paard

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  paard    (hulp, bestand)
• IPA: / part / (1 lettergreep); /paːrt/

Woordafbreking

• paard

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘tam hoefdier met manen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1266.
• Middelnederlands pāert, perert, ontleend aan Laatlatijn paraverēdus ‘postpaard op zijlijnen, wisselpaard’, samengesmolten uit Oudgrieks pára ‘bij, extra’ en Gallisch verēdus ‘(post)paard’ (vgl. Welsh gorwydd ‘ros’), leenvertaling naar het voorbeeld van Oudgrieks párippos ‘postpaard’ (uit pára- en híppos ‘paard’). Evenzo ontleend zijn Nederduits Peerd en Duits Pferd.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	paard	paarden
verkleinwoord	paardje	paardjes

Zelfstandig naamwoord

het paard o

1. (onevenhoevigen) gedomesticeerd hoefdier uit de familie van de paardachtigen Equidae , met vloeiende manen, een langharige staart en relatief korte, opstaande oren, dat als rij- en trekdier gebruikt wordt

   ▸ Maar terwijl die Pieten speelgoed maken, pepernoten bakken en alles klaarmaken voor de volgende reis naar Holland, trekt Sinterklaas op zijn paard door de hoge Spaanse bergen, op zoek naar een nieuw Pietje.

   ▸ Toen ik aankwam bij het vuurtje zag ik tot mijn verbazing twee paarden aan een lang touw grazen, met verder niemand in de buurt.

2. (sport) turntoestel op vier poten en met twee handvatten om op te voltigeren of zonder handvatten om overheen te springen
3. (schaak) een schaakstuk dat over de andere stukken heen kan bewegen
4. (techniek) het deel van het mechanisme van een korenmolen, dat de afstand tussen de molenstenen regelt
5. (astrologie) een van de tekens van de Chinese dierenriem
6. (scheepvaart) een touw om op te staan, onder de ra van een dwarsgetuigd zeilschip
7. (gereedschap) een schraag om hout op te zagen

• 
  [1]: Paard
• 
  [2]: Paard
• 
  [3]: Paard
• 
  [4]: Paard
• 
  [5]: Paard (馬, 马)
• 
  [6]: Paard

Gelijkklinkende woorden

• paart

Synoniemen

• [1] (wetenschappelijk) equus caballus, knol, ros

Hyperoniemen

• [1] hoefdier

Hyponiemen

• [1] hengst, merrie, ruin, schimmel, appelschimmel, vos, moor, veulen, circuspaard, drafpaard, dressuurpaard, fokpaard, halfbloedpaard, jaagpaard, koudbloedpaard, legerpaard, manegepaard, renpaard, rijpaard, springpaard, trekpaard, warmbloedpaard, werkpaard, zadelpaard

Hyponiemen

   

achterpaard apostelpaard bijpaard boerenpaard damespaard dienstpaard drafpaard dwergpaard fjordenpaard fokpaard geluipaard geselpaard graanpaard grasmodderpaard handpaard herenpaard hertenpaard hobbelpaard houpaard huurpaard jaagpaard jachtluipaard kameelpaard kanspaard karnpaard karrenpaard koerspaard koetspaard koudbloedpaard kwelpaard luipaard luxepaard manegepaard modderpaard molenpaard muilpaard natiepaard nijlpaard oorlogspaard paradepaard ploegpaard postpaard prairiepaard przewalskipaard racepaard renpaard rijpaard rolpaard springpaard staalpaard stamboekpaard stokpaard trekpaard tuigpaard visserspaard warmbloedpaard werkpaard zadelpaard zeeluipaard zeepaard

Afgeleide begrippen

   

paardenarts paardenbek paardenbeslag paardenbiefstuk paardenbij paardenbijter paardenbloem paardenboon paardenbreedte paardendek paardendeken paardendistel paardendressuur paardenfluisteraar paardenfokkerij paardengebit paardengras paardenhalster paardenhoef paardenhoefklaver paardenhoofdstel paardenhorzel paardenkastanje paardenkathedraal paardenkoers paardenkop paardenkracht paardenmelk paardenmiddel paardenmolen paardenmossel paardenposterij paardenprocessie paardenrace paardenradijs paardenras paardenremedie paardenrenbaan paardenrennen paardenrookvlees paardenslachterij paardenslager paardensport paardensprong paardenstaart paardenstal paardentotalisator paardentoto paardentrailer paardentram paardentuig paardenvijg paardenvlees paardenvoet paardenzadel paardenzeik paardenziekte paardenzuring paarderij paardhert paardrijden paardsprong

Verwante begrippen

• schoft, vervoermiddel

Verwante begrippen

• [1] arabier, draver, fokhengst, fokmerrie, halfbloed, hoefsmid, koudbloed, manege, renstal, rijschool, ruiter, stoeterij, volbloed, zadelmaker
• [2] bok

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] het paard achter de wagen spannen de prins op het witte paard de ideale man om mee te trouwen een dood paard aan een boom (vast)binden te voorzichtig zijn een gegeven paard in de bek kijken niet dankbaar, maar kritisch zijn over cadeaus of koopjes een oud paard van stal halen wat men vroeger al eens heeft laten horen nog eens ten beste geven het beste paard van stal de in stilte meest gewaardeerde persoon in een gezelschap het paard van Troje binnen halen ongemerkt de vijand toegang verlenen honger hebben als een paard zeer veel trek in eten hebben iemand te paard helpen iemand helpen om een goede baan te krijgen man en paard noemen eerlijk zeggen wat er niet goed is en door wie dat komt [1] op het verkeerde paard wedden over het paard tillen overdreven verwennen en prijzen over het paard getild te zeer geprezen zijn zodat men verwaand is sterk als een paard met grote spierkracht, oersterk, ijzersterk trekken aan een dood paard zich inspannen voor een hopeloze zaak die alleen maar energie kost en uiteindelijk niets oplevert werken als een paard heel hard werken

Spreekwoorden

   

een schurftig paard vreest de roskam iemand die aan iets schuldig is, heeft liever niet dat datgene onderzocht wordt het beste paard struikelt (ook) wel eens ook de beste maakt wel eens een fout het beste paard van stal wordt overgeslagen. grappige uitspraak wanneer iemand overgeslagen wordt het hinkende paard komt achteraan wanneer het werk is gedaan komt de rekening ofwel: na mooie dingen komen vaak de minder fijne dingen het oog van de meester maakt het paard vet het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt het paard ruikt de stal opschieten om gauw thuis te komen je kan een paard naar het water brengen, maar je kan het niet laten drinken iemand doet enkel dingen dat hij zelf wil je moet een gegeven paard niet in de mond/bek kijken je moet niet te kritisch zijn over cadeaus, of koopjes jong te paard, oud te voet als je in je jeugd erg wordt verwend, krijg je het later erg moeilijk men moet een paard de rug niet stuk rijden men moet niet te veel eisen van een ander paarden die haver verdienen krijgen ze niet de mensen die het hardste werken, krijgen het minste geld vertrouwen komt te voet en gaat/vertrekt te paard door een enkele stommiteit kan men vertrouwen of een reputatie die men jarenlang heeft opgebouwd in een keer teniet doen. waar het paard aangebonden is, moet het vreten men moet zich naar de omstandigheden schikken

Vertalingen

    1. tam hoefdier met manen   

Afrikaans: perd (af) Albanees: kalë (sq) m Arabisch: خيل (ar), حصان (ar), فرس (ar) Aroemeens: cal (rup) m Atjehs: guda Avaars: чу (av) Baskisch: zaldi (eu) Bretons: marc’h (br) Boeginees: ᨈᨗᨈᨗᨂᨛ, ᨀᨓᨒᨘ, ᨕᨎᨑ Bulgaars: кон (bg) m Catalaans: cavall (ca) Cebuano: kabayo Centraal-Huasteeks Nahuatl: kauayo (nch) Centraal-Nahuatl: mazanehnenqui (nhn) Chahuilla: kaváayu' Cherokee: ᏐᏈᎵ (chr) (soquili) Chinees: 馬 (zh), 马 (zh) (mǎ) Deens: hest (da) g Duits: Pferd (de) o Engels: horse (en) Oudengels: hors (ang) o, eoh (ang) o Esperanto: ĉevalo (eo) Estisch: hobu (et), hobune (et) Faeröers: hestur (fo), ross (fo) Fins: hevonen (fi) Frans: cheval (fr) m Fries: hynder (fy) Friulisch: cjaval Galicisch: cabalo (gl) m Grieks: άλογο (el) (alogo) Guarani: kavaju (gn) Hebreeuws: סוס (he) (Sous) m Hongaars: ló (hu) Huasteeks: bichim (hus) Ido: kavalo (io) Indonesisch: kuda (id) IJslands: hestur (is) (hross) m Interlingua: cavallo (ia) m Iers: capall (ga), each (ga) Italiaans: cavallo (it) m Japans: 馬 (ja) (うま (ja), ウマ (ja), uma) Javaans: jaran (jv) Kazachs: ат (kk) klassiek Nahuatl: cahuayoh (nci) Koreaans: 말 (ko) (mal) Koerdisch: hesp (ku) m, bergîl (ku) m, bor (ku) m Lets: zirgs (lv) Limburgs: paerd (li) o

Litouws: arklys (lt) Ladinisch: ciaval Latijn: equus (la) m, caballus (la) m Matlatzinca: pari (mat) Mezquital-Otomi: fani Nedersorbisch: koń (dsb) Makassaars: ᨍᨑ Macedonisch: коњ (mk) (konj) m Maltees: żiemel (mt) Mantsjoe: morin Minangkabaus: kudo Noors: hest (no) m Nynorsk: hest (nn) m O'odham: kaviyu Occitaans: caval (oc) Oekraïens: кінь (uk) (kin') Oezbeeks: Cyrillisch: от (uz) Latijns: ot (uz) Perzisch: اسب (fa) (asb) Pools: koń (pl) m Portugees: cavalo (pt) m Quechua: kawallu (qu) Roemeens: cal (ro) Romani: grast, harmasari m, grasni v Russisch: лошадь (ru) v, конь (ru) m (lošad', kon') Sami: heasta Sardisch: cubaddu (sc), acchettu (sc), coallu (sc) Schots-Gaelisch: each (gd) Servo-Kroatisch: Cyrillisch: коњ (sh) m Westers: konj (sh) m Slowaaks: kôň (sk) m Sloveens: konj (sl) m Spaans: caballo (es) m Tibetaans: རྟ་ (bo) (rta) Tagalog: kabayo (tl) Tsjechisch: kůň (cs) Turks: at (tr), beygir (tr) Urdu: گهوڑا (ur) Oppersorbisch: kóń (hsb) Vietnamees: ngựa (vi) Waals: tchvå (wa) m Welsh: ceffyl (cy) Wit-Russisch: конь (be) (kon') Xhosa: ihashe 5 Yucateeks: tsíimin Zweeds: häst (sv) g

    2. turntoestel   

Afrikaans: perd (af) Duits: Seitpferd (de) o, Pauschenpferd (de) o Engels: pommel horse (en) Frans: cheval d'arçons (fr) m

Pools: kozioł (pl) m, koń (pl) m Portugees: cavalo com arções (pt) m, cavalo com alças (pt) m Spaans: caballete (es) m Zweeds: bygelhäst (sv) g

    3. schaakstuk   

Afrikaans: perd (af) Bosnisch: konj (bs) m, skakač (bs) m Deens: springer (da) Duits: Springer (de) m Engels: knight (en) Esperanto: kavaliro (eo) Frans: cavalier (fr) m Grieks: ίππος (el) Italiaans: cavallo (it) m Japans: ナイト (ja) Kroatisch: konj (hr) m, skakač (hr) m

Noors: springer (no) Pools: skoczek (pl) Portugees: cavalo (pt) m Roemeens: cal (ro) Servisch: Cyrillisch: коњ (sr) m, скакач (sr) m Westers: konj (sr) m, skakač (sr) m Sloveens: konj (sl) m, skakač (sl) m Spaans: caballo (es) m Zweeds: springare (sv) g, häst (sv) g

    6. touw onder een ra om op te staan   

Duits: Fußpeerd (de) o

Engels: footrope (en)

Gangbaarheid

• Het woord paard staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "paard" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.