bal

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  bal    (hulp, bestand)
• IPA: / bɑl / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• bal

Woordherkomst en -opbouw

• [A] erfwoord, te herleiden tot Proto-Germaans *balla-, *ballu-, Indo-Europees *bhol-. Cognaat met Oudiers ball, Latijn follis, Grieks φαλλός . In de betekenis van ‘rond voorwerp’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240
• [B] Leenwoord uit het Frans, verder te herleiden tot baller › Latijn ballare › Grieks βαλλίζω. In de betekenis van ‘danspartij’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1643
• Van Frans balle. In de betekenis van ‘gulden, (België) frank’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1936

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	bal	ballen
verkleinwoord	balletje	balletjes

Een bal [1] om mee te spelen

Een bal [4] als lichaamsdeel

Zelfstandig naamwoord

[A] de bal m

1. (sport) object in de vorm van een bol en meestal gemaakt van leer [1] dat gebruikt wordt bij balspelen

   • De bal werd door de spits keihard in de kruising geschoten. 

2. (meer in het algemeen) bolvormig voorwerp

   • Ik eet een bal gehakt. 

   ▸ De outfit komt 'met alle toeters en bellen', inclusief de aanpassingen die Whitney zelf heeft gedaan. In het grijze pak dat de zangeres onder de outfit droeg, zitten zelfs nog wat gaten die er tijdens de opnames zijn ingekomen. Ook missen er daardoor wat chromen balletjes die aan het pak zaten.

3. (pejoratief) negatieve benaming voor een jongeman, vaak van rijke afkomst en met een herkenbaar accent

   • De bal kwam op me af om een praatje te maken, maar ik ging snel naar mijn vriendin in het toilet. 

4. (anatomie) teelbal

   • Henk ging naar de dokter omdat hij last had van jeuk aan zijn ballen. 

5. (informeel) geen ~ helemaal niets

   • Hij begreep geen bal van wiskunde. 

6. (informeel) geen ~ aan helemaal niet leuk

   • Ik verveel me dood op het feest, ik vind er geen bal aan. 

7. (informeel) geen ~ aan heel gemakkelijk

   • Wiskunde moeilijk? Ik vind er geen bal aan. 

Synoniemen

• [3] kakker
• [4] kloot, teelbal, testikel, testis, zaadbal
• [5] barst, donder, biet, flikker, hout, jota, klap, moer, sikkepit, snars, zak, zier

Hyponiemen

   

WK-bal achterbal ankerbal bamibal baribal basketbal bijbal biljartbal bitterbal boekenbal boksbal boogbal boombal bowlingbal braakbal bruisbal carnavalbal carnavalsbal chipbal compositiebal cornerbal corpsbal cricketbal crossbal debutantenbal deegbal dieptebal discobal doelbal doorloopbal draagbal dwarrelbal effectbal eierbal fietsbal folkbal forsbal galabal gehaktbal getijbal goalbal golfbal gombal gummibal haarbal hakbal handbal handsbal hengstenbal hockeybal hoekbal hoestbal hofbal honkbal ijsbal jongleerbal kaatsbal kakbal kamferbal kampioenenbal kangoeroebal kanonbal kapbal kastiebal kauwgombal kegelbal kerstbal kerstboombal kinderbal klompenbal klutsbal knalbal kneuterbal koersbal kolfbal kopbal korfbal krachtbal krulbal kuisheidsbal liefdadigheidsbal linkbal linkebal linkerbal luchtbal maasbal matchbal meelbal miljoenenbal mondbal mottenbal nasibal nassibal netbal oefenbal oogbal peanutbal petanquebal pingpongbal plaatsbal plofbal pluimbal rechterbal reuzenbal rubberbal rugbybal rundergehaktbal sambabal scheidsrechtersbal schoolbal shuttlebal skippybal slagbal slijmbal slopersbal slotbal sneeuwbal snijbal soepbal softbal speelbal spierbal spinbal sportbal springbal sprintersbal sprongbal steekbal stiftbal stootbal stormbal strafbal strandbal stressbal stroopbal stuifbal stuiterbal teelbal teerbal tennisbal terugspeelbal tijdbal toverbal trefbal trekbal uilenbal uitbal valentijnsbal vangbal voetbal volgbal volksbal volleybal vuilnisbal vuistbal vuurbal wedstrijdbal wijdbal wijnbal zaadbal ziekenhuisbal zuurbal zwerkbal

Afgeleide begrippen

   

bal masqué balaanname balartiest balbehandeling balbeheersing balbes balbezit balboekje balboos balbus balcirculatie balcontact balcontrole baldadig baldribbelaar balgevoel balgoochelaar balhaar balhoofd baljaar baljurk balkanker balkleed balklem balkunstenaar ballast ballen ballenapparaat ballenbad ballenbak ballenetui ballenjongen ballenkanon ballenkind ballenknijper ballenlijn ballenmeisje ballenmodel ballenslinger ballensoep ballentent ballenvanger ballenwasser ballerig balmondig balmuziek balnet balorig balpen balroos balslaan balspel balsport balsteen balsturig baltechniek baltempo baltoets baltoilet baltovenaar balvaardig balvast balverliefd balverliefde balverlies balvirtuoos balvirtuoze balvoordeel balwerpen balzaal balzak

Uitdrukkingen en gezegden

[1] object in de vorm van een bol en meestal gemaakt van leer [1] dat gebruikt wordt bij balspelen

• De kolf naar de bal werpen

Het opgeven

• elkaar de bal toespelen/elkaar de bal toewerpen

Elkaar helpen zodat beide partijen er voordeel uit halen

• Kort op de bal spelen

Snel en kordaat handelen

• Spelen op de bal [of op de man]

Uitdrukking die het verschil benadrukt tussen het bij verschil van mening enerzijds opvoeren van inhoudelijke argumenten en anderzijds de oppponent persoonlijk verdacht maken

Verwante begrippen

• [1] ballen, balspel
• [3] kak, kakkineus, bekakt, corps

Vertalingen

    1. een object in de vorm van een bol dat gebruikt wordt bij balspelen   

Albanees: top (sq) Deens: bold (da) g, kugle (da) g Duits: Ball (de) m, Kugel (de) v Engels: ball (en) Frans: balle (fr) v, ballon (fr) m Grieks: μπάλα (el) Jamaicaans Patois: baal (jam) Koerdisch: top (ku)

Luxemburgs: Ball (lb) Nedersaksisch: bal (nds), Bal (nds), Ball (nds) Pools: piłka (pl) v Russisch: мяч (ru) m Slowaaks: lopta (sk) Tsjechisch: míč (cs) monbezield, balon (cs) monbezield, balón (cs) monbezield Turks: top (tr)

1. bal als dansfeest

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	bal	bals
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] het bal o

1. een danspartij

   • Het bal werd geopend door het bruidspaar. 

2. (figuurlijk) veel onnodig gedoe

   • Het is toch elke keer weer bal. 

Synoniemen

• dansfeest

Afgeleide begrippen

• galabal, gemaskerd bal

Verwante begrippen

• danszaal, dansorkest, dansmuziek, danspaar

Vertalingen

    1. een danspartij   

Deens: bal (da) Duits: Tanzball (de) m Engels: ball (en)

Frans: bal (fr) m Pools: bal (pl) m

Werkwoord

vervoeging van
ballen

bal

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ballen
   

   • Ik bal. 

2. gebiedende wijs van ballen
   

   • Bal! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ballen
   

   • Bal je? 

Gangbaarheid

• Het woord bal staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "bal" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

bal

1. (sport) bal; een object in de vorm van een bol dat gebruikt wordt bij balspelen

Frans

Uitspraak

• Geluid:  bal    (hulp, bestand)

enkelvoud		meervoud
zonder lidwoord	met lidwoord	zonder lidwoord	met lidwoord
bal	le bal	bals	les bals

Zelfstandig naamwoord

bal m

1. bal, dansfeest

Hoogsilezisch

Uitspraak

• IPA: /bal/

Zelfstandig naamwoord

bal

1. bal; een danspartij

Limburgs

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: /ˈbɑ̀ɫ/ (Etsbergs)

Zelfstandig naamwoord

bal m

1. (Hooglimburgs) bal

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	bal	pal	belke	pelke	bel	pel	belkes	pelkes
genitief	bals	pals	belkes	pelkes	bel	pel	belkes	pelkes
locatief	balles	palles	balleske	palleske	ballese	pallese	balleskes	palleskes
datief	balle	palle	belke	pelke	bel	pel	belkes	pelkes
accusatief	bal	pal	belke	pelke	bel	pel	belkes	pelkes

Middelnederlands

Zelfstandig naamwoord

bal m

1. bal, bol

Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

bal

1. (sport) bal; een object in de vorm van een bol dat gebruikt wordt bij balspelen

Schrijfwijzen

• Bal
• Ball

Tsjechisch

Uitspraak

• IPA: /bal/

Woordafbreking

• bal

Werkwoord

bal

1. informeel tweede persoon enkelvoud gebiedende wijs van het imperfectieve werkwoord balit

Turks

Woordafbreking

• bal

	enkelvoud	meervoud
nominatief	bal	ballar
genitief	balın	balların
datief	bala	ballara
accusatief	balı	balları
locatief	balda	ballarda
ablatief	baldan	ballardan

Zelfstandig naamwoord

bal

1. (voeding) honing