deur

Nederlands

deur

Uitspraak

Geluid: deur (hulp, bestand)
IPA: / dør / (1 lettergreep); /døːr/

Woordafbreking

deur

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘toegang tot woning e.d.’ voor het eerst aangetroffen in 901 ^[1]^[2]^[3]

erfwoord afkomstig van:

Middelnederlands: dore / dure / doere

Oudnederlands: duri

Germaans: *dur, *durz

Indo-Europees: *dʰwer-/*dʰwṓr

Verwant in Germaans:

West: Engels: door Duits: Tür, Fries: doar, Oudfries: dore, dure

Noord:Deens/Noors: dør,, IJslands/Faeröers: dyr

Verwant in Romaans:
Latijn: foris

Verwant in andere Indo-Europese talen:

Albanees: derë

Armeens: dur (դուռ)

Grieks: θύρα

Centraal-Koerdisch: derî (دەرگە)

Hindi: dvār) (द्वार)

Perzisch: dar (در)

Russisch: дверь

Sanskriet: dvara (द्वार)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord	deurtje	deurtjes

Zelfstandig naamwoord

de deur v / m

(bouwkunde) een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof
- De deur werd met een koevoet uit zijn sponningen gelicht.
▸ Terwijl ik goedkeurend met mijn vinger langs de vergulde lambrisering streek, de dikte voelde van de stof van de zware, oker overgordijnen en de stoel wegschoof om de openslaande te openen naar het terras, dat uitzicht bood op de rozentuin, of wat daarvan over was, en de vijver met de defecte fontein, bedacht ik dat ik nog tijd genoeg zou hebben om deze kamer en detail te beschrijven.^[4]
een afsluiting van een toegang tot een kast
▸ Ze opende het deurtje en haalde er een klein potje uit.^[5]

Hyponiemen

(naar mechaniek) draaideur, dubbele deur, klapdeur, opdekdeur, roldeur, schuifdeur, vouwdeur, puntdeur
(naar soort) branddeur, hordeur, nooddeur, tochtdeur, vluchtdeur, spiegeldeur
(naar ruimte) autodeur, badkamerdeur, balkondeur, garagedeur, kajuitdeur, kamerdeur, kastdeur, kelderdeur, keukendeur, kluisdeur, liftdeur, schipdeur, schuurdeur, slaapkamerdeur, sluisdeur, tuindeur, vliegtuigdeur, woonkamerdeur, zolderdeur, kerkdeur, wc-deur
(naar locatie) achterdeur, binnendeur, buitendeur, onderdeur, tussendeur, voordeur, zijdeur

Afgeleide begrippen

deurbel, deurbeslag, deurdranger, deurgat, deurketting, deurklink, deurklopper, deurknop, deurkozijn, deurkruk, deurluik, deurmat, deuropening, deurpaneel, deurpost, deurslot, deurstijl, deurtelefoon, deurontgrendeling, deurvergrendeling
deurwaarder, dichte deur, driedeurs, open deur, opendeurdag, stompedeur, tweedeurs, vierdeurs

Verwante begrippen

afhangen, drempel, dievenklauw, dorpel, hek, huisinterieur, ingang latei, luik, muur, poort, scharnier, sponning, slot, uitgang

Uitdrukkingen en gezegden

Achter gesloten deuren

Niet in het openbaar

∗ Uit consideratie met mevrouw Christina Curtholmen stel ik voor dat de stedelijke rechtbank besluit om de bewijsvoering achter gesloten deuren plaats te laten vinden.^[6]

Dat doet de deur dicht.

Dat is niet meer acceptabel, hiermee is een grens bereikt/overschreden

Dat is niet naast de deur

Dat is erg ver weg

De deur [achter zich] dichttrekken

Weggaan

De deur op een kier zetten

Verklaren dat iets misschien wel zou kunnen

∗ In het debat over de Voorjaarsnota zette premier Rutte vanmiddag de deur op een kier voor een voorstel van de linkse oppositiepartijen. Die willen mensen die nu ook al zorgtoeslag krijgen, een 'najaarstoeslag' van 500 euro geven.^[7]

De deur platlopen

Ergens (te) vaak op bezoek komen

• Bij iemand de deur platlopen is niet altijd goed.

Een open deur intrappen

Iets dat toch al overduidelijk of vanzelfsprekend is nog eens expliciet benoemen

Een stok achter de deur houden

Iets als dreigement gebruiken

Iemand [het gat van] de deur wijzen

Iemand wegsturen

Iemand achter de deur zetten

Ongenode gasten niet binnen laten

Iemand aan de deur zetten

Iemand ontslaan

Iemand de deur uit werken

Zorgen dat iemand ergens (onvrijwillig) vertrekt

Iemand de deur wijzen

Iemand wegsturen

Iets de deur uit doen

Iets weggooien

Iets voor de deuren van de hel weghalen

Iets wat verloren dreigt te gaan nog net weten te redden

Met de deur in huis vallen

Direct het belangrijkste vertellen

Niet met iemand door één deur kunnen

Niet met iemand kunnen samenwerken, permanent ruzie met iemand hebben

Voor de deur staan

Binnenkort gaan beginnen

Voor de rode deur moeten gaan

Voor de rechter moeten verschijnen

Zo gek als een deur

Heel erg gek

Spreekwoorden

De ene bedelaar ziet de andere niet graag voor de deur staan.

Als meerdere mensen op hetzelfde uit zijn (zoals bij concurrentie e.d.), zitten ze elkaar dwars

Ongenode gasten zet men achter de deur.

Gezegd van iemand die ergens langsgaat, maar geen warm welkom krijgt, omdat men hem helemaal niet graag ziet verschijnen

Vertalingen

1. een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Afrikaans: deur ^(af)
Aino: apa
Baskisch: ate ^(eu)
Bretons: dor ^(br) v
Catalaans: porta ^(ca) v
Chinees: 門 ^(zh) / 门 ^(zh)
Duits: Tür ^(de) v
Engels: door ^(en)
Esperanto: pordo ^(eo)
Estisch: uks ^(et)
Fins: ovi ^(fi)
Frans: porte ^(fr) v
Fries: doar ^(fy)
Georgisch: კარი ^(ka) (kari)
Hongaars: ajtó ^(hu)
Ido: pordo ^(io)
Indonesisch: pintu ^(id)
Italiaans: porta ^(it) v, portiera ^(it) v, sportello ^(it) m

Japans: 戸 ^(ja) ( と ^(ja), to), 扉 ^(ja) ( とびら ^(ja), tobira), ドア ^(ja) (doa)
Limburgs: deur ^(li)
Luxemburgs: Dier ^(lb)
Nauruaans: metoror ^(na)
Nedersaksisch: deur ^(nds), deure ^(nds), döre ^(nds), dure ^(nds), duur ^(nds), Döör ^(nds), Düör ^(nds), Dür ^(nds)
Perzisch: در ^(fa)
Pools: drzwi ^(pl) o mv
Portugees: porta ^(pt) v
Russisch: дверь ^(ru) v
Sloveens: vrata ^(sl) o mv
Slowaaks: dvere ^(sk) mv
Spaans: puerta ^(es) v
Tagalog: pinto ^(tl)
Tsjechisch: dveře ^(cs) v mv
Vietnamees: cửa ^(vi)
Welsh: drws ^(cy)
Zweeds: dörr ^(sv) g

Gangbaarheid

Het woord deur staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "deur" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[8]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ deur op website: Etymologiebank.nl
↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ "deur" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑
Pfeiffer, Ilja Leonard
“Grand Hotel Europa” (2018), De Arbeiderspers , ISBN 978-90-295-2622-7, p. 18
↑
Suzanne Vermeer
“All-inclusive” (2006), A. W. Bruna Uitgevers B. V. , Utrecht , ISBN 90-229-9182-2
↑
Jan Guillou (vert. Bart Kraamer)
“1968, De grote eeuw deel 7” (2017), Uitgeverij Prometheus , ISBN 9789044633535
↑ Weblink bron “Rutte wil kijken naar toeslag van 500 euro voor lage en middeninkomens” (15 juni 2022), NOS
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Afrikaans

Uitspraak

Voorzetsel

deur

door

Drents

Voorzetsel

deur

door

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

deure

Gronings

Voorzetsel

deur

door

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

deure

Nedersaksisch

Voorzetsel

deur

door

Woordherkomst en -opbouw

Van het Oudsaksische duru

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

Afgeleide begrippen

achterdeure

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Sallands

Voorzetsel

deur

door

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

deure

Twents

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

Veluws

Voorzetsel

deur

door

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deur	deuren
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

deur

(bouwkunde) deur; een afsluiting van een toegang tot een ruimte, gemaakt van hout, metaal of kunststof

Schrijfwijzen

deure

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

West-Vlaams

Voorzetsel

deur

door

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=deur&oldid=4895466"