staat

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  staat    (hulp, bestand)
• IPA: / stat / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• staat

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Latijn, in de betekenis van ‘toestand’ voor het eerst aangetroffen in 1265
• In de betekenis van ‘land’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1599

[A]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	staat	staten
verkleinwoord	staatje	staatjes

Zelfstandig naamwoord

[A] staat m

1. (regering), (geopolitiek) binnen een afgebakend grondgebied werkzame, in hoge mate soevereine organisatie die gezag uitoefent over de op dat grondgebied wonende bevolking

   • De Verenigde Staten zijn de machtigste staat ter wereld. 

   ▸ Het pad voor me, niet meer dan 25 cm breed, zou mij door de staten Californië, Oregon en Washington leiden.

Verwante begrippen

• land [3], natie, rijk [1]

Hyponiemen

   

Boerenstaat EG-staat EU-staat Golfstaat NAVO-lidstaat Oostblokstaat Rijnoeverstaat Sovjetstaat Vadertje Staat ambtenarenstaat apartheidsstaat arbeidersstaat archipelstaat armenstaat atoomstaat bandietenstaat bergstaat binnenstaat boerenstaat boevenstaat bondsstaat bondstaat bronstaat bufferstaat burgerstaat buurstaat confrontatiestaat deelstaat donorstaat doodstaat drugsstaat dwergstaat eenheidsstaat eenheidstaat eenpartijstaat eilandenstaat eilandstaat eurolidstaat federale staat frontlijnstaat gos-staat grensstaat heilsstaat heilstaat hofstaat industriestaat interim-staat kalifaatstaat kerkstaat kernstaat kernwapenstaat kuststaat landbouwstaat leenstaat lekenstaat lidstaat machtsstaat machtstaat maffiastaat marionettenstaat mierenstaat ministaat minister van staat modelstaat moslimstaat nachtwakersstaat nachtwakerstaat narcostaat natiestaat negerstaat nieuwstaat oeverstaat oliestaat opvolgersstaat opvolgerstaat pariastaat participatiestaat partijenstaat partijstaat politiestaat probleemstaat quasistaat randstaat rebellenstaat rechtsstaat rechtstaat rompstaat roofstaat satellietstaat schurkenstaat slavenstaat snuffelstaat stadsstaat stadstaat standenstaat strijdstaat superstaat surveillancestaat swingstaat terreurstaat thuisstaat toekomststaat tweestatenoplossing twijfelstaat vazalstaat veelvolkerenstaat veestaat verdragsstaat verdragstaat verzorgingsstaat vlaggenstaat volksstaat vrijstaat waarborgstaat welvaartsstaat werkstaat woestijnstaat woonstaat zelfverzorgingsstaat zwerfstaat

Afgeleide begrippen

   

Staatsblad Staatsbosbeheer Staatscourant Staatsdoema Staatsloterij Statencollege Stateneiland Statenfractie Statenlid Statenplein Statenvergadering Statenverkiezing Statenvertaling staathuishoudkunde staatjuffer staatkunde staatloos staats staats-tv staatsaandeel staatsaangelegenheid staatsaanklager staatsalmanak staatsamateur staatsambt staatsambtenaar staatsapparaat staatsarchief staatsarchitectuur staatsbalans staatsbank staatsbanket staatsbankroet staatsbeambte staatsbediende staatsbediening staatsbedrijf staatsbegrafenis staatsbegrip staatsbegroting staatsbelang staatsbeleid staatsbemoeienis staatsbemoeiing staatsbesluit staatsbestel staatsbestuur staatsbetrekking staatsbewind staatsbezit staatsbezitting staatsbezoek staatsblad staatsboerderij staatsbon staatsbos staatsbudget staatsbureau staatsbureaucratie staatsburger staatsburgeres staatsburgerlijke staatsbus staatschef staatscircus staatscomité staatscommissie staatsconcern staatsconglomeraat staatscontrole staatscourant staatscultuur staatsdeelneming staatsdienaar staatsdienst staatsdirigisme staatsdomein staatsdrukkerij staatsdwang staatseconomie staatsecretaris staatseer staatseigendom staatselektriciteitsbedrijf staatsenergiebedrijf staatsenergieconcern staatsexamen staatsfabriek staatsfinanciën staatsfonds staatsfoto staatsfunctie staatsfunctionaris staatsgalerie staatsgarantie staatsgasbedrijf staatsgast staatsgebouw staatsgegarandeerd staatsgeheim staatsgeld staatsgeleide staatsgetrouw staatsgevaarlijk staatsgevangene staatsgevangenis staatsgeweld staatsgezag staatsgezind staatsgezondheidszorg staatsgodsdienst staatsgreep staatsgrens staatshervorming staatshiërarchie staatsholding staatshoofd staatshotel staatshuishouding staatshuishoudkunde staatshulk staatshulp staatsideologie staatsindustrie staatsinkomsten staatsinmenging staatsinrichting staatsinstelling staatsinterventie staatsinvestering staatsinvesteringsmaatschappij staatsinvloed staatskapitalisme staatskas staatskerk staatsklacht staatskosten staatskrant staatskundig staatskunst staatsleer staatsleiding staatslening staatslichaam staatsliedenbuurt staatsliquidatie staatslogeergebouw staatslot staatsloterij staatsluchtvaartmaatschappij staatsmaatschappij staatsmacht staatsman staatsmanager staatsmanschap staatsmedia staatsmedium staatsmijn staatsmijnbedrijf staatsminister staatsministerie staatsmisdaad staatsmisdadiger staatsmodel staatsmonopolie staatsmoraal staatsmuseum staatsnatuurmonument staatsniveau staatsnoodrecht staatsobligatie staatsolie staatsolieconcern staatsoliemaatschappij staatsomroep staatsomwenteling staatsondermijnend staatsondernemer staatsonderneming staatsonderwijs staatsonthouding staatsopera staatsopvatting staatsopvoeding staatsorde staatsorder staatsorgaan staatsorganisatie staatsorkaan staatspaleis staatspapier staatsparlement staatspartij staatspedagogiek staatspensioen staatspers staatspersbureau staatspolitie staatspolitiek staatspraktijkdiploma staatspresident staatspresidium staatsprijs staatspropaganda staatsraad staatsradio staatsraison staatsrecht staatsrechtelijk staatsrechtgeleerde staatsrechtsgeleerde staatsrederij staatsregeling staatsregering staatsregulering staatsreligie staatsroer staatsruif staatsruivenier staatsschool staatsschuld staatssecretariaat staatssecretaris staatssector staatssocialisme staatssoevereiniteit staatsspoorweg staatsspoorwegmaatschappij staatssteun staatsstructuur staatsstuk staatssubsidie staatssymbool staatssysteem staatstaak staatstaal staatsteler staatstelevisie staatsterreur staatsterrorisme staatstoezicht staatstoneel staatsuitgaven staatsuitgeverij staatsuniversiteit staatsveiligheid staatsveiligheidsdienst staatsverband staatsverdrag staatsvergadering staatsvermogen staatsvijand staatsvoogdij staatsvorm staatsvorming staatsvrouw staatswaarborg staatswege staatswet staatswetenschap staatswezen staatswiet staatswinkel staatszaak staatszender staatsziekenhuis staatszorg stataal statelijk stateloos statenbond statenhal statenkwartier statenopvolging statenproject statenstelsel statensysteem statenvlag statenvorming statig tweestatenoplossing

Vertalingen

    1. een land   

Armeens: պետություն (hy) Catalaans: estat (ca) m Deens: stat (da) Duits: Staat (de) m Engels: state (en) Esperanto: lando (eo), ŝtato (eo) Fins: valtio (fi), maa (fi) Frans: État (fr) m Grieks: κράτος (el) o, καθεστώς (el) o Hongaars: állam (hu) Ido: stato (io) Italiaans: stato (it) m

Japans: 国 (ja), 国家 (ja) Litouws: valstybė (lt) v Noors: stat (no) m Nynorsk: stat (nn) m Papiaments: estado Pools: stan (pl) m Russisch: государство (ru) o, держава (ru) v Servisch: drzava (sr) Spaans: estado (es) m Tsjechisch: stát (cs) m Zweeds: stat (sv) g, rike (sv) o

[B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	staat	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] staat m

1. toestand of gesteldheid

   • De staat van dienst van premier Van Rompuy is onberispelijk. 

   ▸ Dit was wel het laatste waar ik op dit moment op zat te wachten in mijn huidige, onzekere staat.

Verwante begrippen

• status

Hyponiemen

• Rijkswaterstaat, echtstaat, geluksstaat, kennelijke staat, kluizenaarsstaat, natuurstaat, oerstaat, waterstaat, weduwstaat

Afgeleide begrippen

• plechtstatig, staathout, staatzucht, statist

Uitdrukkingen en gezegden

• Een grote staat voeren

Veel geld uitgeven

• In staat [om]

De mogelijkheid hebbend

• Hij is in staat om deze moeilijke taak te volbrengen 

• in staat stellen

de mogelijkheid geven iets te doen

• In staat van

• In staat zijn

iets kunnen doen

∗ Vaticaancorrespondent Andrea Vreede: "Op deze tweede paasdag had werkelijk niemand verwacht dat opeens dit bericht zou komen over het overlijden van de paus. Gisteren leek het immers alsof hij terug was. Ook al was hij ontzettend kwetsbaar en fragiel, de paus was aanwezig. Hij was zelfs in staat om een beetje te spreken, al leek hij vermoeid.

• In goede staat verkeren

• In goede staat zijn

• In verregaande staat van ontbinding

• Op iemand staat kunnen maken

Op iemand kunnen vertrouwen/rekenen

Vertalingen

    1. toestand   

Armeens: պետություն (hy) Catalaans: estat (ca) m Deens: stat (da) Duits: Zustand (de) m Engels: state (en) Esperanto: lando (eo), ŝtato (eo) Fins: valtio (fi), maa (fi) Frans: état (fr) m Grieks: κράτος (el) o, καθεστώς (el) o Hongaars: állam (hu) Ido: stato (io) Italiaans: stato (it) m

Japans: 国 (ja), 国家 (ja) (こっか (ja) Litouws: valstybė (lt) v Noors: tilstand (no) m Nynorsk: tilstand (nn) m Oudnoords: reik o Pools: stan (pl) m Portugees: estado (pt) m Russisch: государство (ru) o, держава (ru) v Servisch: drzava (sr) Spaans: estado (es) m Tsjechisch: stát (cs) m Zweeds: stat (sv)

    de staat opmaken   

Duits: Bilanz ziehen

    de staat van dienst   

Duits: Erfahrung (de) v

    in goede staat verkeren   

Duits: sich in gutem Zustand befinden

    in goede staat zijn   

Duits: sich in gutem Zustand befinden, gut erhalten sein

    in slechte staat verkeren   

Duits: sich in schlechtem Zustand befinden

    in staat stellen   

Duits: ermöglichen (de)

    in staat zijn   

Duits: fähig sein, imstande sein

    in verregaande staat van ontbinding   

Duits: in stark verwestem Zustand

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	staat	staten
verkleinwoord	staatje	staatjes

Zelfstandig naamwoord

[C] staat m

1. overzicht of lijst van iets, vooral van bedragen, baten en lasten

Synoniemen

• borderel, lijst, tabel

Hyponiemen

   

afrekeningsstaat afwerkingsstaat bankstaat beoordelingsstaat betaalstaat conduitestaat controlestaat dagstaat geboortestaat kostenstaat kwartaalstaat kwartierstaat loonstaat maandstaat meetstaat onderhoudsstaat opmetingstaat rittenstaat schadestaat uitgavenstaat uittrekstaat urenstaat vertrekstaat verzamelstaat vorderingsstaat weekstaat

Uitdrukkingen en gezegden

• De staat opmaken

• De staat van dienst

Werkwoord

vervoeging van
staan

staat

1. tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van staan
   

   • Jij staat. 

2. derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van staan
   

   • Hij staat. 

3. (verouderd) gebiedende wijs meervoud van staan
   

   • Staat! 

   ▸ Nog zo'n typerende zwart-wit-foto is een groepsportret van een stel muzikanten uit Assen. Samen stonden ze bekend als de Showboot, een soort revuegezelschap waarmee ze langs feestzalen gingen. Harry Muskee staat in het midden in zwart kostuum. Hij heeft een grote bas voor zich, de handen op de snaren. Hij kijkt broeierig, hij heeft de blues. Het was op de drempel van de sixties.

Afgeleide begrippen

• statist

Uitdrukkingen en gezegden

• [2]: De deur staat op een kiertje.

• [2]: De telefoon staat roodgloeiend.

• [2]: Iets staat hoog in het vaandel.

• Dat staat als een paal boven water

dat is zeker

• Die staat ziet toe dat hij niet valle.

mensen die alles denken te weten of kunnen, moeten zelf maar oppassen voor fouten en problemen

• Liegen of het gedrukt staat

heel erg hard liegen

• Vragen staat vrij.

iedereen heeft de gelegenheid om vragen te stellen

• Zijn pruik staat scheef.

hij is gehumeurd

Vertalingen

    De deur staat op een kiertje.   

Duits: Die Tür steht einen Spalt offen.

    De telefoon staat roodgloeiend.   

Duits: Das Telefon klingelt pausenlos.

    Iets staat hoog in het vaandel.   

Duits: Etwas wird ganz groß geschrieben.

Gangbaarheid

• Het woord staat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "staat" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.