vuur

vuur

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  vuur    (hulp, bestand)
• IPA: / vyr / (1 lettergreep), /vyːr/

Woordafbreking

• vuur

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘lichtverschijnsel bij brand’ voor het eerst aangetroffen in 901.
• erfwoord: Middelnederlands vuur, vier, uit Oudnederlands fūir, ontwikkeld uit Oergermaans *fōr (genitief *funiz), bij Indo-Europees *péh₂ur̥ (gen. ph₂un-ós), een r/n-stam waartoe ook Tochaars A por̄, B pūwar, Umbrisch pir, Oudgrieks pûr (πῦρ), Armeens hur ‘fakkel’, Tsjechisch vero. pýř ‘gloeiende as’ en Hittitisch paḫḫur (gen. paḫḫuenaš) behoren. Evenals Nederduits Füür, Duits Feuer en Fries fjoer.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	vuur	vuren
verkleinwoord	vuurtje	vuurtjes

Zelfstandig naamwoord

het vuur o

1. (scheikunde) het geheel van de licht- en warmteverschijnselen die zich voordoen wanneer iets verbrandt, d.w.z. een oxidatiereactie ondergaat

   • De brandweer doofde het vuur met water en andere blusmiddelen. 

   ▸ En ineens stonden ze voor een hol en zagen achterin de gloed van een vuur. Er was een lelijk oud wijf dat, zachtjes mompelend, in een pot boven het vuur stond te roeren.

   ▸ Er cirkelden een heleboel vliegen om de paarden heen dus ik zette mijn tent vijftig meter van het vuur op.

2. (figuurlijk), (militair) beschieting met vuurwapens

   • Halverwege de oorlog deserteerden er iedere maand meer dan vijfduizend soldaten; sommige bleven gewoon ergens hangen tijdens de oneindig lange marsroutes, andere vluchtten zodra het vuur werd geopend. In mei 1864 — de maand waarin generaal Grant zijn opmars naar het zuiden begon en de maand van de Wildernis — waren er niet minder dan 5371 federale soldaten die het hazenpad kozen. Meer dan 170 verlieten iedere dag het strijdtoneel — zowel dienstplichtigen als vrijwilligers, ontmoedigd of vol heimwee, gedeprimeerd, verveeld, gedesillusioneerd, onbetaald of gewoonweg bang. 
   • Zo kwam de stad onder vuur te liggen. 

3. (figuurlijk) enthousiasme, bezieldheid, hartstocht, passie

   • Hij verdedigde zijn ideeën vol vuur. 

Hyponiemen

   

Sint-Elmusvuur afweervuur antoniusvuur artillerievuur bacterievuur bevrijdingsvuur boutvuur brandvuur elmsvuur elmusvuur gasvuur geschutvuur geweervuur gordijnvuur granaatvuur grauwvuur haardvuur hekkevuur hellevuur helsvuur helvuur hemelvuur houtskoolvuur houtvuur kampvuur kanonvuur kartetsvuur kerstvuur ketelvuur keukenvuur kolenvuur kookvuur kooltje-vuur koudvuur kruisvuur levensvuur liefdesvuur loopvuur machinegeweervuur meivuur miltvuur mitrailleurvuur mortiervuur noodvuur oorlogsvuur overbankvuur paasvuur perenvuur pinkstervuur protestvuur raketvuur repeteervuur ringvuur roffelvuur roodvuur rouwvuur seinvuur sint-antoniusvuur sint-elmsvuur sint-jansvuur sintelmusvuur sluipschuttersvuur sluipschuttervuur smidsvuur snelvuur spervuur springvuur stakelvuur strovuur tafelvuur tankvuur tegenvuur trommelvuur turfvuur vagevuur versperringsvuur vliegvuur vragenvuur vredevuur vreugdevuur wachtvuur zonnevuur

Afgeleide begrippen

   

Swainsons vuuroog Vuurland geelbuikvuurpad vurenhout vurenhouten vurig vuuraanbidder vuurbaak vuurbaken vuurbal vuurbeheersing vuurbeker vuurbelasting vuurberg vuurbestendig vuurboktor vuurbol vuurbom vuurcontact vuurdans vuurdekking vuurdode vuurdood vuurdoop vuurdoorn vuurdoren vuurdwerghoningeter vuurflits vuurgeest vuurgevaarlijk vuurgevecht vuurgloed vuurgod vuurgoudhaan vuurgoudhaantje vuurhaak vuurhaard vuurhoos vuurhoudend vuurijzer vuurjuffer vuurjuffers vuurkei vuurkever vuurkevers vuurkleurig vuurkogel vuurkolk vuurkolom vuurkoord vuurkorf vuurkracht vuurkruid vuurkruis vuurkruiser vuurlak vuurlassen vuurleider vuurleiding vuurlibel vuurlibellen vuurlijn vuurlinie vuurlopen vuurmaker vuurman vuurmier vuurmieren vuurmolen vuurmond vuurmot vuurmuur vuuroffer vuuroog vuuropaal vuurpad vuurpalpmot vuurpan vuurpauze vuurpeloton vuurpijl vuurplaat vuurplaats vuurpomp vuurpot vuurproef vuurregen vuurroer vuurrood vuursalamander vuurscherm vuurschip vuursein vuursignaal vuurslag vuursnelheid vuurspin vuurspringer vuurspuwen vuurspuwend vuurstaartje vuursteen vuursteentje vuursteun vuurstolp vuurstoot vuurstorm vuurstraal vuurtang vuurtempel vuurtest vuurtetra vuurtopaaskolibrie vuurtoren vuurtorenwachter vuurtornado vuurvast vuurvink vuurvlieg vuurvliegje vuurvlinder vuurvogel vuurvreter vuurwal vuurwals vuurwants vuurwantsen vuurwapen vuurwapenbezit vuurwater vuurwerk vuurwerker vuurwever vuurzee vuurziekte vuurzuil vuurzweep westelijke vuuroog zwarte vuurwever

Verwante begrippen

grote leesplank, met klikbare woorden

Uitdrukkingen en gezegden

   

De kastanjes voor iemand uit het vuur halen Iemand anders het gevaarlijke werk laten doen Die het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het best. als je ergens vlak bij bent ,heb je daar vaak meer voordeel van dan wanneer dat niet het geval is Een ijzer in het vuur hebben een plan hebben dat nog onbekend is voor de buitenwereld Ergens/er de hand voor in het vuur [durven] steken heel erg zeker weten dat iets zo is, iets overtuigend garanderen Geen rook zonder vuur. bij iedere gebeurtenis hoort een oorzaak. Van de meeste geruchten is er altijd wel iets waar Iemand het vuur na aan de schenen leggen streng ondervragen In vuur en vlam staan hevig branden ofwel: gauw kwaad zijn of erg driftig zijn Met vuur spelen met gevaarlijke dingen laks omgaan, gevaarlijke dingen doen Olie in/op het vuur gooien. iets doen waardoor een ruzie opnieuw begint of oplaait en/of verergert Tussen twee vuren zitten moeten kiezen tussen twee onaangename mogelijkheden ofwel: zich bevinden tussen twee ruziemakers Voor hetere vuren gestaan hebben wel moeilijkere dingen gedaan hebben Voor iemand door het vuur gaan elkaar altijd helpen Water en vuur zijn elkaar niet kunnen verdragen Zich het vuur uit de sloffen lopen heel erg zijn best doen, heel hard werken het olympisch vuur de vlam van de olympische spelen in vuur en vlam staan heel erg verliefd zijn onder vuur dat iets of iemand kritiek op iemand anders heeft onder vuur genomen worden iemand levert veel kritiek op iemand onder vuur komen te liggen iemand levert veel kritiek op je onder vuur nemen je levert zelf veel kritiek op iemand te vuur en te zwaard zwaar onder vuur liggen veel kritiek ontvangen ∗ De Britse premier Boris Johnson heeft donderdag aangekondigd op te stappen. Hij blijft voorlopig de taken van premier uitvoeren, totdat er een opvolger bekend is. Johnson lag al geruime tijd onder vuur vanwege een reeks schandalen, zoals het bijwonen van feestjes in coronalockdowns. Het vertrek van een aantal prominente ministers de afgelopen dagen blijkt de druppel te zijn geweest. uw vuur ligt zeker uit? waarom ben je zo haastig?

Vertalingen

    1. lichtverschijnsel bij brand   

Afrikaans: vuur (af) Arabisch: نَارٌ (ar) v Armeens: հրդեհ (hy) Bosnisch: vatra (bs) v, oganj (bs) m Bulgaars: огън (bg) m Chinees: 火 (zh) Deens: ild (da) g Duits: Feuer (de) o Engels: fire (en) Esperanto: fajro (eo) Fins: tuli (fi) Frans: feu (fr) m Fries: fjoer (fy) Grieks: φωτιά (el) v Hebreeuws: אש (he) v Hindi: आग (hi) Hongaars: tűz (hu) Ido: fairo (io) Iers: tine (ga) m IJslands: eldur (is) Indonesisch: api (id) Italiaans: fuoco (it) m Japans: Kanji: 火 (ja) Hiragana: ひ (ja) Romaji: hi (ja) Kituba: tiya Koerdisch: agir (ku) Koreaans: 불 (ko)

Kroatisch: vatra (hr) v Laotiaans: ໄຟ (lo) Latijn: ignis (la) m Mapudungun: kütral Minangkabaus: api Navajo: faire Noors: ild (no) m Nynorsk: eld (nn) m Oekraïens: вогонь (uk) m Oudgrieks: πῦρ o Pools: ogień (pl) m Portugees: fogo (pt) m Roemeens: foc (ro) o Russisch: горение (ru) o, огонь (ru) m, пламя (ru) o Servisch: Cyrillisch: ватра (sr) v, огањ (sr) m Westers: vatra (sr) v, oganj (sr) m Sloveens: ogenj (sl) m Slowaaks: oheň (sk) m Spaans: fuego (es) m Taroko: púniq, hapunek Thai: ไฟ (th) Tsjechisch: oheň (cs) m Turks: ateş (tr) Vietnamees: hoả (vi) Waals: feu (wa) m Zweeds: eld (sv) g, brand (sv) g

    als een lopend vuurtje   

Duits: wie ein Lauffeuer

    het olympisch vuur   

Duits: das olympische Feuer

    in vuur en vlam staan   

Duits: lichterloh brennen

    olie op het vuur gooien   

Duits: Öl ins Feuer gießen

    onder vuur   

Duits: unter Beschuss

    onder vuur genomen worden   

Duits: unter Beschuss geraten

    onder vuur komen te liggen   

Duits: unter Beschuss geraten

    onder vuur nemen   

Duits: das Feuer eröffnen, unter Beschuss nehmen

    vuur stoken   

Duits: Feuer legen

    zwaar onder vuur liggen   

Duits: unter starkem Beschuss stehen

Werkwoord

vervoeging van
vuren

vuur

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vuren
   

   • Ik vuur. 

2. gebiedende wijs van vuren
   

   • Vuur! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vuren
   

   • Vuur je? 

Gangbaarheid

• Het woord vuur staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "vuur" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /ˈvyːr/ (Etsbergs)

Zelfstandig naamwoord

vuur o

1. vuur

   «'d Vuur versprij zich zoefrasj dórche bósj.»

   Het vuur verspreidde zich razendsnel door het bos.

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	vuur	-	vuurke	-	vuur	-	vuurkes	-
genitief	vuurs	-	vuurkes	-	vuur	-	vuurkes	-
locatief	vures	-	vureske	-	vurese	-	vureskes	-
datief	vure	-	vuurke	-	vuur	-	vuurkes	-
accusatief	vuur	-	vuurke	-	vuur	-	vuurkes	-