te

Niet te verwarren met: Te, -te

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  te    (hulp, bestand)
• IPA: / tə / (1 lettergreep)

Woordherkomst en -opbouw

• Als ‘voorzetsel’ voor het eerst aangetroffen in 901
• In "des te meer" etc. gaat "te" terug op Oudnederlands thiu, een oude instrumentalis van het aanwijzend voornaamwoord that

Voorzetsel

te

1. bij plaatsaanduidingen: in.

   • Ik ben geboren te Amerongen. 

2. met gebruikmaking van, per, middels.

   • Komt u te voet, te paard, met de auto of op de fiets? 
   • Ik zal ze te vuur en te zwaard bestrijden. 

3. komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief.

   • Ik beveel je te zitten. 
   • Ik vraag je iets te doen. 
   • Het is duidelijk te zien. 

Vanouds met datief. In veel staande uitdrukkingen is dit bewaard gebleven, vaak in samentrekkingen met het lidwoord:

ten = te + den (m, o)

ter = te + der (v)

Afgeleide begrippen

   

tegelijk tegelijkertijd tezelfdertijd tegoed tehuis tekeer tekort teleurstellen temeer teniet terecht teveel tevergeefs tevoren tevreden tewerk tezamen

Uitdrukkingen en gezegden

   

de kruik gaat zo lang te water tot hij barst een appeltje met iemand te schillen hebben geen cent te makken gewogen en te licht bevonden het te gortig maken iemand te grazen nemen in een goed blaadje proberen te komen niet voor één gat te vangen zijn om van te watertanden te allen tijde te aller stond te baat te berde brengen te boven gaan te dezer zake te dien aanzien te dien einde te dier zake te elfder ure te geef te gelegener tijd te goeder trouw te gronde te hard van stapel lopen te hooi en te gras te huur te koop te kus / kust en te keur te kwader trouw te land te lande te leen te midden van te mijnen huize te mijner beschikking te mijner ere te moede te ongelegener tijd te pas en te onpas te pletter te voorschijn te vuur en te zwaard te zijnen aanzien te zijner behoeve te zijner tijd zich te sappel maken

Vertalingen

    1. plaats   

Duits: zu (de) Engels: in (en), at (en) Frans: à (fr), en (fr)

Nauruaans: atsiu (na), i (na), ian (na), ean (na), animwen (na) Spaans: en (es)

De broek is te groot.

Bijwoord

te

1. in grotere mate of hoeveelheid dan wenselijk is

   • Als je het te snel doet, lukt het niet. 

Afgeleide begrippen

• tekort, teveel

Vertalingen

    met infinitief   

Duits: zu Engels: to

Frans: à Nauruaans: i, ian, ean, animwen

    te veel   

Duits: zu Engels: too Frans: trop

Roemeens: prea Spaans: demasiado

Gangbaarheid

• Het woord te staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "te" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Uitspraak

• IPA: /tə/

Woordafbreking

• te

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Nederlandse te

Bijwoord

te

1. te; in grotere mate of hoeveelheid dan wenselijk is

Voorzetsel

te

1. te; bij plaatsaanduidingen: in
2. te; komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief

Angelsaksisch

Uitspraak

• IPA: /te/

Woordafbreking

• te

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Germaanse *ta

Voorzetsel

te

1. naar

Verwante begrippen

• te-

Asturisch

Zelfstandig naamwoord

te

1. (drinken) thee (drank)

Catalaans

Zelfstandig naamwoord

te m

1. (drinken) thee (drank)

Frans

Voornaamwoord

nominatief	genitief	datief	accusatief	benadrukt
tu	ton / ta / tes	toi	te	toi

te

1. jou, je (gebruikt voor het lijdend voorwerp).
2. reflexief voornaamwoord van de tweede persoon (je).

Fins

Voornaamwoord

te

1. jullie, u; tweede persoon meervoud of beleefdheidsvorm tweede persoon enkelvoud.

Hongaars

persoon	enkelvoud	meervoud
eerste	én	mi
tweede	te	ti
tweede formeel	ön	önök
derde	ő	ők

Persoonlijk voornaamwoord

te

1. jij

Iers

(mv: teo, comp.: teo)

Uitspraak

• IPA: /tʲe/

Bijvoeglijk naamwoord

te

1. warm
2. heet

Kiribatisch

Lidwoord

te

1. de, het; bepaald lidwoord.
2. (altijd gevolgd door een numeraal suffix of een zeker zelfstandig naamwoord waaraan aldtijd het expletieve na is toegevoegd) - een; onbepaald lidwoord
3. (ietwat als lidwoord gebruikt) - één; de kleinste niet-ledige verzameling

Latijn

Uitspraak

• IPA: /teː/

	enkelvoud	meervoud
nominatief	tū	vōs
accusatief	tē
genitief	tui	vestri
datief	tibi	vōbis
ablatief	tē

Persoonlijk voornaamwoord

tē

1. jou, je (accusatief van de tweede persoon enkelvoud)
2. door jou (ablatief van de tweede persoon enkelvoud)

Lets

Bijwoord

te

1. hier

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /tɐ/ (Etsbergs)

Persoonlijk voornaamwoord

te

1. gemuteerde onbeklemtoonde accusatief van doe.

		enkelvoud	meervoud
bepaald	geheel	te g-	tör
	gemut.	de g-	dör
onbepaald	geheel	te	te, tör
	gemut.	de	de, dör)

Voorzetsel

te + datief/accusatief/locatief

1. onbeklemtoonde vorm van tö.

Lingala

Zelfstandig naamwoord

te

1. nee, niet

Middelengels

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Angelsaksische þē

Persoonlijk voornaamwoord

te

1. je, jou; 2e persoon enkelvoud object van þou

Schrijfwijzen

de the thee thei

thi thie thy ye

yhe þe þee þeo

þhe þi þy ðe

Middelnederlands

Uitspraak

• IPA: /tə/

Woordafbreking

• te

Woordherkomst en -opbouw

• vz: afgeleid van het Oudnederlandse te
• bw:

Voorzetsel

te

1. te; bij plaatsaanduidingen: in
2. naar

Schrijfwijzen

• toe

Overerving en ontlening

• Limburgs: te, tö
• Nederlands: te

Bijwoord

te

1. te; in grotere mate of hoeveelheid dan wenselijk is

Schrijfwijzen

• toe

Overerving en ontlening

• Nederlands: te

Nedersaksisch

Voorzetsel

te

1. te; komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief

Schrijfwijzen

• to

Afgeleide begrippen

• ter

Nedersorbisch

Uitspraak

• IPA: /tɛ/

Woordafbreking

• te

Aanwijzend voornaamwoord

te

1. die; nominatief meervoud van ten
2. die; accusatief meervoud van ten

Papiaments

Zelfstandig naamwoord

te

1. (drinken) thee (drank)

Pools

Uitspraak

• IPA: /tɛ/
• Geluid:  te    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• te

Zelfstandig naamwoord

te

1. de letter T

Aanwijzend voornaamwoord

te

1. die; onbezield nominatief meervoud van ten
2. die; onbezield accusatief meervoud van ten

Quechua

Zelfstandig naamwoord

te

1. (drinken) thee (drank)

Spaans

	enkelvoud			meervoud
	onderwerp	meewerkend voorwerp	lijdend voorwerp	onderwerp	meewerkend voorwerp	lijdend voorwerp
1e persoon	yo	me	me	nosotros m nosotras v	nos	nos
2e persoon	tú	te	te	vosotros m vosotras v	os	os
3e persoon	él m ella v	lo/le m la v	le (se)	ellos m ellas v	los/les m las v	les (se)
3e persoon (formeel)	usted			ustedes

Voornaamwoord

te

1. jij; 2e persoon enkelvoud.

Tsjechisch

Uitspraak

• IPA: /tɛ/

Woordafbreking

• te

Woordherkomst en -opbouw

• [B] Samenstelling van to en je

Zelfstandig naamwoord

[A] te o

1. de letter T

Verbuiging

	enkelvoud	meervoud
nominatief	te	te
genitief	te	te
datief	te	te
accusatief	te	te
vocatief	te	te
locatief	te	te
instrumentalis	te	te

Schrijfwijzen

• té

Synoniemen

• téčko o

Verwijzingen

• Příruční slovník jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

Werkwoord

[B] te

1. (spreektaal) dat is

Verwante begrippen

• totě

Tuvaluaans

Lidwoord

te

1. bepaald lidwoord, de.

Urkers

Voorzetsel

te

1. te; komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief

Afgeleide begrippen

• ter

Veluws

Voorzetsel

te

1. te; komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief

Westfaals

Voorzetsel

te

1. (Zuidwestfaals) te; komt regelmatig voor in combinatie met een infinitief

Schrijfwijzen

• to

West-Vlaams

Voorzetsel

te

1. te, naar
2. voor

Zweeds

Uitspraak

• Geluid:  te    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• te

Zelfstandig naamwoord

te o

1. (drinken) thee

Schrijfwijzen

• the, thé, té

Verbuiging

tes	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	te	teet	teer	teerna
genitief	tes	teets	teers	teernas

Afgeleide begrippen

• teblad, teblask, tebuske, tefat, teglas, tehuv, tehätta, tekaka, tekanna, tekokare, tekopp, tekula, temugg, teplanta, tepåse, teservis, tesil, tesked, tevagn, tevatten