben Een overeenkomst e.d. duidelijk vastgelegd hebben Zwarte humor Humor die de spot drijft met iets heel ernstigs, in een poging dit wat te relativeren zwart zien van

Spreekwoorden

• De pot verwijt de ketel dat die zwart ziet

Een ander iets verwijten of hem aanwijzen als schuldige, terwijl degene die verwijt zich aan hetzelfde schuldig heeft gemaakt

Vertalingen

    1. kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt   

Afrikaans: swart (af) Albanees: zi (sq) Bosnisch: crna (bs) Bulgaars: черен (bg) Catalaans: negre (ca) Deens: sort (da) Duits: schwarz (de) Engels: black (en) Estisch: must (et) Frans: noir (fr) Grieks: μαύρος (el) Ido: nigra (io) IJslands: svartur (is) Italiaans: nero (it) Kroatisch: crna (hr) Limburgs: zwart (li)

Oekraïens: чорний (uk) Papiaments: pretu Pools: czerń (pl) v Portugees: preto (pt) Quechua: yana (qu) Roemeens: negru (ro) m, neagră (ro) v Russisch: чёрный (ru) Servisch: црн (sr) m Sloveens: črn (sl) m Slowaaks: čierny (sk) m Spaans: negro (es) m Taroko: makaluch Turks: siyah (tr), kara (tr) Vietnamees: đen (vi) Welsh: du (cy) Wit-Russisch: чорны (be) m

Bijwoord

zwart

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord

   • zwartrijden: Hij reed soms zwart. 

Werkwoord

vervoeging van
zwarten

zwart

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van zwarten
2. gebiedende wijs van zwarten

Gangbaarheid

• Het woord zwart staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "zwart" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Kleuren in het Nederlands (nld) (de kleuren zijn slechts indicatief) (zie ook: RAL-kleuren)

Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /ˈzwɑrt/ (Etsbergs)

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart

Zelfstandig naamwoord

zwart o

1. (kleur) zwart

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	zwart	swart	-	-	zwarter	swarter	-	-
genitief	zwarts	swarts	-	-	zwarter	swarter	-	-
locatief	zwartes	swartes	-	-	zwartese	swartese	-	-
datief	zwarte	swarte	-	-	zwarter	swarter	-	-
accusatief	zwart	swart	-	-	zwarter	swarter	-	-

Nedersaksisch

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	zwart	zwarten
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend
2. zwart; clandestien, illegaal

Schrijfwijzen

• swart
• swatt
• schwatt

Hyperoniemen

• Klör

Sallands

Zelfstandig naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend

Twents

Zelfstandig naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend

Veluws

Zelfstandig naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend

Schrijfwijzen

• swart