van

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  van    (hulp, bestand)
• IPA: / vɑn / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• van

Woordherkomst en -opbouw

• (erfwoord), als voorzetsel aangetroffen vanaf 901

afkomstig van: Middelnederlands: van Oudnederlands: fan Germaans: *fana, *funa Indo-Europees: *pone, *pana

Verwant in Germaans: Duits: von, (Oudhoogduits: fona, fon), Oudsaksisch: fana, fan, Fries: fan (Oudfries: fan, fon)

Voorzetsel

van

1. geeft bezit aan

   • Die fiets is van mij. 

2. geeft herkomst aan

   • Hij komt van ver. 

3. geeft oorzaak aan

   • Hij verrekte van de honger. 

4. tussenvoegsel in familienamen

   • De namen van de voetballers Willem van Hanegem en Franky Van der Elst laten een verschil in schrijfwijze tussen Nederland en Vlaanderen zien. 

5. quotatief: luidt een citaat of gedachte in (synoniem: "als")

   • Ik heb zoiets van: "Nu of nooit!" 

6. geeft een eigenschap aan

   • Dit is een hemd van katoen. 
   • De titel van het boek is "In de ban van de ring". 

7. geeft het tijdsbestek aan waarbinnen iets gebeurt

   • Wij gaan van de zomer naar Frankrijk. 

8. ook: van … af: (Belgisch-Nederlands) geeft het begin van een tijdsverloop aan, sinds

   ▸ Johan is van zijn jeugd al actief betrokken bij alles wat natuur in het hart draagt.

   ▸ Overal had je ikjes liggen, van je geboorte af. Ze lagen in die stad en in die straat en in alle straten en in alle huizen waar je ooit geweest was en in alle bedden waarin je geslapen had en overal lagen zulke stukjes van je ik.

Opmerkingen

• [3] Als begin van een persoonsnaam wordt "Van" altijd met een hoofdletter geschreven. In Nederland hoort "van" met een kleine letter te worden geschreven als er voornamen of voorletters aan voorafgaan. Bij mensen van Vietnamese achtergrond kan "Van" ook als zelfstandige naam voorkomen.

Hyponiemen

• daarvan, ervan, hiervan, waarvan
• [7] vanavond, vandaag, vanmorgen, vannacht

Afgeleide begrippen

   

jan-van-gent jantje-van-leiden kop-van-jut lelietje-van-dalen manusje-van-alles vanachter vanaf vanavond vanbinnen vanboven vanbuiten vandaag vandaar vanderwaalskracht vandoor vaneen vanher vanmiddag vanmorgen vannacht vanochtend vanop vanouds vanuit vanwaar vanwege vanzelf

Typische woordcombinaties

• [2] naar en van (zowel aankomend in als vertrekkend uit)
• [2] stappen van
• [8] van … af
• [8] van als
• [2] van en naar (zowel vertrekkend uit als aankomend in)
• [8] van over

Uitdrukkingen en gezegden

• [6] als ik van u was
• [3] er het hart van in zijn
• [6] gewend van
• [6] hart van koekebrood
• met inbegrip van
• naar aanleiding van
• omwille van
• te midden van
• ten aanschouwen van
• ten aanzien van
• ten bate van
• ten bedrage van
• ten behoeve van
• ten gerieve van
• ten gevolge van
• ten huize van
• ten opzichte van
• ten overstaan van
• ter grootte van
• ter wille van
• van de blauwe knoop zijn
• van de bok dromen
• van de bovenste plank
• van de gaffel in de greep vallen
• van de hak op de tak springen
• van de prins geen kwaad weten
• van de trap gevallen zijn
• [6] van doen zijn
• van een koude kermis thuiskomen
• [6] van een mug een olifant maken
• [2] van ganser harte
• van gedachte wisselen
• van gedachten wisselen
• [2] van goeden huize
• van haver tot gort
• [2] van harte
• van heinde en verre
• [6] van het hart een steen maken
• van hier tot gunter
• van hot naar haar
• van leer trekken
• [6] van likmevestje
• van lotje getikt zijn
• [2] van nul beginnen
• van onderen!
• [2] van overheidswege
• [2] van rechtswege
• van toeten noch blazen weten
• van twee walletjes eten
• van wanten weten
• van zessen klaar
• [6] vanjewelste
• [6] vastheid van betrekking
• [7] zot zijn van

Spreekwoorden

• als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel
• van achteren kijk je de koe in de kont
  nadat iets gebeurd is, is het gemakkelijk om te zeggen hoe het beter had gekund
• van dik hout zaagt men planken
  een grove werkwijzen kiezen

Vertalingen

    1. geeft bezit aan   

Duits: von (de) Engels: of (en) Frans: de (fr) Nedersaksisch: van (nds) Noors: fra (no)

Nynorsk: frå (nn) Turks: (met genitief) Vietnamees: của (vi)

    2. geeft herkomst aan   

Duits: von (de) Engels: from (en) Frans: de (fr) Nedersaksisch: van (nds)

Tsjechisch: od (cs), ode (cs) Turks: (met ablatief) Vietnamees: từ (vi)

		vnw. bijw.
voorzetselbijwoord		van
persoonlijk		ervan
aanwijz.	nabij	hiervan
	veraf	daarvan
vragend/betrekk.		waarvan

Bijwoord

van

1. prepositioneel deel van een voornaamwoordelijk bijwoord

   • Hij wist er niets van. 

Gangbaarheid

• Het woord van staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "van" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Achterhoeks

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	van	vanne

Zelfstandig naamwoord

van

1. achternaam

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	van	vans

Zelfstandig naamwoord

van

1. bestelwagen, camionette

Voorzetsel

van

1. van

Bijwoord

van

1. van

Drents

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Engels

Zelfstandig naamwoord

van

1. bestelwagen, camionette

Gronings

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Hongaars

Werkwoord

van

1. zijn

Nedersaksisch

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Schrijfwijzen

• fon
• von
• vun

Spaans

Werkwoord

vervoeging van
ir

van

1. derde persoon meervoud tegenwoordige tijd (presente) van ir

vervoeging van
irse

van

1. derde persoon meervoud tegenwoordige tijd (presente) van irse

Sallands

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Stellingwerfs

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Tsjechisch

Uitspraak

• IPA: /van/

Woordafbreking

• van

Zelfstandig naamwoord

van

1. genitief meervoud van vana

Twents

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Urkers

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Veluws

Voorzetsel

van

1. van; geeft bezit of herkomst aan

Vietnamees

Werkwoord

van

1. vragen, smeken

Zelfstandig naamwoord

van

1. wals

Westfaals

Voorzetsel

van

1. (Münsterlands) (Oostwestfaals) (West-Münsterlands) (Zuidwestfaals) van; geeft bezit of herkomst aan