beer
Nederlands
Uitspraak
- Geluid: beer (hulp, bestand)
- IPA: / ber / (1 lettergreep)
- (Noord-Nederland): /bɪːr/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /beːr/
Woordafbreking
- beer
Woordherkomst en -opbouw
- [A] (erfwoord): Middelnederlands bēre, ontwikkeld uit Oergermaans *beran-, bij de Indo-Europese wortel *bʰerH- ‘glanzend, lichtbruin’, waaruit Litouws bė́ras ‘bruin’ en Tochaars A parno, B perne ‘glanzend’.[1][2] Evenals Nederduits Boor, Duits Bär en Fries/Engels bear.
- [4] vermoedelijk naar het voorbeeld van ‘zo sterk als een beer’ en ‘beresterk’ ontstaan.[3]
- [B] (erfwoord): Middelnederlands beer, ontwikkeld uit West-Germaans *bairaz,[4] misschien een voor-Indo-Europees substraatwoord waaruit ook Welsh baedd ‘beer’.[5][6] Evenals Nederduits Beer, Duits dial. Bär, Fries bear en Engels boar.
- [2] mogelijk ontstaan uit de betekenis ‘mannetjeszwijn’, omdat een cavia ook wel Guinees biggetje wordt genoemd
- [3] ‘waterkering’: vgl. Oudfries baerch, dat ook zowel ‘varken’ als ‘waterkering’ betekent.[7]
- [C] (erfwoord): Middelnederlands beer m ‘drek’, bere v ‘dikke, weke stof, modder, slijk, aalt’; daarnaast Vroegnieuwnederlands berm(e), barm ‘beer, dikke modder; etter, gif’, ontwikkeld uit West-Germaans *bermō ‘gist’, bij Indo-Europees *bʰer- ‘opborrelen’, waartoe ook Latijn fermentum ‘zuurdesem, gist(ing)’ en Albanees brumë ‘deeg’ behoren.[8][9] Verder zie brouwen. Evenals Nederduits Barm ‘gist’, Fries berme en Oudengels bearm, beorma ‘gist, droesem’ (Nieuwengels barm ‘bierschuim’).
- [2] vermoedelijk van de oude betekenis ‘modder’, die verwant is aan de betekenis ‘gier, mensendrek’[10]
- [D] Abstract uit beren ‘slaan’, nu nog Surinaams en West-Vlaams; verder zie beren.[11] [12]
enkelvoud | meervoud | |
---|---|---|
naamwoord | beer | beren |
verkleinwoord | beertje | beertjes |
Zelfstandig naamwoord
[A] beer m
- (roofdieren), (zoogdieren) een groot viervoetig zoogdier uit de familie Ursidae van de roofdieren
- De grizzly beer is helemaal geen vriendelijke teddybeer.
- (figuurlijk) lomp mens
- (figuurlijk) rekening, schuldeiser
- versterkend voorvoegsel (informeel) uitermate, heel erg (als eerste deel van samengestelde bijvoeglijke naamwoorden, altijd geschreven als bere-, vanwege spellingregel 8.F
Opmerkingen
- Betekenis 4. ‘uitermate, heel erg’ werd in het derde kwart van de 20e eeuw veel gebruikt in jongerentaal, vermoedelijk naar het voorbeeld van beresterk dat in die tijd ook een zuiver figuurlijke betekenis kreeg. Soms wordt bere- daarom ook wel opgevat als voorvoegsel, maar omdat het volgens de betreffende spellingregel gaat om samenstellingen en niet om afleidingen doet WikiWoordenboek dat niet.
Synoniemen
Hyponiemen
|
Afgeleide begrippen
|
4. uitermate, heel erg
Uitdrukkingen en gezegden
Vertalingen
1. verscheurend roofdier uit de familie Ursidae
Meer informatie
- Zie Wikipedia voor meer informatie.
enkelvoud | meervoud | |
---|---|---|
naamwoord | beer | beren |
verkleinwoord | beertje | beertjes |
Zelfstandig naamwoord
[B] beer m
- (veeteelt) mannelijk varken (Suidae )
- Moeder, moeder, de beer is los,
Hoor dat dier eens brullen!
Snijd hem neus en oren af,
Dan hebben we wat te smullen
- Moeder, moeder, de beer is los,
- (bij uitbreiding) (zoogdieren) mannelijke cavia
- (bouwkunde) gemetselde dam in een vestinggracht die het water in de gracht scheidt van zout of sterk stromend water van de zee, meer of rivier waaraan de vesting gelegen is.
- De beer werd voorzien van een spitse rand, de zgn. ezelsrug. met daarop monniken of poppen om het oversteken van de gracht praktisch onmogelijk te maken.
Afgeleide begrippen
Vertalingen
1. mannetjesvarken
Meer informatie
- (waterkering): Beer (dam)
Zelfstandig naamwoord
[C] beer m
- gier, vooral de inhoud van een aalput
- De beer stonk vreselijk.
- (waterstaat) ondiepte, een plaats waar stromend water betrekkelijk rustig is, zodat slik bezinkt.
- Berenplaat, vóór 1966 geschreven als Beerenplaat, waarop een drinkwaterbedrijf is gevestigd, gelegen in de gemeente Nissewaard.
Synoniemen
Afgeleide begrippen
Vertalingen
1. gier, mensendrek
enkelvoud | meervoud | |
---|---|---|
naamwoord | beer | beren |
verkleinwoord | beertje | beertjes |
Zelfstandig naamwoord
[D] beer m
- (Zuid-Nederlands) stormram
- (Zuid-Nederlands) heiblok
- stutpilaar
Verwante begrippen
Werkwoord
vervoeging van |
---|
beren |
beer
- eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van beren
- Ik beer.
- gebiedende wijs van beren
- Beer!
- (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van beren
- Beer je?
Gangbaarheid
- Het woord beer staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
- In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "beer" herkend door:
99 % | van de Nederlanders; |
100 % | van de Vlamingen.[13] |
Verwijzingen
- ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
- ↑ beer (roofdier) op website: Etymologiebank.nl
- ↑ bere op website: Etymologiebank.nl
- ↑ Kroonen, Guus, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013; blz. 48
- ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
- ↑ beer (mannetjeszwijn) op website: Etymologiebank.nl
- ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
- ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
- ↑ beer (mensendrek, gier) op website: Etymologiebank.nl
- ↑ Bron: Indrukwekkende architectuur drinkwaterbedrijf nu op Spijkenisser grondgebied. - In: Spijkenisse [voorlichtingskrant van de gemeente Spijkenisse], januari 1984, p. 5
- ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
- ↑ beer op website: Etymologiebank.nl
- ↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be
Engels
Uitspraak
Woordafbreking
- beer
enkelvoud | meervoud |
---|---|
beer | beers |
Zelfstandig naamwoord
beer
Anagrammen
Limburgs
Uitspraak
- IPA: /beːʁ/ (Etsbergs)
Zelfstandig naamwoord
beer o
- (Hooglimburgs) (drinken) bier
Verbuiging
enkelvoud | meervoud | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
geheel | gemuteerd | verkleind | gemuteerd verkleind | geheel | gemuteerd | verkleind | gemuteerd verkleind | |
nominatief | beer | peer | beerke | peerke | beer, berer | peer, perer | beerkes | peerkes |
genitief | beers | peers | beerkes | peerkes | beer, berer | peer, perer | beerkes | peerkes |
locatief | beres | peres | bereske | pereske | berese | perese | bereskes | pereskes |
datief | bere | pere | beerke | peerke | beer, berer | peer, perer | beerkes | peerkes |
accusatief | beer | peer | beerke | peerke | beer, berer | peer, perer | beerkes | peerkes |
Zelfstandig naamwoord
beer
Meer informatie
- Zie Wikipedia voor meer informatie.
Middelnederlands
Zelfstandig naamwoord
beer
Noord-Fries
Zelfstandig naamwoord
beer
Meer informatie
- Zie Wikipedia voor meer informatie.