en

Telwoord (dan)
	0

Niet te verwarren met: een, én, EN

Nederlands

Uitspraak

[A] Geluid: en (hulp, bestand)
- IPA: / ɛn / (1 lettergreep)
[B] Geluid: en (hulp, bestand)
- IPA: / ən / (1 lettergreep)

Woordafbreking

en

Woordherkomst en -opbouw

[A] (erfwoord), in de betekenis van ‘nevenschikkend voegwoord’ voor het eerst aangetroffen in 776 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: ende vw

Oudnederlands: enda vw , anda vw

Germaans: *andi

Indo-Europees: *h₂entí

Verwant in Germaans:

West: Engels: and (Angelsaksisch: and, end, ond), Duits: und, (Oudhoogduits: inti, enti, unta), Fries: en, in (Oudfries: ende)

Noord: Zweeds: än, Deens end, (Oudnoords: enn), IJslands: enn, Faeröers: enn

[D] van Middelnederlands en bw ^[2]
[C] van Frans en
[D] van Portugees en

Voegwoord

[A] en

wordt gebruikt om zinsdelen of begrippen aan elkaar toe te voegen
- Vader en moeder praten met elkaar.
wordt gebruikt tussen de laatste woorden van een opsomming
- Fietsen, brommers en motoren zijn verboden.
wordt gebruikt als synoniem voor de wiskundige bewerking plus
- Één en één is twee.
(in de logica) als verkorte aanduiding voor een conjunctie.
- A en B en C.

Schrijfwijzen

[1], [4]: & (het en-teken of ampersand wordt vooral in namen van bedrijven computertalen gebruikt)
[3]: + (het plusteken)

Synoniemen

[1], [2] benevens, (gewestelijk) ende
[1] ook, tevens
[3] plus

Verwante begrippen

daarbij, met, ook

Afgeleide begrippen

[1] "en" om gelijkwaardige delen van een naam te verbinden

in aardrijkskundige namen

in taxonomische namen

in namen van organisaties

[3] "en" wordt veel gebruikt in hoofdtelwoorden en de daarvan afgeleide rangtelwoorden

vóór de tientallen bij getallen die groter zijn twintig en niet deelbaar door tien: eenentwintig, negenennegentig
facultatief ná honderd: honderdeneen, negenhonderdennegenennegentig
facultatief ná duizend in getallen van duizend en een tot duizend en negenennegentig
voor "een half" in getallen als twee en een half, dertien en een half

Uitdrukkingen en gezegden

[1] aan- en verkoop
[1] af en toe
[1] bij tijd en wijle
[1] B en W
[1] bij nacht en ontij
[1] burgemeester en wethouders
[1] dames en heren
[1] door en door
[1] elektronica- en witgoedwarenhuis
[1] en zo
[1] en/of
[1] erop en erover
[1] garen en band
[1] half en half
[1] hand- en spandiensten
[1] heen en weer
[1] hier en nu
[1] Hoekse en Kabeljauwse Twisten
[1] im- en export
[1] in- en in-
[1] Jan en alleman
[1] koek en ei
[1] kost en inwoon
[1] laad- en losplaats
[1] lavadores en cargadores
[1] met tijd en boterhammen
[1] midden- en kleinbedrijf
[1] namen en rugnummers
[1] normen en waarden
[1] nou en
[1] nu en dan
[1] oud en nieuw
[1] pracht en praal
[1] reis- en kredietbrief
[1] sodom en gomorra
[1] stoffer en blik
[1] te pas en te onpas
[1] tussen pot en pint
[1] voor- en nadelen
[1] Vrolijk Kerstfeest en een Gelukkig Nieuwjaar!
[1] weg en weer
[1] wet van Meden en Perzen
[1] wijd en zijd
[1] willens en wetens
[1] zegge en schrijve

Spreekwoorden

Vertalingen

1.

Afrikaans: en ^(af)
Albanees: dhe ^(sq)
Deens: og ^(da)
Duits: und ^(de)
Engels: and ^(en)
Esperanto: kaj ^(eo)
Frans: et ^(fr)
Fries: en ^(fy)
Georgisch: და ^(ka)
Grieks: και ^(el)
Ido: e ^(io), ed ^(io)
Inupiak: aasii ^(ik)
Italiaans: e ^(it)
Latijn: et ^(la), quoque ^(la), -que ^(la), ac ^(la) /atque

Nedersaksisch: en ^(nds)
Noors: og ^(no)
Nynorsk: og ⁽ⁿⁿ⁾
Portugees: e ^(pt)
Rarotongaans: e
Russisch: и ^(ru)
Spaans: y ^(es), e ^(es) (alleen voor woorden die beginnen met i)
Taroko: níqan
Tobiaans: ma
Tsjechisch: a ^(cs)
Turks: ve ^(tr)
Vietnamees: và ^(vi)
Welsh: a ^(cy), ac ^(cy)
Zweeds: och ^(sv)

Bijwoord

[B] en

(verouderd) (onderdeel van een dubbele ontkenning) niet
- Ik schreide om hulp omdat ik niet geholpen en werd.
▸ ⧖ Soo Barmhertigh was de Sarepsche Vrouwe,
Al had sy maer een weynigh Meel behouwen
Helias noodt uyt Liefde sy aenveerde,
Bieck hem eerst Broodt soo veel als hy begeerde,
Godts goedtheydt groot en heeft haer niet besweken
Tot in haer doot en leed sy gheen ghebreken.^[3]

Synoniemen

ne

Voorzetsel

[C] en

in (alleen in de volgende verbindingen)

Typische woordcombinaties

aan het Frans ontleende uitdrukkingen met en

Gangbaarheid

Het woord en staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "en" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[4]

Verwijzingen

↑ "en" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ Weblink bron “Den boom der gierigheyt, met sijn vruchten, d'welck gemaeckt is op de vrage wat gierigheyt is ende wat haer vruchten zijn” (ca. 1600)
↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be

Achterhoeks

Voegwoord

en

en; wordt gebruikt om zinsdelen aan elkaar toe te voegen
en; wordt gebruikt tussen elementen van een opsomming

Catalaans

Voornaamwoord

en

er, ervan (vóór het werkwoord)
«En mengen molt.»
Ze eten er veel van.

«Quants gats teniu? — En tenim tres.»
Hoeveel katten hebben jullie? — We hebben er drie (van).

Opmerkingen

en vervangt een zinsdeel dat begint met het voorzetsel de, en zinsdelen die een hoeveelheid aanduiden.

Deens

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: / en /

Woordafbreking

en

Woordherkomst en -opbouw

Afkomstig van het Oudnoordse woord einn

Hoofdtelwoord

en

één

Lidwoord

en (onbepaald lidwoord voor het gemeenschappelijke geslacht)

een

Schrijfwijzen

én
een (niet-officiële)

Verwante begrippen

et (onbepaald lidwoord voor onzijdige woorden)

Onbepaald voornaamwoord

en

iemand (een persoon)
men

Verwante begrippen

et

Verwijzingen

en in: Det Danske Sprog- og Litteraturselskab Den Dankse Ordbog op website:ordnet.dk

Drents

Voegwoord

en

en; wordt gebruikt om zinsdelen aan elkaar toe te voegen
en; wordt gebruikt tussen elementen van een opsomming

Frans

Uitspraak

IPA: /ɑ̃/

Woordherkomst en -opbouw

(voorzetsel): Uit Latijn in.
(bijwoord/voornaamwoord): Uit Oudfrans ent (10e eeuw), ontwikkeld uit Latijn inde ‘daarvandaan, vandaar’.

Voorzetsel

en

in
«Croire en Dieu.»
In God geloven.

«Mettre en œuvre.»
In het werk stellen.

«Bon en mathématiques.»
Goed in wiskunde.
met een gemechaniseerd vervoermiddel.
«Je suis allé en Corse en avion, mais je suis revenu en bateau.»
Ik ben met het vliegtuig naar Corsica gegaan, maar met de boot teruggekomen.
Voor een gérondif.
«en forgeant»
bij het smeden

«Volange pérorait, avec des gestes gracieux, et Lambert hochait la tête en souriant.»
Volange sprak met sierlijke gebaren en Lambert knikte glimlachend.^[1]
Vervangt à of au in bepaalde gevallen.
«En Europe, on essaie d’être pragmatique.»
In Europa trachten we pragmatisch te zijn.

«En France - mais au Québec.»
In Frankrijk - maar in Québec.

Bijwoord

en

vandaan
«La piscine ? J’en viens !»
Het zwembad? Daar kom ik net vandaan!

Persoonlijk voornaamwoord

en

ervan, erover.
«J’en ai marre.»
Ik heb er schoon genoeg van.

«J’en ai été informé.»
Ik ben ervan op de hoogte gesteld.

Verwijzingen

↑ Beauvoir, S. de Les Mandarins deel 1 ebook (2014); ISBN 9782072442131; geraadpleegd 2017-12-21

Gronings

Voegwoord

en

en (wordt gebruikt om zinsdelen aan elkaar toe te voegen)
en (wordt gebruikt tussen elementen van een opsomming)

IJslands

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordafbreking

en

Bijwoord

en

wat
«En gaman að sjá þig!»
Wat leuk om je te zien!

Voegwoord

en

maar
«Bóndinn heldur hænur, hesta og sauðfé á búi sínu, en engar kýr.»
De boer houdt kippen, paarden en schapen op zijn landgoed, maar geen koe.
echter
ondanks
toch
dan (na een vergrotende trap van een bijvoeglijk naamwoord of van een bijwoord)
«Ég get ekki sagt að hvaða leyti annað er betra en hitt.»
Ik kan niet zeggen hoe de een beter is dan de ander.

Uitdrukkingen en gezegden

[5]: hægara sagt en gert

makkelijker gezegd dan gedaan

Nedersaksisch

Voegwoord

en

en; wordt gebruikt om zinsdelen aan elkaar toe te voegen
en; wordt gebruikt tussen elementen van een opsomming

Schrijfwijzen

in
un

Lidwoord

en

een, 'n; een onbepaald lidwoord

Schrijfwijzen

n
'n
un

Noors

En
Één

Uitspraak

Geluid: en (hulp, bestand)
IPA: / eːn /

Woordafbreking

en

Woordherkomst en -opbouw

Afkomstig van het Oudnoordse woord einn

Bijwoord

en

circa, ongeveer

Uitdrukkingen en gezegden

for en sju, åtte år siden

ongeveer zeven à acht jaar geleden

Telwoord (nor)
0
1 1	11	10	100	10³
2	12	20 20	200	10⁶
3	13	30 30	300	10⁹
4	14	40 40	400	10¹²
5	15	50	500	10¹⁵
6	16	60	600	10¹⁸
7 7	17	70	700	10²¹
8	18	80	800	10²⁴
9	19	90	900	10²⁷

Hoofdtelwoord

en (onbepaald voor mannelijke en vrouwelijke woorden)

één, 1

Verwante begrippen

ei (onbepaald voor vrouwelijke woorden)
ett (onbepaald voor onzijdige woorden)
første

Lidwoord

en (onbepaald voor mannelijke en vrouwelijke woorden)

een
«Og jeg har alltid hatt lyst til å skrive en bok om en yngre jente som kommer til storbyen.»
En ik heb altijd zin gehad om een boek te schrijven over een jong meisje dat naar de grote stad gaat.

Schrijfwijzen

én

Verwante begrippen

ei (onbepaald voor vrouwelijke woorden)
et (onbepaald voor onzijdige woorden)

Onbepaald voornaamwoord

en

iemand (een persoon)
«Det var en som spurte etter deg.»
Er was iemand die naar je vroeg.
men
«En kan nesten daglig se i arbeiderpartipressen at ...»
Men kan bijna dagelijks zien in de pers van de arbeiderspartij dat ...