stem

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  stem    (hulp, bestand)
• IPA: / stɛm / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• stem

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands stemme van Oudnederlands stimma, in de betekenis van ‘door spreken voortgebracht geluid’ voor het eerst aangetroffen in 901

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	stem	stemmen
verkleinwoord	stemmetje	stemmetjes

Zelfstandig naamwoord

de stem v / m

1. (biologie) geluid dat onder meer door het trillen van de menselijke stembanden wordt geproduceerd

   • De menselijke stem is uniek in de biologie. 

   ▸ ’Wie weet er een mop?’ riep een aarzelende stem. Een voor een begonnen we grappen en verhalen met elkaar te delen om de moed erin te houden.

2. (communicatie) geluid dat een mens bij het spreken voortbrengt

   • Je herkent hem aan zijn donkere stem. 

   ▸ Ik kon niet alles goed volgen, maar het monotone geluid van stemmen om mij heen voelde veilig en vertrouwd.

3. (muziek) geluid dat een mens bij het zingen voortbrengt

   • Een countertenor met zijn hoge stem. 

4. (muziek) elk van de partijen van een vocaal of instrumentaal muziekstuk

   • De eerste stem van een partituur is zeer gegeerd omwille van de solo’s. 

5. (muziek) elk van de reeksen orgelpijpen met een eigen klankkleur, die de organist desgewenst kan laten meeklinken

   • Hoeveel stemmen heeft dit kerkorgel? 

6. (sociologie) mondeling of schriftelijk kenbaar gemaakte wilsuiting die bij het nemen van een beslissing of een verkiezing, medebepalend is

   • De stem van de dertiende partijgenoot was beslissend voor de herverkiezing. 

Synoniemen

• [5] orgelregister, register

Antoniemen

• [1] stomheid
• [6] monddood

Hyponiemen

   

basstem (3) borststem (2) bovenstem bromstem (2) bulderstem (2) commentaarstem (2) computerstem falsetstem (3) fistelstem grafstem (2) grogstem (2) grondstem heliumstem (2) inspreekstem (2) ja-stem (6) keelstem (2) kinderstem (2) klaagstem kopstem (3) lijststem (6) lokstem (2) mannenstem (2) mensenstem (2) middenstem naamstem nee-stem (6) neusstem (2) obligaatstem onderstem piepstem (2) proteststem (6) pruilstem (2) roepstem (2) schetterstem (2) slaapkamerstem (2) sopraanstem (3) stentorstem (2) voorkeursstem (6) voorkeurstem (6) vrouwenstem (2) vulstem zangstem (3)

Afgeleide begrippen

   

driestemmig (3) eenstemmig (3) herstemming (6) meerstemmig (3) meerstemmigheid (3) overstemmen (2) stemacteur (2) stemadvies (6) stemafdruk (2) stemband (1) stembereik stembeugel stembiljet (6) stemblok stembreuk (2) stembrief (6) stembuiging (2) stembureau (6) stembureel (6) stembus (6) stemcomputer (6) stemdistrict (6) stemfie (6) stemfluitje stemgedrag (6) stemgeheim (6) stemgeluid (2) stemgember stemgerechtigd (6) stemhamer stemhebbend (2) stemherkenning (2) stemhok (6) stemhokje (6) stemkaart (6) stemkamer stemklank (2) stemknop stemlokaal (6) stemloos (2) (6) stemmachine (6) stemmeloos stemmenkanon (6) stemmenoverdracht (6) stemmentrekker (6) stemmenwinst (6) stemmer (6) stemmig stemming stemoefening (2) stemomvang (2) stempas (6) stempen (6) stemplaatje stemplicht (6) stempotlood (6) stemrecht (6) stemregisseur (2) stemregister (2) stemschroef stemsleutel stemspleet (2) stemsysteem (6) stemtest (2) stemtoon (2) stemtoonhoogte stemvast (2) stemvee (6) stemverheffing (2) stemverklaring (6) stemvoering (2) stemvork stemvorming (2) stemwijzer (6) stemwisseling (2) tweestemmig (3) veelstemmig (3) vierstemmig

Verwante begrippen

• [1] gebrul, gegil, gegrom, kreet, gekreun, geluidssignaal, geroep, geschreeuw, spraak, spreekorgaan, tong, zang
• [2] accent, heesheid, intonatie, logopedie, mededeling, schorheid, spraak, stentor, tongval, voorlezen, woord
• [3] cantate, lied, melodie, opera, partij, polyfonie, wijsje, zang
• [4] homofonie, koor, meerstemmig, partij, polyfonie, solo
• [5] bourdon, fluit, trompet, vox humana
• [6] beslissing, besluit, blanco, democratie, kiesdrempel, meerderheid, spreekrecht, uitslag, veto, verkiezing, voorkeursstem

Uitdrukkingen en gezegden

• [2]: de stem van het geweten

het eigen geweten laten spreken

• [6]: een stem in het kapittel hebben

in een zaak stemgerechtigd zijn

• [6]: de stemmen zwijgen

onbesliste uitslag bij een stemming

Vertalingen

    1. het geluid dat door het trillen van de menslijke stembanden wordt geproduceerd   

Duits: Stimme (de) v Engels: voice (en) Frans: voix (fr) v Italiaans: voce (it) v Noors: røst (no) m v Nynorsk: røst (nn) v

Pennsylvania-Duits: Schtimm (pdc) v Pools: głos (pl) m Spaans: voz (es) Turks: ses (tr) Vietnamees: giọng (vi) Xhosa: ilizwe 5

    2. het geluid dat een mens bij het spreken voortbrengt   

Duits: Stimme (de) v Engels: voice (en)

Frans: voix (fr) v Pennsylvania-Duits: Schtimm (pdc) v

    3. het geluid dat een mens bij het zingen voortbrengt   

Duits: Stimme (de) v Engels: voice (en)

Frans: voix musicale (fr) v Pennsylvania-Duits: Schtimm (pdc) v

    4. een vocale of instrumentale muzikale lijn   

Frans: partie (fr) v

    5. een orgelregister   

Duits: Register (de) o Engels: organ stop (en), register (en) Frans: jeu d'orgue (fr) m

    6. een keuze gemaakt door een stemmer (kiezer) bij een stemming (verkiezing)   

Duits: Wahl (de) v, Votum (de) o Engels: vote (en) Frans: vote (fr) m Italiaans: voto (it) m

Pennsylvania-Duits: Schtimm (pdc) v Pools: głos (pl) m Spaans: voto (es) m Vietnamees: phiếu (vi), sự bỏ phiếu (vi)

Werkwoord

vervoeging van
stemmen

stem

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stemmen
   

   • Ik stem. 

2. gebiedende wijs van stemmen
   

   • Stem! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stemmen
   

   • Stem je? 

Afgeleide begrippen

   

stembeugel stemblok stemfluitje stemhamer stemkamer stemknop stemmer stemming stempen stemschroef stemsleutel stemtoonhoogte stemvork

Gangbaarheid

• Het woord stem staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "stem" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.

Engels

Uitspraak

• Geluid:  stem    (hulp, bestand)

enkelvoud	meervoud
stem	stems

Zelfstandig naamwoord

stem

1. (biologie) stam, stengel
2. (taalkunde) stam