aardappel

[1] Aardappel

[2] Aardappels

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  aardappel    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈardɑpəl / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• aard·ap·pel

Woordherkomst en -opbouw

• van Middelnederlands erdappel, op te vatten als samenstelling van  aarde zn  en  appel zn , met "appel" in de meer algemene betekenis "rond voorwerp", wellicht een leenvertaling van Latijn malum terrae
  • [1], [2] als benaming voor (knollen van) aardappelplanten aangetroffen vanaf 1708
  • [3] als benaming voor (knollen van) cyclamen, een plantengeslacht met knollen die varkens graag eten, in die betekenis aangetroffen vanaf 1351

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	aardappel	aardappelen, aardappels
verkleinwoord	aardappeltje	aardappeltjes

Zelfstandig naamwoord

de aardappel m

1. (bloemplanten) bepaald soort plant, Solanum tuberosum , uit de nachtschadefamilie

   • Het bovengrondse groene gedeelte van de aardappel is giftig. 

2. (voeding) eetbare knol van Solanum tuberosum 

   • Bartje bidt niet voor aardappels. 
   • Aardappelen, vlees, groente is de standaard hoofdmaaltijd in Nederland. 

   ▸ De volgende dag stond er tijdens het avondeten behalve de karbonaden, gekookte aardappelen en doperwten eveneens een stevige discussie op het programma.

3. (bloemplanten) (verouderd) benaming voor planten uit het geslacht Cyclamen  en hun knollen
4. (scheldwoord) (spottend) dom persoon

Synoniemen

• [2] pieper, (in Vlaanderen) patat
• [3] cyclaam, varkensbrood
• [4] sufferd

Hyponiemen

   

amylopectineaardappel bankaardappel consumptieaardappel duchesseaardappel duinaardappel ecoaardappel fabrieksaardappel genaardappel hertoginnenaardappel kleiaardappel krielaardappel plantaardappel pootaardappel pureeaardappel ratteaardappel ruimteaardappel röstiaardappel winteraardappel zandaardappel zetmeelaardappel zoete aardappel zomeraardappel

Afgeleide begrippen

   

aardappelaaltje aardappelafval aardappelakker aardappelarchief aardappelbak aardappelballetje aardappelbeurs aardappelbeweging aardappelbier aardappelbies aardappelbloed aardappelbloem aardappelbloesem aardappelboer aardappelboor aardappelbouw aardappelbovist aardappelbrandewijn aardappelbrij aardappelbrood aardappelbuik aardappelcampagne aardappelcroustade aardappelcultuur aardappelcysteaaltje aardappeldeeg aardappeldeskundige aardappeleter aardappelfoezel aardappelgal aardappelgalwesp aardappelgerecht aardappelgeweer aardappelgraaf aardappelgratin aardappelgries aardappelhakker aardappelhandel aardappelhandelaar aardappelharp aardappelhoofd aardappeljassen aardappeljenever aardappelkanker aardappelkanon aardappelkelder aardappelkever aardappelknol aardappelknolrups aardappelkoek aardappelkriel aardappelkroket aardappelkruim aardappelkruk aardappelkrul aardappelkuil aardappelland aardappellichter aardappelloof aardappelmaat aardappelmand aardappelmeel aardappelmeelfabriek aardappelmengsel aardappelmes aardappelmesje aardappelmoeheid aardappelmoes aardappelmot aardappelmousseline aardappelneus aardappeloogst aardappeloproer aardappelontwikkelaar aardappeloproer aardappelpanenkoek aardappelpannenkoekje aardappelpap aardappelperceel aardappelplant aardappelploeg aardappelpoeder aardappelpootgoed aardappelpoothout aardappelpootijzer aardappelpootmachine aardappelpoter aardappelpriem aardappelprijs aardappelproduct aardappelpuree aardappelras aardappelrasp aardappelronder aardappelrooien aardappelrooier aardappelrooimachine aardappelrooivork aardappelsago aardappelsalade aardappelschaal aardappelschepvork aardappelschil aardappelschiller aardappelschilmes aardappelschilmesje aardappelschimmel aardappelschip aardappelschipper aardappelschotel aardappelschout aardappelschrapper aardappelschurft aardappelschuur aardappelsla aardappelsnuitkever aardappelsoep aardappelsoes aardappelsoort aardappelsorteerder aardappelsorteermachine aardappelspecialist aardappelspek aardappelspitvork aardappelstamper aardappelsteker aardappelstengel aardappelstengelboorder aardappelstijfsel aardappelstokje aardappelstomer aardappelstronk aardappelstroop aardappelstruik aardappeltaart aardappelteelt aardappelteler aardappeltortilla aardappelveld aardappelverkoper aardappelvezels aardappelvlo aardappelvlokken aardappelvork aardappelvrouw aardappelwater aardappelweer aardappelwratziekte aardappelzaad aardappelzak aardappelzetmeel aardappelzetmeelverwerker aardappelziekte

Uitdrukkingen en gezegden

   

De hete aardappel doorschuiven/doorspelen Een moeilijke of vervelende kwestie aan iemand anders overlaten Praten met een hete aardappel in de keel Bekakt praten De aardappelen afgieten Urineren (door mannen) De domste boeren hebben de dikste aardappelen Mensen met maar weinig intelligentie bereiken door puur geluk toch veel (~ het geluk is met de dommen) Die haalt de nieuwe aardappelen niet Die heeft niet lang meer te leven Een kleine aardappel moet je niet schillen Van wie toch al weinig heeft kan men niet veel vragen Een meid en een aardappel kies je zelf Een vrouw kan men niet uitkiezen voor iemand anders Een mens is geen aardappel Iedereen heeft soms behoefte aan ontspanning Hij heeft de meeste aardappelen al gegeten Hij heet al veel meegemaakt, hij heeft het grootste deel van zijn leven erop zitten Kijken als een hard geschilde aardappel Er bleek, pips uitzien Nog geen koude aardappel waard zijn Niets waard zijn Tussen de soep en de aardappels Terloops, tussen de bedrijven door Zo lang aardappels poten als je mest hebt Zo lang mogelijk met iets blijven doorgaan Waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien Zonder goed begin heeft iets geen kans van slagen

Vertalingen

    1. bepaald soort plant, Solanum tuberosum   

Afrikaans: aartappel (af) Arabisch: بطاطس (ar) (batatis) m Beiers: erdo(ä)pfé (bar) m, grumpirn (bar) m, kartóffé (bar) v Bulgaars: картоф (bg) (kartof) m Catalaans: patata (ca) v Chinees: 土豆 (zh) (tu dou), 马铃薯 (zh) (ma ling shu) Deens: kartoffel (da) Duits: Kartoffel (de) v, Erdapfel (de) m Engels: potato (en) Esperanto: terpomo (eo) Estisch: kartul (et) Fins: peruna (fi) Frans: pomme de terre (fr) v, patate (fr) v Friulisch: patacje v, cartufule v Galicisch: pataca (gl) v, baloca (gl) v Hongaars: burgonya (hu) Ido: terpomo (io) Italiaans: patata (it) v Japans: じゃがいも (ja) (jagaimo), 馬鈴薯 (ja) (ばれいしょ, baresho) Koerdisch: kartol (ku) v, petat (ku) v Lets: kartupelis (lv) m Lijflands: naggõrz Limburgs: aerpel (li)

Litouws: bulvė (lt) v Macedonisch: компир (mk) (kompir) Malayalam: ഉരുളക്കിഴങ്ങ് (ml) (oeroelakizhangoe) Napolitaans: patàna v Nedersaksisch: eerpel (nds) m Noord-Fries: iartapel, eerdaapel, irpel Noors: potet (no) m Occitaans: patana (oc) v, trufa (oc) v Oekraïens: картопля (uk) (kartoplja) v Pennsylvania-Duits: Grumbeer (pdc) v, Grumbier (pdc) v Pools: ziemniak (pl) m, kartofel (pl) m, pyra (pl) v Portugees: batata (pt) v, batatinha (pt) v Roemeens: cartof (ro) m Russisch: картофель (ru) (kartofel) m Servisch: кромпир (sr), krompir (sr) m Slowaaks: zemiak (sk) m Spaans: papa (es) v, patata (es) v Tibetaans: ཞོ་ཁོག་ (bo) (zjochok) Tsjechisch: brambor (cs) m Turks: patates (tr) Urdu: آلو (ur) (aaloe) Zweeds: potatis (sv)

Gangbaarheid

• Het woord aardappel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "aardappel" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.
• [1] Zie Wikibooks voor meer informatie.

• [1] aardappel in het Nederlands Soortenregister N
• [1] aardappel op Wikidata
• [2] zie Wikibooks voor meer informatie.