haan

Nederlands

Een haan van Gallus gallus domesticus

Uitspraak

• Geluid:  haan    (hulp, bestand)
• IPA: / han / (1 lettergreep); /ɦan/

Woordafbreking

• haan

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands hane van Oudnederlands hano, in de betekenis van ‘mannetje bij hoenderachtigen’ aangetroffen vanaf 701

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	haan	hanen
verkleinwoord	haantje	haantjes

Zelfstandig naamwoord

de haan m

1. (dierkunde) mannelijk dier bij de hoenderachtige vogels; vaak wordt het mannetje van het huishoen (Gallus gallus ) bedoeld

   • De haan kraaide ons vroeg wakker. 

2. (militair), (techniek) het onderdeel van een vuurwapen dat een slaande beweging maakt als de trekker wordt overgehaald

   • De haan van het pistool. 

Verwante begrippen

• [1] kip, kapoen

[1] termen uit de ornithologie:

•  adelaarshorst  
•  adelaarsjong  
•  adelaarsnest  
•  akkervogel  
•  auerhaan  
•  badderen  
•  baltsroep  
•  baltsvlucht  
•  bidden  
•  bosvogel  
•  broedpaar  
•  broedseizoen  
•  daguil  
•  dompelaar  
•  duiver  
•  eclipskleed  
•  ei  
•  eitand  
•  foerageren  
•  gakken  
•  gander  
•  ganzerik  
•  geertelsel  
•  gent  
•  heidevogel  
•  hen  
•  klamper  
•  koekoeksjong  
•  kuiken  
•  kustvogel  
•  moerasvogel  
•  nachtuil  
•  nachtvogel  
•  overzomeren  
•  papegaaienbek  
•  pullus  
•  roeipotig  
•  roofvogel  
•  roodhals  
•  schreeuwvogel  
•  sneeuwtrekker  
•  takkeling  
•  trekvogel  
•  tuingast  
•  tuinvogel  
•  waadpoot  
•  watervogel  
•  weidevogel  
•  winterkleed  
•  zomerkleed  
•  zwemeend  
•  zwemvogel  +

Hyponiemen

   

auerhaan berghaan braadhaan goudhaan huishaan kamphaan kemphaan knorhaan kokhaan korhaan krielhaan kwekhaan pikhaan snaphaan snoeshaan sprinkhaan straphaan tikkenhaan torenhaan vechthaan weerhaan windhaan woerhaan zeehaan

Afgeleide begrippen

   

haansteen haanvis hanenbalk hanenbijter hanenboek hanenbollen hanenborst hanenei hanengedrag hanengekraai hanengevecht hanenkam hanenklauw hanenkot hanenmat hanenpoot hanenschop hanenschrede hanenschrobber hanenspat hanenspoor hanensteen hanentred hanentree hanenveer hanenvoet hanig

Uitdrukkingen en gezegden

• [1]: Haantje de voorste zijn

Ergens als eerste bij zijn

• [1]: Er kraait geen haan naar.

Iets gebeurt geheel ongemerkt, of het kan niemand iets schelen

• [1]: De gebraden haan uithangen

Op een onverantwoordelijke manier veel geld uitgeven, bijv. aan eten en drinken

• [1]: De haan en de vos hebben elkaar te gast.

Als twee bedriegers samenwerken, zijn ze vaak toch alleen op eigen voordeel uit

• [1]: Zijn haan moet altijd koning kraaien.

Hij speelt steeds de baas

• [1]: Zo rood zien als een kalkoense haan

Een erg rood gezicht hebben, meestal door een emotie zoals woede of schaamte

Vertalingen

    1. mannelijk dier bij de hoenderachtige vogels   

Afrikaans: haan (af) Bretons: kilhog (br) m Catalaans: gall (ca) Cornisch: kulyek (kw) m Deens: hane (da) m Duits: Hahn (de) m Engels: rooster (en), cock (en) Esperanto: virkoko (eo), koko (eo) Estisch: kukk (et), kikas (et) Fins: kukko (fi) Frans: coq (fr) m Fries: hoanne (fy) Grieks: κόκορας (el) m (kókoras) Hebreeuws: תרנגול (he) m (Tar'ne'gol) Iers: coileach (ga) m

Italiaans: gallo (it) m Latijn: gallus (la) Litouws: gaidys (lt) m Pools: kogut (pl) m Portugees: galo (pt) Roemeens: cocoş (ro) m Russisch: петух (ru) (petukh) Sloveens: petelin (sl) m Slowaaks: kohút (sk) m Spaans: gallo (es) m Swahili: kuku (sw), jogoo (sw) Tsjechisch: kohout (cs) m Turks: horoz (tr) Welsh: ceiliog (cy) m Zweeds: höns (sv)

    2. trekker bij een vuurwapen   

Engels: trigger (en)

Spaans: gatillo (es) m

Gangbaarheid

• Het woord haan staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "haan" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Anglo-Normandisch

Zelfstandig naamwoord

haan

1. ontbering, lijden
2. leed, ellende

Schrijfwijzen

   

achan ahan hahan hau haun