muur

Nederlands

[A 1.] muur

Uitspraak

Geluid: muur (hulp, bestand)
IPA: / myr / (1 lettergreep); /myːr/

Woordafbreking

muur

Woordherkomst en -opbouw

[A] ‘gemetselde wand’; aangetroffen vanaf 901 ^[1]; Middelnederlands muur m, mūre v, vroeg leenwoord uit Latijn mūrus.^[2] Evenzo ontleend zijn Nederduits Müür, Duits Mauer en Fries muorre.
[B] ‘kruidachtige plant’; uit vroeger muer(kruyd), uit Middelnederlands miere, mure v, ontwikkeld uit Oergermaans *meurja- o,^[3] verdere herkomst onbekend.^[4] Evenals Nederduits Mier, Duits dial. Miere, Meier en Fries mier, mierre.

Zelfstandig naamwoord

[A] de muur m

(bouwkunde) verticale vlakke constructie van metselwerk ^[2]
- Op deze oude muur is een al bijna even oude schildering te zien.
(informeel) een heel steile weg
▸ De Touretappe van donderdag eindigt op een gevreesde Vogezentop. Die onvervalste muur zal de eerste schifting in de Tour doorvoeren.^[5]
(figuurlijk) iets met het uiterlijk of andere kenmerken van een steile wand
▸ Toen ik de gigantische muur inktzwarte wolken op me af zag komen barstte ik in tranen uit.^[6]

Synoniemen

wand
weeg
wal (vesting)

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

borstwering, dam, dijk, gebouw, haag, hek, steen

Spreekwoorden

De muren hebben oren

let op wat je zegt, iedereen kan het horen

Gekken en dwazen schrijven hun namen op muren (of deuren) en glazen

mensen die het minst te melden hebben, schreeuwen vaak het hardst

Iemand van het kastje naar de muur sturen

iemand aan het lijntje houden, altijd ergens anders naartoe sturen ofwel: niemand die hem wil helpen en hem steeds maar doorstuurt

Met de rug tegen de muur staan

geen kant op kunnen, hooguit een laatste uitweg

Met het hoofd tegen de muur lopen

mislopen

Vertalingen

1. verticale vlakke constructie van metselwerk

Albanees: mur ^(sq) m
Ambonees Maleis: dinding
Angelsaksisch: mūr ^(ang) m, weall ^(ang) m
Armeens: պատ ^(hy)
Avaars: къед ^(av)
Catalaans: paret ^(ca) v, embà ^(ca) m
Darginisch: лац
Deens: mur ^(da), væg ^(da) o
Duits: Mauer ^(de) v
Engels: wall ^(en)
Esperanto: muro ^(eo)
Even: олдан
Evenks: олдон
Fins: seinä ^(fi)
Frans: mur ^(fr) m, (van een kasteel) muraille ^(fr) v
Fries: muorre ^(fy)
Friulisch: parêt
Grieks: τοίχος ^(el) m
Hebreeuws: קיר ^(he) m
Hindi: दीवार ^(hi)
Hoogsilezisch: śćana ^(szl)
Hongaars: fal ^(hu)
Ido: muro ^(io)
IJslands: veggur ^(is) m
Italiaans: muro ^(it) m

Japans: 壁 ^(ja)
Kirgizisch: дубал ^(ky)
Koemuks: чыр
Koerdisch: dîwar ^(ku) m, دیوار ^(ku)
Lak: чӀира
Latijn: murus ^(la)
Lets: siena ^(lv) v
Maori: pakitara ^(mi)
Nahuatl: tepantli‎ ^(nah)
Noors: vegg ^(no)
Oezbeeks: devor ^(uz)
Papiaments: muraya
Perzisch: دیوار ^(fa)
Pools: ściana ^(pl) v
Portugees: muro ^(pt) m, parede ^(pt) v
Roemeens: perete ^(ro)
Russisch: стена ^(ru) v
Sloveens: zid ^(sl) m, stena ^(sl) v
Spaans: muro ^(es) m, pared ^(es) v, tabique ^(es) m, tapia ^(es) v
Tadzjieks: девор ^(tg)
Tagalog: dinding ^(tl)
Tsjechisch: zeď ^(cs) v, stěna ^(cs) v
Turks: duvar ^(tr)
Zweeds: mur ^(sv), vägg ^(sv) g

Zelfstandig naamwoord

[B 1.] Stellaria media

Zelfstandig naamwoord

[B] de muur v / m

(bloemplanten) een geslacht Stellaria van kruidachtige planten uit de anjerfamilie (Caryophyllaceae ). De typesoort is Stellaria graminea . Het geslacht komt wereldwijd voor met zo'n 175 soorten. De meeste soorten hebben vijftallige, witte kroonbladen ^[4]
- Muur kun je ook door de sla doen.

Synoniemen

hoornbloem, erf
(nevenvormen):
- (Nederlands): muurt, mier(e)
- (Belgisch): moer, moese

Vertalingen

1. kruidachtige plant

Pools: gwiazdnica ^(pl) v
Portugees: morugem ^(pt) v
Spaans: capiquí ^(es) m, hierba gallinera ^(es) v, pamplina ^(es) v
West-Vlaams: ganzemeur ^(vls), goezemoeze ^(vls)

Gangbaarheid

Het woord muur staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "muur" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[7]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

[B 1] muur op Wikidata

Verwijzingen

↑ "muur" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ ^2,0 ^2,1 muur op website: Etymologiebank.nl
↑ Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013, blz. 368.
↑ ^4,0 ^4,1 muur op website: Etymologiebank.nl
↑ Weblink bron
Rob Gollin
“De helling van de mooie meisjes knijpt de renner de keel dicht” (10 juli 2019), de Volkskrant
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[p{{{1}}}-1] "muur" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[qmuur1-2] 2,0 ^2,1 muur op website: Etymologiebank.nl

[3] Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013, blz. 368.

[qmuur2-4] 4,0 ^4,1 muur op website: Etymologiebank.nl

[De_helling_van_de_mooie_meisjes_knijpt_de_renner_de_keel_dicht-5] Weblink bron
Rob Gollin
“De helling van de mooie meisjes knijpt de renner de keel dicht” (10 juli 2019), de Volkskrant

[Alleen,_De_Pacific_Crest_Trail_te_voet_van_Mexico_naar_Canada-6] 
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

[7] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

1	enkelvoud	meervoud
naamwoord	muur	muren
verkleinwoord	muurtje	muurtjes

2	enkelvoud	meervoud
naamwoord	muur	-
verkleinwoord	muurtje	muurtjes