se

Niet te verwarren met: sé, sê, še, Se, SE, S.E., -se

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  se    (hulp, bestand) vn
  • IPA: / se / (1 lettergreep)
• Geluid:  se    (hulp, bestand) zn
  • IPA: / ɛsˈe / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• vn: van Latijn se of Frans se
• zn: (initiaalwoord)  schoolexamen 

_{Niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie vn.}

Wederkerend voornaamwoord

se

1. zich als deel van uit het Latijn ontleende uitdrukkingen
2. zich als deel van uit het Frans ontleende uitdrukkingen

Typische woordcombinaties

• [1] in se
• [1] per se
• [2] bien surpris de se trouver ensemble
• [2] l'histoire se répète
• [2] le plaisir de se voir imprimé
• [2] les extrêmes se touchent

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	se	se's
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

se o

1. (onderwijs) deel van het eindexamen dat door de onderwijsinstelling zelf wordt afgenomen

   ▸ De opdeling in centraal examen (ce) en schoolexamen (se) heeft de charme van helderheid en duidelijkheid. In het ce toets je vooral de concepten van een vak, in het se vooral de contexten.

Schrijfwijzen

• SE (gangbare vorm, afwijkend van de spellingregels voor afkortingen)

Antoniemen

• ce

Gangbaarheid

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "se" herkend door:

17 %	van de Nederlanders;
43 %	van de Vlamingen.

Afrikaans

	enkelvoud		meervoud
	bijvoeglijk	zelfstandig	bijvoeglijk	zelfstandig
1e persoon	my	myne	ons	ons s'n
2e persoon (informeel)	jou	joune	jul julle	julle s'n
2e persoon (formeel)	u	u s'n	u	u s'n
3e persoon (mannelijk)	sy	syne	hul hulle	hulle s'n
3e persoon (vrouwelijk)	haar	hare	hul hulle	hulle s'n
3e persoon (onzijdig)	sy	syne	hul hulle	hulle s'n
Achtergeplaatste vormen
	se		s'n

Uitspraak

• IPA

  /sə/

  geluid

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Nederlandse zijn

Bezittelijk voornaamwoord

se

1. z'n, d'r, vormt achtergeplaatst een bezitsrelatie tussen twee naamwoorden

   «Dit is pa se pyp.»

   Dit is vaders pijp.

   «Wie se kar is dit?»

   Wiens auto is dis?

   «R50.- se vleis.»

   Vijftig rand aan vlees.

Schrijfwijzen

• s'n
• Oude schrijfwijze: syn

Angelsaksisch

Uitspraak

• IPA: /se/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Germaanse *sa

Lidwoord

se

1. de; mannelijk bepaald lidwoord

Schrijfwijzen

• þe

Overerving en ontlening

• Engels: the

Centraal-Huasteeks Nahuatl

Hoofdtelwoord

se

1. één

Cimbrisch

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelhoogduitse si / sie

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon meervoud

Schrijfwijzen

• ze

Deens

Uitspraak

• IPA: /seː/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afkomstig van het Ouddeense werkwoord se

Naar frequentie	52

stamtijd
onbepaalde wijs	tegenwoordige tijd	verleden tijd	voltooid deelwoord
se	ser	så	set
	volledig

Werkwoord

se

1. zien

   «Jeg har set en bjørn.»

   Ik heb een beer gezien.

   «Har du set en god film kampesten?»

   Hebt u een kei goeie film gezien?

Verwijzingen

• se in:
  Det Danske Sprog- og Litteraturselskab
  Den Dankse Ordbog
  op website:ordnet.dk

Frans

Uitspraak

• IPA: /sə/

Persoonlijk voornaamwoord

nominatief	genitief	datief	accusatief	benadrukt
se	-	se	se	soi

se

1. 3e persoon enkelvoud en meervoud, wederkerend of wederkerig gebruikt. - zich, elkaar

Fries

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudfriese se

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. ze; 3e persoon vrouwelijk enkelvoud onderwerpsvorm

Synoniemen

• sy
• hja

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudfriese se

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. ze; 3e persoon meervoud onderwerpsvorm

Synoniemen

• sy
• hja

Italiaans

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: /se/

Woordafbreking

• se

Voegwoord

se

1. als, indien

   «Se avessi fatto come ti dicevo, lei ci sarebbe stata!»

   Als je gehandeld had zoals ik je zei, dan zou zij er geweest zijn!

Spreekwoorden

• Dei se e dei ma son piene le fosse.

Na de feiten is het gemakkelijk om allerlei veronderstellingen en bezwaren te uiten. (letterlijk: De graven zitten vol alsen en maren.)

Koerdisch

Zelfstandig naamwoord

se

1. (roofdieren) hond

Latijn

Persoonlijk voornaamwoord

	enkelvoud meervoud
nominatief	-
accusatief	sē, sēsē
genitief	suī
datief	sibi
ablatief	sē, sēsē

sē

1. zich, zichzelf (reflexief in een hoofdzin, slaat terug op het onderwerp van die hoofdzin)

   «Māter in speculō sē videt.»

   Moeder ziet zich in de spiegel.

   «Sē amat.»

   Hij houdt van zichzelf.

2. hij, zij, het (reflexief in een bijzin, slaat terug op het onderwerp van de hoofdzin)

   «Dux dīcit sē cōpiās vīcisse.»

   De leider zegt dat hij de troepen heeft overwonnen.

Verwante begrippen

• sēsē (versterkt)
• is (niet-reflexief gebruikt)

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /sɐ/ (Etsbergs)

Woordherkomst en -opbouw

• Verzwakking van sóm

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. onbeklemtoonde nominatief van doe

Luxemburgs

Uitspraak

• IPA: /zə/

Woordafbreking

• se

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. ze; clitische vorm 3e persoon vrouwelijk nominatief enkelvoud
2. ze; clitische vorm 3e persoon vrouwelijk accusatief enkelvoud

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. ze; clitische vorm 3e persoon nominatief meervoud
2. ze; clitische vorm 3e persoon accusatief meervoud

Middelengels

Uitspraak

• IPA: /sɛː/, /seː/

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Angelsaksische sǣ

Zelfstandig naamwoord

se

1. (aardrijkskunde) zee; een uitgestrekt oppervlak zoutwater dat het grootste deel van de aarde bedekt

Schrijfwijzen

ce sæ sea

see sei ze

Overerving en ontlening

• Engels: sea

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Angelsaksische hēo / hīo

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk enkelvoud

Schrijfwijzen

che cheo cho choy scæ

sce scha scheo scheu scheue

scho schoe schou schowe schoy

schu schue sco sge shae

she sheo sheu sho shoe

shou shouȝ shoy shue

shuo so sse sso

sȝheo xe xhe ȝho

Overerving en ontlening

• Engels: she
• Schots: scho, shu

Middelnederduits

Uitspraak

• IPA: /seː/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudsaksische sia / siu

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk nominatief enkelvoud
2. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk accusatief enkelvoud

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon nominatief meervoud
2. zij, ze; 3e persoon accusatief meervoud

Schrijfwijzen

• sê
• sia
• su

Overerving en ontlening

• Nedersaksisch: se, zee
• Plautdietsch: see

Middelnederlands

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. ze, hun; 3e persoon accusatief meervoud

Verwante begrippen

• si

Nedersaksisch

Uitspraak

• IPA: /se/, /sɛɪ/, /ze/, /zɛɪ/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelhoogduitse se / sê / sia / su

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk nominatief enkelvoud
2. haar; 3e persoon vrouwelijk accusatief enkelvoud

Schrijfwijzen

1. sä, sei, seu, zai, ze, zee, zie
2. –

Synoniemen

1. –
2. heur

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon nominatief meervoud
2. hun, ze; 3e persoon accusatief meervoud

Schrijfwijzen

• sei

Synoniemen

1. sulie
2. jem, jüm

Verwante begrippen

• ähr
• är
• eer
• ehr
• er

Nedersorbisch

Uitspraak

• IPA: /sɛ/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Slavische *sę

Wederkerend voornaamwoord

se

1. zich, zichzelf

Afgeleide begrippen

• se wě

Noord-Fries

Uitspraak

• IPA: /sɛ/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudfriese siā

Werkwoord

se

1. zien

Noors

Uitspraak

• Geluid:  se    (hulp, bestand)
• IPA: /seː/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afkomstig van het Oudnoordse woord sjá

Naar frequentie	56

vervoeging
onbepaalde wijs	se
tegenwoordige tijd	ser
verleden tijd	så
voltooid deelwoord	sett
onvoltooid deelwoord	seende
lijdende vorm	ses sees
gebiedende wijs	se
vervoegingsklasse	onregelmatig
opmerking

Werkwoord

se

1. onovergankelijk zien

   «Se der, nå regner det.»

   Zie daar, het regent nu.

2. onovergankelijk kijken

   «Katter ser godt i mørke.»

   Katten zien goed in het donker.

3. overgankelijk bekijken

   «Sånn sett er alt i orden.»

   Zo gezien is alles in orde.

Synoniemen

• [2]: stirre
• [2]: kikke
• [3]: betrakte
• [3]: kikke på

Synoniemen

• Nynorsk: [1-3]: sjå

Uitdrukkingen en gezegden

   

se bort fra se etter se fram til se gjennom se igjen se med til se ned på se opp se opp til se ovenfor se på se på fjernsyn se på tv se seg for se seg om se seg tilbake se sitt snitt se stivt på se stort på se ut

Oudfries

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk enkelvoud

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. zij, ze; 3e persoon vrouwelijk meervoud

Oudsaksisch

Uitspraak

• IPA: /seː/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Germaanse *sa

Lidwoord

se

1. de; mannelijk bepaald lidwoord

Verwante begrippen

• siu v
• that o

Pools

Uitspraak

• IPA: /sɛ/

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Slavische *sę

Wederkerend voornaamwoord

se

1. (spreektaal) zich, zichzelf; wederkerend voornaamwoord

Synoniemen

• sobie

Tsjechisch

		enkelvoud	meervoud
nominatief	lange vorm	-
genitief	korte vorm	sebe
	lange vorm
	na voorzetsel
datief	korte vorm	si
	lange vorm	sobě
	na voorzetsel
accusatief	korte vorm	se
	lange vorm	sebe
	na voorzetsel
vocatief	lange vorm	-
locatief	na voorzetsel	sobě
instrumentalis	korte vorm	sebou
	lange vorm
	na voorzetsel

Uitspraak

• IPA: /sɛ/
• Geluid:  se    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• se

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-Slavische *sę

Wederkerend voornaamwoord

se

1. zich, zichzelf; accusatief wederkerend voornaamwoord

   «Vidím se v zrcadle.»

   Ik zie mezelf in de spiegel.

Schrijfwijzen

• (dialect: Moravisch) sa

Synoniemen

• sebe

Afgeleide begrippen

• ses

Verwante begrippen

• sám
• svůj

Verwijzingen

• Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Příruční slovník jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

Voorzetsel

se + genitief

1. van

Opmerkingen

• Het voorzetsel se wordt gebruikt voor woorden die beginnen met een s en z en eventueel voor woorden die beginnen met een š en ž of die anders moeilijk uit te spreken zijn. In alle andere gevallen wordt het voorzetsel s gebruikt.

Schrijfwijzen

• s

Voorzetsel

se + instrumentalis

1. met

   «Půjdeš se mnou do kina?»

   Ga je met mij mee naar de bioscoop?

Opmerkingen

• Het voorzetsel se wordt gebruikt voor woorden die beginnen met een s en z en eventueel voor woorden die beginnen met een š en ž of die anders moeilijk uit te spreken zijn. In alle andere gevallen wordt het voorzetsel s gebruikt.

Schrijfwijzen

• s

Verwijzingen

• Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

Westfaals

Uitspraak

• IPA: /zɛi̯/

Woordafbreking

• se

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. (Münsterlands), (Zuidwestfaals) zij, ze; 3e persoon nominatief enkelvoud
2. (Münsterlands) hun, ze; 3e persoon accusatief enkelvoud

Schrijfwijzen

1. sä, seu
2. –

Synoniemen

1. –
2. iär / öhr

Persoonlijk voornaamwoord

se

1. (Münsterlands), (Zuidwestfaals) zij, ze; 3e persoon nominatief meervoud
2. (Münsterlands) hun, ze; 3e persoon accusatief meervoud

Zweeds

Uitspraak

• Geluid:  se    (hulp, bestand)
• IPA: /seː/

Naar frequentie	78

stamtijd
infinitief	verleden tijd	supinum
se	såg	sett
	volledig

Werkwoord

se

1. zien