ijs
Nederlands
Uitspraak
- Geluid: ijs (hulp, bestand)
- IPA: / ɛis / (1 lettergreep)
- (Noord-Nederland): /ɛɪ̯s/, /æɪ̯s/
- (Vlaanderen, Brabant): /ɛːs/
- (Limburg): /ɛɪ̯s/
Woordafbreking
- ijs
Woordherkomst en -opbouw
- In de betekenis van ‘bevroren water’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240 [1]
- In de betekenis van ‘bevroren water of room als lekkernij’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1793 [1]
enkelvoud | meervoud | |
---|---|---|
naamwoord | ijs | - |
verkleinwoord | ijsje [2] | ijsjes [2] |
Zelfstandig naamwoord
ijs o
- (natuurkunde) de vaste vorm van water, bevroren water
- Water wordt op 0° Celsius ijs.
- Het ijs is nog niet dik genoeg om op te staan.
- ▸ Het was een ijskoude nacht en ik werd meerdere malen bibberend wakker. Verbaasd zag ik de volgende ochtend dat er een dun laagje ijs op mijn tent lag.[2]
- (voeding) een lekkernij, meestal op basis van zuivel, die in bevroren toestand wordt gegeten
- IJs is een geliefd verfrissingsmiddel tijdens warme zomers.
Hyponiemen
|
Afgeleide begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
- IJs en weder dienende
als de (weers)omstandigheden meewerken [3]
- Als het water zakt, dan kraakt het ijs.
een logisch gevolg; humoristisch gebruikt voor het laten van een wind tijdens het plassen
- Beslagen ten ijs komen
goed voorbereid zijn en zeker zijn
- Het ijs is gebroken
na een kil begin is men vriendelijk tegen elkaar
- Met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen
Nooit! (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs)
- Niet over één nacht(s) ijs gaan/men gaat niet over ijs van één nacht
Een voorzichtige aanpak hanteren. Niet overhaast handelen.
- ▸ De eerste stap op weg naar heiligheid is zaligverklaring. Om zalig te worden is er een wonder nodig. Meestal is dat een wonderbaarlijke genezing, waarbij er diepgravend medisch onderzoek plaatsvindt om uit te zoeken of de genezing echt onverklaarbaar is. De Kerk gaat daarbij niet over één nacht ijs.[4]
- Onbeslagen ten ijs komen
niet voorbereid zijn
- Zich op glad ijs wagen/begeven
ergens over gaan praten waar die weinig van af weet
Overerving en ontlening
Vertalingen
1. de vaste vorm van water, bevroren water
2. een lekkernij die in bevroren toestand wordt gegeten
Werkwoord
vervoeging van |
---|
ijzen |
ijs
- eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ijzen
- Ik ijs.
- gebiedende wijs van ijzen
- IJs!
- (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ijzen
- IJs je?
Gangbaarheid
- Het woord ijs staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
- In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "ijs" herkend door:
100 % | van de Nederlanders; |
100 % | van de Vlamingen.[5] |
Meer informatie
- Zie Wikipedia voor meer informatie.
Verwijzingen
- ↑ 1,0 1,1 "ijs" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
- ↑ Tim Voors“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018),
- ↑ onzetaal.nl
- ↑ Weblink bron Liedeke Morssinkhof“Priester Titus Brandsma morgen heilig verklaard, genezen Amerikaan is erbij” (14 mei 2022), NOS
- ↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be