appel

Niet te verwarren met: Appel, appèl

En Appel
Een appel

Nederlands

Uitspraak

• IPA: / ˈɑpəl / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈɑ.pəɫ/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈɑ.pəl/

(klemtoonhomogram)

• appel:
  • Geluid:  áppel    (hulp, bestand)
  • IPA: /ˈɑpəɫ/
• appél:
  • Geluid:  appél    (hulp, bestand)
  • IPA:
  • (Noord-Nederland): /ɑ.ˈpɛɫ/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ɑ.ˈpɛl/

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘vrucht’ voor het eerst aangetroffen in 1146
• Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘beroep, verzet’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1336

appel: (erfwoord) afkomstig van: Middelnederlands: appel, apel Germaans: *ap(a)laz Indo-Europees: *abl-/*ablu-

Verwant in Germaans: West: Duits: Apfel, Engels: apple, Fries: appel Noord: IJslands: epli, Zweeds: äpple (Oudnoords: epli)

Andere Indo-Europese talen: Slavisch: Russisch: яблоко Baltisch: Litouws: obuolys Keltisch: Iers: úll

appél: leenwoord van het Franse appel

Het Middelnederlands kende de vorm appeel (ontleend aan het Oudfrans), die bewaard is als verkleinwoord: appeelken. De moderne vorm is een hernieuwde ontlening aan het moderne Frans.

Woordafbreking

• ap·pel

appel	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels, appelen
verkleinwoord	appeltje	appeltjes

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (fruit) Malus  ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom.

   • Snoep gezond, eet een appel! 

   ▸ Toen ik de volgende ochtend om 4 uur wakker werd, stond de stille jongen al op het punt te vertrekken en gaf me een appel.

2. (plantkunde) Malus  boom die deze vruchten draagt, appelboom.

   • Ik heb veel appelen staan in mijn tuin. 

Hyponiemen

   

Tahiti-appel aagjesappel aagtappel aardappel adamsappel anijsappel ape-appel avondappel balsemappel bitterappel bloedappel braadappel cederappel crabappel custardappel denappel dennenappel dolappel doornappel eetappel elstarappel galappel goudappel granaatappel grannysmithappel haagappel handappel houtappel ijsappel jasappel java-appel kanappel kaneelappel kannetjesappel kantappel kantjesappel kei-appel kersappel klopappel koningsappel kriekappel kroonappel kweeappel kwintappel liaanappel lemoenappel liefdesappel moesappel notarisappel ochtendappel oogappel oogstappel oranjeappel papappel paradijsappel parisappel piepappel pijnappel pinksterappel plukappel pronkappel ramboersappel ramboursappel rijksappel roosappel rozenappel schubappel sierappel sinaasappel slijmappel sodomsappel sparappel spoedappel sportappel sterappel stinkappel stoofappel suikerappel twistappel waterappel wijnappel winterappel zee-appel zeeappel ziekenappel zomerappel

Afgeleide begrippen

   

Appelscha appelaar appelachtig appelazijn appelbacove appelbanaan appelbeet appelbeignet appelbes appelbloedluis appelbloesem appelblos appelbol appelboom appelboomgaard appelboor appelcake appelcarré appelcider appelcompote appeldagvaarding appeldeler appeldrank appelfiguur appelflap appelflauwte appelgebak appelgrauw appelgrijs appelgroen appelhappen appelhout appelig appeljaar appelkanon appelkoos appelkruis appellabel appelletje appelman appelmeloen appelmoes appeloogst appelpannenkoek appelpeer appelpent appelpit appelplaats appelpot appelprol appelras appelrechter appelrond appelrussula appelsap appelschillen appelschimmel appelschriftuur appelschurft appelsien appelsla appelsmort appelsoort appelspijs appelstippelmot appelstress appelstroop appeltaart appelteef appelteelt appeltheater appelthee appelvink appelvormig appelvrouw appelvrucht appelwang appelwijf appelwijn appelwoord appelzuur

Spreekwoorden

• Een appel valt niet ver van de boom.
  • Kinderen lijken over het algemeen op hun ouders.
• Wie appelen vaart, die appelen eet.
  • Als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken.
  • Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van.
• Een rotte appel in de mand maakt ook het gave fruit te schand.
  • Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.

Uitdrukkingen en gezegden

Een schip met zure appels

• een appeltje voor de dorst

iets extra's dat men achter de hand houdt voor minder goede tijden

• appels met peren/citroenen vergelijken

onvergelijkbare zaken met elkaar vergelijken

• iemand appelen voor citroenen verkopen

iemand afzetten, in het zak zetten

• voor een appel en een ei

spotgoedkoop

• gouden appels op zilveren schalen

een kostbare inhoud in een kostbare verpakking

• door de zure appel bijten

het onaangename trotseren

• met iemand een appeltje te schillen hebben

met iemand nog iets onaangenaams af te rekenen hebben

• Daar komt een schip met zure appels [de haven binnen].

Daar komt een storm aan

• Dat zijn appels op gouden benen.

Dat is heel zeldzaam.

Vertalingen

    1. vrucht   

Afrikaans: appel (af) Alemannisch: Kulturöpfel, Öpfel Angelsaksisch: æppel (ang) Bosnisch: jabuka (bs) v Bulgaars: ябълка (bg) v Catalaans: poma (ca) Chinees: Vereenvoudigd Chinees: 苹果 (zh-sc) (ping2guo3) Traditioneel Chinees: 蘋果 (zh-tc) Deens: æble (da) Duits: Apfel (de) m Engels: apple (en) Esperanto: pomo (eo) Fins: omena (fi) Frans: pomme (fr) v Fries: apel (fy), appel (fy) Grieks: μήλο (el) o (mílo) Hebreeuws: תפוח (he) m (tapuach) Hindi: सेब (hi) (seb) Hongaars: alma (hu) Ido: pomo (io) IJslands: epli (is) o Indonesisch: apel (id) Italiaans: mela (it) v Japans: 林檎 (ja) ringo) (りんご Jiddisch: עפל (yi) Koreaans: 사과 (ko) (sa-gwa) Koerdisch: kurmancî: sêv v soranî: sêw Limburgs: appel (li) Luxemburgs: Apel (lb) Malagasy: paoma (mg) Maleis: epal (ms) Middelengels: appel

Middelhoogduits: appel (gmh), apfel (gmh), epfel (gmh), öpfel (gmh) Middelnederduits: appel Middelnederlands: apel, āpel, appel Nedersaksisch: abbel (nds), appel (nds), Appel (nds) Nedersorbisch: jabłuko (dsb) Noors: eple (no) Noord-Fries: aapel, ååpel, Oapel Occitaans: poma (oc) v Oekraïens: яблуко (uk) Oppersorbisch: jabłuko (hsb) Oudfries: appel Oudhoogduits: apful Oudnederlands: appel Oudsaksisch: appel (osx) Papiaments: appel, aplo (alternatief op Aruba) Perzisch: سیب (fa) (sib), سيب (fa) Plautdietsch: Aupel (pdt), Auppel (pdt) Pools: jabłko (pl) o Portugees: maçã (pt) v Ripuarisch: Appel (ksh) Roemeens: măr (ro) o Russisch: яблоко (ru) (jabloko) Saterfries: Appel (stq) Schots: aipple (sco), aiple (sco) Servisch: jabuka (sr) Sloveens: jabolko (sl) o Slowaaks: jablko (sk) o Spaans: manzana (es) v Tsjechisch: jablko (cs) o Turks: elma (tr) Vietnamees: quả táo (vi) Waals: peme (wa) Welsh: afal (cy) West-Vlaams: appel (vls) Zweeds: äpple (sv) o

appél	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

appél o

1. tijdstip waarop alle leden van een groep bijeengeroepen worden om hun aanwezigheid te bewijzen.

   • 's Morgens om zes uur moesten alle soldaten op appel verschijnen. 

2. het doen van een beroep op iemands gevoel van eer of rechtvaarigheid.

   • De appellant richtte een appel aan de gouverneur om de executie uit te stellen. 

3. (valkerij): de reactie of gehoorzaamheid van de vogel.

Schrijfwijzen

• Tot 2006 was de spelling van appel met eindklemtoon appèl. Sindsdien wordt het woord zonder accentteken geschreven. Echter ter verduidelijking is het toevoegen van een accent aigu (een zogenaamd "klemtoonteken") in het Nederlands altijd toegestaan.

Synoniemen

• 1. bijeenroeping
• 2. oproep, smeekbede, verzoek

Hyponiemen

• avondappel, bedrijfsappel, middagappel, notarisappel, ochtendappel, pinksterappel, rijksappel

Afgeleide begrippen

• appelgeding, appelgrond, appelinstantie, appelrecht, appelrechter, appelvonnis, appelzaak

Vertalingen

    1. verzoek   

Engels: appeal (en)

Gangbaarheid

• Het woord appel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "appel" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

• appel bij soortenbank.nl
• appel @ wilde-planten.nl

Achterhoeks

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Afrikaans

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels

Uitspraak

• IPA

  /ˈɑpəɫ/

  geluid

Woordafbreking

• ap·pel

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Nederlandse appel

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Afgeleide begrippen

• appelboom
• appeltjie
• pynappel

Spreekwoorden

• 'n Appeltjie te skil.
• Die appel val nie ver van die boom af nie.

Overerving en ontlening

• → Xhosa: i-apile

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Fries

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels
verkleinwoord

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudfriese appel

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• apel

Afgeleide begrippen

• appeltsje
• sinesappel

Verwijzingen

• Wurdboek fan de Fryske taal - Instituut voor de Nederlandse taal

Gronings

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• abbel

Limburgs

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA:
  • (Etsbergs): /ɑpɐɫ/, /ɑpɐl/
  • (Montforts): /ɑpəl/, /ɑpl̩/
  • (Rothenbachs): /ɑʰpɫ̩/

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (Hooglimburgs), (fruit) appel (vrucht).

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	appel	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-
genitief	appels	-	eppelkes	-	eppel	-	eppelkes	-
locatief	appeles	-	appeleske	-	appelese	-	appeleskes	-
datief	appele	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-
accusatief	appel	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Middelengels

Uitspraak

• IPA: /apəl/

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Angelsaksische æppel

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

æppel æpple appell appil appill

apple appul appull appulle

appyl appyll eappel eppel

Afgeleide begrippen

• appeltre

Overerving en ontlening

• Engels: apple
• Schots: aipple, aiple

Middelhoogduits

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudhoogduitse apful

Zelfstandig naamwoord

apfel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• apfel
• epfel
• öpfel

Overerving en ontlening

• Duits: Apfel

Middelnederlands

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudnederlandse appel

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• apel
• āpel

Overerving en ontlening

• Nederlands: appel
  • Afrikaans: appel
    • → Xhosa: i-apile

Verwijzingen

• Vroegmiddelnederlands woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal
• Middelnederlands woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal

Nedersaksisch

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	appel	appels
verkleinwoord

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelnederduitse appel

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• abbel
• Appel

Meer informatie

• appel
• appel

Oudfries

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-West-Germaanse *applu

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Overerving en ontlening

• Fries: apel, appel
• Noord-Fries: aapel, ååpel, Oapel
• Saterfries: Appel

Oudsaksisch

Uitspraak

• IPA: /apel/

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Proto-West-Germaanse *applu

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

• apl
• appul

Overerving en ontlening

• Middelnederduits: appel
  • Nedersaksisch: abbel, appel, Appel
    • → Duits: (spreektaal) Appel
  • Plautdietsch: Aupel, Auppel

Ripuarisch

Uitspraak

• IPA: /ɒpəɫ/

Zelfstandig naamwoord

appel m

1. (fruit) appel

Schrijfwijzen

• (Duitsland) Appel

Papiaments

Woordherkomst en -opbouw

• Van het Nederlandse appel

enkelvoud of impliciet meervoud	expliciet meervoud
appel	appelnan

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel

Synoniemen

• (enkel op Aruba) aplo

Stellingwerfs

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Twents

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Veluws

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

West-Vlaams

Zelfstandig naamwoord

appel

1. (fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.