WikiWoordenboek:Lemmasjablonen
In WikiWoordenboek worden lemma's opgebouwd volgens een vast stramien om alle pagina's op een zelfde manier qua opzet er uit te laten zien.
- Conventies en afspraken
- Welke lemmasjablonen worden wanneer gebruikt
- Hoe kan ik het vaste stramien invoegen op een lemma
In WikiWoordenboek zijn sjablonen van belang omwille van eenvoudige vertaalbaarheid en eenvoudige lay-outwijziging achteraf en gebruiken daarom sjabloonteksten in de vorm van {{=nld=}} voor taalkoppen, {{-adjc-}} voor alle andere koppen en {{nld}} voor vertalingen en lopende teksten. Op deze manier kunnen woordenboekingangen makkelijker uitgewisseld worden met andere WikiWoordenboeken (mits daar de sjablonen ook aanwezig zijn).
De koppen linken meestal naar de WikiWoordenboek-naamruimte om daar meer achtergrondinformatie op te kunnen zoeken met de betekenis en uitleg van het onderwerp. Bijvoorbeeld: werkwoord is weliswaar een (onzijdig) zelfstandig naamwoord, maar de gebruiker wil als dit in een kop staat waarschijnlijk weten wat een werkwoord is en hoe dat gebruikt moet worden, in feite encyclopedische informatie over de taalkundige aspecten, en anders dan een woordenboekdefinitie.
Een sjabloon dat veel gebruikt wordt is {{pn}}. Dit sjabloon geeft de paginanaam weer, het woord waar het op die pagina om gaat. De reden voor het gebruik van dit sjabloon is omdat er nogal wat artikelen hernoemd moeten worden door fouten of spellingswijzigingen (die vaker voorkomen dan men denkt). Bij het gebruik van dit sjabloon hoeven dan slechts enkele aanpassingen worden gedaan in plaats van alles aan te passen. Tussen de koppen dienen geen witregels te worden aangebracht.
Zie ook bewerken
Wanneer lemma's weinig met elkaar van doen hebben, maar de schrijfwijze zeer op elkaar gelijkt kan het zie-ook-sjabloon worden gebruikt (info). Een voorbeeld is pa en ра, waarbij de eerste in het Nederlands is en de tweede is ra in het Cyrillisch, en staan beide op een aparte pagina omdat de computer ze als verschillend ziet. Andere mogelijkheden zijn tussen hoofd- en kleine letter of met of zonder diakritische tekens, enz. Het sjabloon wordt bovenaan de pagina ingevoegd en er kunnen na een pipe tot 22 pagina's die gelijken als parameter worden opgegeven. Invoegen met een of meerdere pagina's op de plaats van de puntjes (gescheiden door een pipe):
- {{zie-ook|...|...}}
Hoofdtaalsjablonen bewerken
Taalkoppen voor boven ieder paginaonderdeel.
- Een overzicht van ISO 639-3 codes is te vinden op: WikiWoordenboek:ISO 639
- Zie voor reeds bestaande koppen de Categorie:hoofdtaalsjablonen
- Veel gebruikt zijn: Nederlands: {{=nld=}}, Engels: {{=eng=}}, Frans: {{=fra=}}, Duits: {{=deu=}}, Spaans: {{=spa=}}
- Als een woord in meerdere talen gebruikt wordt staan deze talen op alfabetische volgorde, met het Nederlands bovenaan.
Uitspraak, woordafbreking en etymologie bewerken
Bij Nederlandse woorden wordt de uitspraak en woordafbreking altijd toegevoegd, en de etymologie alleen als deze bekend is. In andere talen alleen als hierover meer bekend is.
| Subkop | Engelse naam | Syntaxis |
|---|---|---|
| Uitspraak | pronunciation | {{-pron-}} |
| Woordafbreking | syllabification | {{-syll-}} |
| Woordherkomst en -opbouw | etymology | {{-etym-}} |
Onder de subkop Uitspraak {{-pron-}} worden (minimaal) de volgende twee regels toegevoegd:
*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}}}
<!--*{{WikiW|IPA}}: {{IPA|/xxxx/}}-->
Indien de fonetische weergave van IPA bekend is kan die op de plaats van de xxxx worden ingevuld en kunnen de <!-- en --> worden weggehaald. Ook kan eventueel de fonetische weergave volgens SAMPA worden weergegeven middels *{{WikiW|SAMPA}}: {{SAMPA|/xxxx/}} met op de plaats van de xxxx de uitspraak.
Indien een woord niet voorkomt op woordenlijst.org van de Taalunie wordt in de regel onder het afbreekpatroon het sjabloon {{niet-GB}} geplaatst. Voorbeeld:
{{-syll-}}
*zee·con·tai·ner
{{niet-GB}}
Etymologie bewerken
Onder de subkop {{-etym-}} kan er gebruik gemaakt worden van een of meer sjablonen:
Taalspecifieke sjablonen bewerken
Voor een aantal talen wordt er een tabel ingevoegd waarin de verschillende vormen van een woord worden weergegeven.
Voor het Nederlands:
- Zelfstandignaamwoord: {{-nlnoun-|in enkelvoud|in meervoud|verkleinwoord|verkleinwoord in meervoud}}
- Bijvoeglijk naamwoord: {{adjcomp|stellend|stellend verbogen|vergrotend|vergrotend verbogen|overtreffend|overtreffend verbogen}}
- Werkwoord: {{-nlstam-|infinitief|verleden tijd|voltooid deelwoord||||}}
Voor uitgebreidere uitleg en andere talen zie: WikiWoordenboek:Taalspecifieke sjablonen
Woordsoorten bewerken
In een woordenboek zijn woordsoorten van belang voor onderscheid in het gebruik van woorden. Behalve de in het Nederlands bekende woordsoorten kunnen in andere talen andere woordsoorten relevant zijn. Hieronder een tabel met de woordsoorten en het bijbehorende sjabloon. (De meest gebruikte zijn vet gemaakt.) Deze woordsoortsjablonen vragen allemaal de invulling van de drieletterige taalcode.
Woord, voorbeeldzin en vertaling bewerken
Onder het woordsoortsjabloon wordt het vetgemaakte woord genoemd door: '''{{pn}}'''
Wanneer het woord een zelfstandig naamwoord betreft, dient achter het vetgemaakte woord ook het geslacht vermeld te worden. In het Nederlands zijn er 5 mogelijkheden, maar in andere talen kunnen ook gemeenschappelijk en enkelvoud als geslachtsaanduiding voorkomen. Leidraad voor de geslachtsduiding van Nederlandstalige woorden zijn de Woordenlijst Nederlandse Taal en Van Dale.
Indien een woord een zelfstandig verkleinwoord is wordt er achter {{n}} een sjabloon toegevoegd: {{dimt}}
| Geslacht | Engelse naam | Sjabloon | Taalunie |
|---|---|---|---|
| Mannelijk | masculine | {{m}} | de[m.] |
| Vrouwelijk | feminine | {{f}} | de[v.] |
| Vrouwelijk/mannelijk | {{f}}/{{m}} | de | |
| Onzijdig | neuter | {{n}} | het |
| Meervoud | plural | {{p}} | mv. |
| Gemeenschappelijk | common | {{c}} | g. |
| Enkelvoud | singular | {{s}} | ev. |
Onder het genoemde woord wordt de betekenis vermeld, voorafgegaan door een hekje. Direct na dat hekje kan bij werkwoorden aangegeven worden wat voor type werkwoord het betreft:
- Ditransitief werkwoord: {{ditr}}
- Ergatief werkwoord: {{erga}}
- Inergatief werkwoord: {{inerg}}
- Koppelwerkwoord: {{copl}}
- Modaal werkwoord: {{modl}}
- Onovergankelijk werkwoord: {{intr}}
- Onpersoonlijk werkwoord: {{onpr}}
- Overgankelijk werkwoord: {{ov}}
- Wederkerend werkwoord: {{refl}}
- Wederkerig werkwoord: {{rcpq}}
Ook direct na het hekje en na het sjabloon voor het werkwoordtype kan eventueel een contextlabel worden geplaatst, zoals bijvoorbeeld {{chemie|nld}}. Zie voor andere contextlabels de categorie Categorie:WikiWoordenboek:Contextlabels. Meerdere contextlabels worden gescheiden door een komma.
In sommige gevallen kan er een standaardomschrijving gebruikt worden, in geval van een:
- Beleefdheidsvorm: {{beleefd}}
- Mannelijke vorm: {{m-form}}
- Mannelijke meervoudsvorm: {{mp-form}}
- Meervoudsvorm: {{p-form}}
- Onzijdige vorm: {{n-form}}
- Vrouwelijke vorm: {{f-form}}
- Vrouwelijke meervoudsvorm: {{fp-form}}
Daaronder komt een voorbeeldzin (per betekenis) die op die regel wordt ingevoegd door:
{{bijv-1|Hier staat de voorbeeldzin met het '''voorbeeldwoord''' vet gemaakt.}}
Voor andere talen dan het Nederlands, Middelnederlands en Afrikaans wordt ook de vertaling van de voorbeeldzin toegevoegd:
{{bijv-2|This is an '''example'''.|Dit is een '''voorbeeld'''.}}
De sjablonen die voor de voorbeeldzinnen wordt gebruikt zijn Sjabloon:bijv-1 en Sjabloon:bijv-2.
Overige subkoppen bewerken
Deze overige subkoppen zijn optioneel. In artikelen gebruiken we de onderstaande subkoppen in steeds dezelfde volgorde: {{-note-}}{{-fixedprep-}}{{-decl-}}{{-conjug-}}{{-writ-}}{{-homo-}}{{-syn-}}{{-ant-}}{{-hyper-}}{{-hypo-}}{{-drv-}}{{-rel-}}{{-desc-}}{{-quot-}}{{-prov-}}{{-expr-}}, maar nemen ze alleen op als er in die context iets over te zeggen valt. Anders worden ze weggelaten.
| Subkop | Engelse naam | Sjabloon | Toelichting | Voorbeeld |
|---|---|---|---|---|
| Opmerkingen | usage notes | {{-note-}} | ||
| Vaste voorzetsels | fixed prepositions | {{-fixedprep-}} | ||
| Verbuiging | declension | {{-decl-}} | ||
| Vervoeging | conjugation | {{-conjug-}} | ||
| Schrijfwijzen | alternative forms | {{-writ-}} | spellingvarianten; subkopje waaronder ook nevenvormen vallen | melkpoeier is een correcte nevenvorm van melkpoeder |
| Gelijkklinkende woorden | homophones | {{-homo-}} | woord dat anders wordt geschreven of andere betekenis heeft, maar hetzelfde wordt uitgesproken | reizen is een homofoon van rijzen |
| Synoniemen | synonyms | {{-syn-}} | gelijkbetekenend woord | tegengestelde is een synoniem van antoniem |
| Antoniemen | antonyms | {{-ant-}} | woord met tegenovergestelde betekenis | koud is de antoniem van warm |
| Holoniem | holonym | {{-holo-}} | woord dat het geheel van iets weergeeft, terwijl in werkelijkheid slechts een deel wordt bedoeld | lichaam is een holoniem van arm, been en hart woord is een holoniem van letter |
| Hyperoniem | hypernym | {{-hyper-}} | woord dat een verzameling van verwante specifiekere woorden samenvat, een overkoepelende term | dier is een hyperoniem van vogel |
| Hyponiem | hyponym | {{-hypo-}} | woord dat behoort tot een verzameling van vergelijkbare woorden die met een algemenere term wordt aangeduid | wijn is een hyponiem van drank (op drank staat onder de subkop {{-hypo-}} wijn vermeld) |
| Meroniem | meronym | {{-mero-}} | woord dat een deel van iets anders weergeeft | raam is een meroniem van gebouw |
| Paroniemen | paronyms | {{-par-}} | ||
| Afgeleide begrippen | derived words | {{-drv-}} | afleidingen en samenstellingen | zondagavond is een samenstelling van zondag |
| Verwante begrippen | related words | {{-rel-}} | woorden die niet zijn afgeleid van het begrip, maar wel vaak in dezelfde context worden gebruikt | |
| Typische woordcombinaties | collocations | {{-typ-}} | collocaties | |
| Overerving en ontlening | descendants | {{-desc-}} | de door dochtertalen geërfde woorden (bijv. het Afrikaans en Nederlandse creoolse talen) en uitleenwoorden in vreemde talen | |
| Anagrammen | anagrams | {{-ana-}} | een woord dat, of zin die, volledig bestaat uit de letters van een ander woord of een andere zin | stoken is een anagram van kosten |
| Citaten | quotations | {{-quot-}} | ||
| Spreekwoorden | proverbs | {{-prov-}} | ||
| Uitdrukkingen en gezegden | expressions | {{-expr-}} |
Vertalingen bewerken
Indien bekend kunnen vertalingen (translations) worden toegevoegd onder de subkop {{-trans-}}. Dit ziet er dan uit als:
{{-trans-}}
{{trans-top|1. begripomschrijving}}
*{{deu}}: {{trad|de|Duitse vertaling}}
*{{eng}}: {{trad|en|Engelse vertaling}}
{{trans-mid}}
*{{fra}}: {{trad|fr|Franse vertaling}}
*{{spa}}: {{trad|es|Spaanse vertaling}}
{{trans-bottom}}
De 3- en 2-lettercodes voor de talen kunnen gevonden op: WikiWoordenboek:ISO 639. Of een 3-letterige taalcode als sjabloon reeds bestaat, kan gevonden worden in de categorie: Taalsjablonen.
Informatiesjabloon bewerken
Als er een Wikipedia-artikel bestaat van een (met name) Nederlands woord, kan {{-info-}} worden toegevoegd.
Overige sjablonen bewerken
Vervoegingen bewerken
| Syntaxis | Resultaat | Uitleg | ||
|---|---|---|---|---|
| {{sing}} | enkelvoud | enkelvoud. | ||
| {{plur}} | meervoud | meervoud. | ||
Verbuigingen bewerken
Woordeigenschappen bewerken
Te gebruiken als contextlabel:
| Syntaxis | Resultaat |
|---|---|
| {{dysfemisme}} | (dysfemisme) |
| {{eufemisme}} | (eufemisme) |
Werkwoordsvormen bewerken
Verder bestaan er verschillende sjablonen voor werkwoordsvormen, waaronder:
- eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd: {{1ps}} (bv ik fiets)
- tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd: {{2ps}} (bv jij verandert)
- aanvoegende wijs: {{aanv-w}} (bv getuige de situatie)
- voltooid deelwoord: {{volt-d}} (bv ik ben geweest)
- onvoltooid deelwoord: {{onv-d}} (bv Peter stond zingend onder de douche.)
- enkelvoud verleden tijd: {{ovt-enk}} (bv ik werkte)
- meervoud verleden tijd: {{ovt-mv}} (bv wij waren)
Zie voor meer sjablonen van werkwoordsvormen: Categorie:Werkwoordsvormsjablonen
Tot slot bewerken
- Indien het lemma onderwerp een taal is wordt er direct onder de taalcode {{ISO|xxx}} toegevoegd met op de plaats van de xxx de drieletterige ISO 639-3-code. Indien alleen een ISO 639-2-code beschikbaar is wordt {{ISO2|xxx}} gebruikt.
- Indien een woord een karakter betreft wordt bovenaan de pagina (boven de taal) {{-car-}} ingevoegd.
Zie de categorie van sjablonen voor meer sjablonen.