es

vervoeging van
	ĕsse

Niet te verwarren met: ES, Es

Nederlands

1. Een es, Fraxinus excelsior

Uitspraak

Geluid: es (hulp, bestand)
IPA: / ɛs / (1 lettergreep)

Woordafbreking

es

Woordherkomst en -opbouw

[A] erfwoord via Middelnederlands essche / asch van Oudnederlands eski / aska, in de betekenis van ‘loofboom’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 860 ^[1]
[C.3] samentrekking van e (4) met het achtervoegsel -es

Zelfstandig naamwoord

[A] es m

(bloemplanten) bepaald soort loofboom Fraxinus excelsior , die inheems is in de Benelux en tot 40 meter hoog kan worden
▸ De meest markante boom in Noordwest Overijssel is een es, die te vinden is in Dwarsgracht.^[2]
benaming voor bomen uit het geslacht Fraxinus
- Het hout van een es is taai en stevig, maar niet erg geschikt voor de open lucht.
▸ Van die variëteiten biedt Goudzwaard een overzicht dat Wikipedia of het assortiment van kwekers ver te boven gaat. Drie typen Amerikaanse es. Twee typen smalbladige es. Tien typen gewone es, van de ‘Allgold’ tot de ‘Westhof’s Glorie’. En dan nog de manna-es, de zachte es en de fluweel-es.^[3]

Synoniemen

essenboom
[1] gewone es

Verwante begrippen

namen van loofbomen in de Benelux:

Afgeleide begrippen

esdoorn, essen bn , essenhout

Vertalingen

1. bepaald soort loofboom Fraxinus excelsior

Zelfstandig naamwoord

[B] es o

(muziekinstrument) metalen buisje van de fagot waarop het dubbelriet geplaatst wordt.

Vertalingen

1. metalen buisje van de fagot

Zelfstandig naamwoord

[C] es v/m

(muziek) met een halve toon verlaagde toon "e"
- De toon “es” klinkt in de getempereerde stemming gelijk aan de tonen “dis” en “fes”.
(muziek) de grondtoon (tonica) van de “es-mineurtoonladder”, tevens een korte aanduiding van die toonladder
- Op de notenbalk van een etude in es, staan zes mollen als voortekens.
(muziek) de grondtoon van het “es-mineurakkoord”, de kleine drieklank op de eerste trap (tonica-akkoord) van de kleinetertstoonladder op die toon
- De drie tonen van het es-mineurakkoord (symbool: E♭m) in grondligging, zijn: es - ges - bes.
(landbouw) verhoogde akker (eng, enk).

Synoniemen

[1] dis (in gelijkzwevende stemming)
[2] es-kleinetertstoonladder, es-klein, es-mineurtoonladder, es-mineur
[3] es-klein, es-kleinakkoord, es-mineur, es-mineurakkoord, E♭m

Antoniemen

[1] eïs (in gelijkzwevende stemming)
[2] Es, Es-groot, Es-majeur, Es-grotetertstoonladder
[3] Es, Es-groot, Es-majeurakkoord, E♭

Verwante begrippen

[1,2,3] as, bes, ces, des, fes, ges

Vertalingen

1. verlaagde e

Duits: es ^(de) o
Engels: E-flat ^(en)

Frans: mi bémol ^(fr) m

2. es-kleinetertstoonladder

Duits: es-Moll ^(de)
Engels: E-flat minor ^(en)

Frans: , mi bémol mineure ^(fr) v

3. es-mineurgrondakkoord

Duits: E♭m, es-Moll ^(de) o, es ^(de) o
Engels: E♭m, E-flat minor ^(en)

Frans: E♭m, mi bémol mineur ^(fr) m

4. een verhoogde akker

Gangbaarheid

Het woord es staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "es" herkend door:

88 %	van de Nederlanders;
90 %	van de Vlamingen.^[4]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.
[1] es in het Nederlands Soortenregister N
[1] es op Wikidata
[1] es op "Wilde planten in Nederland en België" ♣
[2] es in het Nederlands Soortenregister N
[2] es op Wikidata

Verwijzingen

↑ "es" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Weblink bron “Es in Dwarsgracht staat op drie in 'bomen top 10 Overijssel'” (2 oktober 2017) op meppelercourant.nl
↑ Weblink bron
Hester van Santen
“Loflied op loofbomen is het ideale bladerboek” (29 juni 2013) op nrc.nl
↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be

Catalaans

Persoonlijk voornaamwoord

es m en v, enk en mv

zich, zichzelf (lijdend en meewerkend voorwerp, vóór het werkwoord)

Duits

Uitspraak

Geluid: es (hulp, bestand)
IPA: /ɛs/

Woordafbreking

es

Persoonlijk voornaamwoord

es

het (nominatief onzijdig enkelvoud van de derde persoon)
het (accusatief onzijdig enkelvoud van de derde persoon)
er
«Gibt es noch etwas zu tun?»
Is er nog iets te doen?

Zelfstandig naamwoord

es o

(muziek) de toon ”es”
(muziek) es: korte aanduiding van de toonaard “es-mineur”
«Eine Sonate in es.»
Een sonate in es kleine terts.

Frans

Werkwoord

es

tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van être

Indonesisch

Uitspraak

IPA: /ɜs/

Woordherkomst en -opbouw

uit het Nederlands "ijs"

Zelfstandig naamwoord

es

ijs

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

eskrim

Italiaans

Afkorting

es

afkorting van esempio

Latijn

Werkwoord

ĕs

actief indicatief praesens, tweede persoon enkelvoud van ĕsse
«Homōne malus es?»
Ben jij een slecht mens?

actief imperatief praesens, tweede persoon enkelvoud van ĕsse
«Es patiēns!»
Wees geduldig!

Werkwoord

vervoeging van
ēsse

ēs

actief indicatief praesens, tweede persoon enkelvoud van ēsse

Lets

1e persoon naamval	enkelvoud	meervoud
nominatief	es	mēs
genitief	manis	mūsu
datief	man	mums
accusatief	mani	mūs
instrumentalis	mani	mums
locatief	manī	mūsos

Persoonlijk voornaamwoord

es

nominatief ik

Limburgs

Uitspraak

IPA: /æs/ (Etsbergs)

Voegwoord

es

als, wanneer
gebruikt in vergelijkingen om verschil in egaliteit te weergeven
«Det book is baeter es det drejbeildj d'r-z ven.»
Het boek is beter dan de film ervan.
gebruikt in vergelijkingen om egaliteit weergeven
«Dae sjriever is es good es dae-n angere.»
Die schrijver is zo goed als die andere.

Voorzetsel

		enkelvoud	meervoud
bepaald	geheel	es(se)	es(ser)
bepaald	gemut.	-	-
onbepaald	geheel	es	es
onbepaald	gemut.	-	-

es

als (in de hoedanigheid van)
«Ich raoj öch dit aan es vröndj.»
Ik raad u dit aan als vriend.

«Weer koze dem aan es zètsmaeker.»
Men koos hem als voorzitter.

Opmerkingen

Na het voorzetsel es kan nooit een onbepaald lidwoord ('n, 'ne, e, etc) volgen. Het is echter wel mogelijk dat er een bepaald lidwoord (g-, etc) kan volgen.

Nynorsk

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: / ˈes /

Woordafbreking

es

Werkwoord

[A]: es

tegenwoordige tijd aantonende wijs bedrijvende vorm van ase

Opmerkingen

Noors: [A]: aser ww

Pennsylvania-Duits

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

	beklemtoond						onbeklemtoond
	enkelvoud			meervoud			enkelvoud			meervoud
	nominatief	datief	accusatief	nominatief	datief	accusatief	nominatief	datief	accusatief	nominatief	datief	accusatief
1^e persoon	ich	mir	mich	mir	uns	uns	ich	mer	mich	mer	uns	uns
2^e persoon	du	dir	dich	dihr ihr nihr	eich	eich	d de	der	dich	der er ner	eich	eich
3^e persoon (mannelijk)	aer	ihm	ihn	sie	ihne	sie	er	em	en	sie	ne	sie
3^e persoon (vrouwelijk)	sie	ihre	sie				se	re	se
3^e persoon (onzijdig)	es	ihm	es				's	em	's