WikiWoordenboek:Conventies en afspraken

In WikiWoordenboek worden lemma's opgebouwd volgens een vast stramien om alle pagina's op een zelfde manier qua opzet er uit te laten zien.

• Conventies en afspraken
• Welke lemmasjablonen worden wanneer gebruikt
• Hoe kan ik het vaste stramien invoegen op een lemma
• Wat is een legitieme bijdrage en wat niet

---

In de tijd dat dit woordenboek nu loopt zijn er een aantal gewoontes, procedures en (kroeg)afspraken ontstaan. Ten behoeve van de verdere ontwikkeling en algemene toepassing van deze normen wordt hier getracht ze samen te brengen, zodat na goed overleg een bekrachtiging (of verwerping of amendering) door de gebruikers kan plaats vinden. Gaarne commentaar op de overlegbladzijde.

Inmiddels zijn een deel van deze conventies en afspraken verwerkt in stramienen, die eenvoudig op een lege bladzijde te plaatsen zijn. Dit is in de hoop dat het zo eenvoudiger wordt de afspraken ook daadwerkelijk toe te passen.

De indeling van een bladzijde

Informatie in de aanhef

1. In de aanhef van de bladzijde kan beeldmateriaal aangebracht worden ter illustratie van een Nederlandstalig woord.
2. Het sjabloon {{zie-ook}} kan gebruikt worden om te wijzen op het bestaan van lemma's met titels die veel gelijken op die van het onderhavige.

Meest gebruikelijke indeling

De algemene volgorde van een woordlemma in het Nederlands (zie ook: WikiWoordenboek:Stramien) is als volgt:

1. Hoofdtaalsjabloon: {{=nld=}}

   Een hoofdtaalsjabloon heeft de drieletterige taalcode tussen gelijktekens en dit is {{=nld=}} voor alle Nederlands van na 1500. Het hoofdtaalsjabloon zorgt ervoor dat de bijdrage geteld wordt in de statistiektabel.

2. Uitspraaksjabloon {{-pron-}}

   Onder deze kop hoort een geluidsbestand en indien mogelijk een IPA-weergave (na *{{WikiW|IPA}}) van het woord. Indien er door verschil in klemtoon verschillende uitspraken zijn kan dat hier aangegeven worden met het sjabloon {{klem|nld}}

3. Afbreeksjabloon {{-syll-}}

   Hieronder wordt aangegeven hoe het woord in lettergrepen af·ge·bro·ken wordt. (De middenpunt · vind je onder Diversen onder het bewerkingsraam). N.B.: In het Nederlands regelt de Taalunie de juiste afbreking en niet iedere grens tussen lettergrepen is een toegestane afbreking. Een woord als taxon wordt bijv. niet afgebroken. Indien een Nederlands woord (en zijn afbreking) niet terug te vinden is in de Woordenlijst wordt dit aangegeven met het sjabloon {{niet-GB}} en de afbreking wordt zo veel mogelijk analoog gehouden aan vergelijkbare woorden die wel in de Lijst staan.

4. Herkomstsjabloon {{-etym-}} (optioneel)

   Hieronder wordt aangegeven hoe het woord ontstaan is, uit welke delen het bestaat en wat de herkomst is. Voor samengestelde woorden verwijst dit deel naar de samenstellende delen. Voor niet-samengestelde is de bedoeling dat er een korte beschrijving van de etymologie komt te staan.

5. Woordsoortsjabloon, zoals {{-noun-}}, {{-adjc-}}, {{-verb-}}, etc

   Het woordsoortsjabloon kan voorafgegaan worden met een tabelsjabloon die de vervoeging of de verbuiging van het woord in tabelvorm weergeeft. Deze sjablonen zijn taalspecifiek (bijv. {{-nlnoun-}}).

6. Het woord in vet ('''{{pn}}''' of '''woord''')

   Hoofdlettergevoeligheid: Woorden worden al of niet met hoofdletter geschreven, zoals dat in de spelling van de desbetreffende taal gebruikelijk of voorgeschreven is. Regels voor het gebruik van hoofdletters aan het begin van een zin blijven daarbij buiten beschouwing. In het Nederlands zijn de meeste woorden daarom met een kleine letter.

   Indien mogelijk en van toepassing wordt na het woord aangegeven tot welk geslacht of klasse het behoort. Daartoe zijn {{m}} voor mannelijk,{{f}} voor vrouwelijk en {{n}} voor onzijdig (het-woorden) beschikbaar. Met de-woorden zonder geslachtsaanduiding plaatsen we {{f}}/{{m}} omdat zij historisch in de regel vrouwelijk geweest zijn gedurende een aanzienlijke tijd die valt onder de vlag nld (vanaf ~1500).

   Het woord wordt gevolgd door een korte woordenboekomschrijving van de betekenis. Het is de bedoeling dat dit een omschrijving is en dus niet een enkele doorverwijzende link of een verzameling links. Synoniemen kunnen beter onder de desbetreffende kop gezet worden.

   Vooraan aan de omschrijving kan de context van het woord worden aangegeven, bijv. {{scheikunde|nld}} als het woord met scheikunde te maken heeft. Voor andere contextlabels zie Categorie:WikiWoordenboek:Contextlabels. Indien een woord alleen of voornamelijk in bepaalde uitdrukkingen of met bepaalde voorzetsels gebruikt wordt wordt dit aangegeven met een tilde, bijvoorbeeld 'heterdaad': op ~ betrappen. Indien een woord een bepaalde vorm, bijvoorbeeld een naamval, betreft kan dit ook vooraan aan de beschrijving toegevoegd worden

   De betekenisomschrijving is geen volzin. Het eerste woord krijgt daarom geen hoofdletter en er staat aan het eind geen punt.

   Zelfstandige naamwoorden worden als regel in een vorm zonder voorafgaand lidwoord beschreven.

   Indien er meer dan één betekenis is, worden deze op een volgende regel met # genummerd. Indien er geslachtsverschil bestaat tussen de betekenissen kan het geslacht vooraan de beschrijving worden gezet in plaats van achter het woord zelf, maar als het gaat om een woord met een andere herkomst en/of verbuiging is het beter om het vette lemmawoord te herhalen.

   De omschrijving kan gevolgd worden door een kort voorbeeld. Men gebruikt het sjabloon {{bijv-1|... '''{{pn}}''' ...}} (dit is het hetzelfde als #:''...'''woord'''....''). Voor minder gangbare betekenissen verdient het aanbeveling een citaat te gebruiken met een referentie. Het sjabloon {{refs}} dient dan onderaan het lemma toegevoegd te worden.

7. De koppen {{-writ-}} en {{-note-}}

   Onder -writ- kan alle informatie over de schrijfwijze gegeven worden, dit geldt bijvoorbeeld voor spellingsvariaties of -wijzigingen en voor transcripties in een ander schrift. Indien er andere aantekeningen zijn die niet onder de andere koppen horen kan -note- gebruikt worden voor een korte uitleg.

8. Overige koppen** (optioneel)
   1. homofonen {{-homo-}},
   2. antoniemen {{-ant-}},
   3. verwante woorden {{-rel-}} enz

   Voor de juiste volgorde van deze koppen: {{-writ-}}{{-homo-}}{{-syn-}}{{-ant-}}{{-drv-}}{{-rel-}}{{-ref-}}{{-quot-}}{{-prov-}}{{-expr-}} is het handig gebruik te maken van een van de stramienen:

   indien er meer dan één betekenis is, worden deze met behulp van de desbetreffende nummering nader verduidelijkt. Stijl: *[nummer] ...

9. Vertalingssjabloon** {{-trans-}} (optioneel)

   Onder dit sjabloon staan de vertalingen in andere talen. Iedere taal wordt aangegeven met behulp van een taalsjabloon :*{{xxx}} (xxx=taalcode). Opgelet: de volgorde van de talen dient alfabetisch te zijn op basis van de ontcijferde taalcodes (bijv. Spaans)en dit komt niet overeen met de alfabetisering van de taalcodes (bijv. es). IJslands (taalcode is) komt bij de I te staan.

   De vertalingen kunnen middels {{trans-top|}}, {{trans-mid}} en {{trans-bottom}} tot een uitklapbare tabel verwerkt worden. Gebruik echter wel even de knop 'Toon bewerking ter controle' om het resultaat te beoordelen.

   Indien er meer dan één betekenis is, worden er zo veel tabellen aangemaakt als er betekenissen onder woord gedefinieerd zijn. In de koppen {{trans-top|}} wordt het nummer en een korte beschijving toegevoegd, bijvoorbeeld voor man: {{trans-top|1. mannelijk mens}},{{trans-top|2. echtgenoot}}

10. Informatiesjabloon

    Indien Wikipedia een lemma heeft dat de betekenis van het woord verder uitspit, kan een informatiesjabloon {{-info-}} toegevoegd worden dat automatisch een doorklik naar de encyclopedie aanmaakt. Als het woord verschillende betekenissen heeft, kan het zijn dat Wikipedia een woord (doorverwijzingspagina) heeft en kan daarnaar worden verwezen met {{-info dp-}}.

11. Een goed voorbeeld van opmaak en stijl is de pagina water.

Afwijkende formaten

Vreemde woorden

De presentatie van een anderstalig woord is minder uitgebreid dan dat van een Nederlandstalig, zij hebben bijvoorbeeld alleen een vertaling in het Nederlands, niet in alle andere talen: er is dus geen -trans- kop.

1. Hoofdtaalsjabloon

   Dit sjabloon geeft tot welke taal het woord behoort (zie ISO 639 voor een lijst met taalaanduidingen en Categorie:Hoofdtaalsjablonen voor de reeds bestaande sjablonen).

   Een hoofdtaalsjabloon heeft de drieletterige taalcode tussen gelijktekens {{=eng=}}, {{=fra=}}, {{=elx=}}, enz.. Deze kop plaatst automatisch het woord in de categorie van de taal en zorgt ervoor dat de bijdrage geteld wordt in de statistiektabel. Er zijn ook gewone taalsjablonen zonder streepjes {{eng}}, {{fra}}, zij worden bij vertalingen gebruikt.

   Een lemma kan meer dan één taal bevatten. De talen worden dan in alfabetische volgorde weergegeven met dien verstande dat Nederlands altijd bovenaan vermeld wordt. N.B. De volgorde is die van de taalnamen in het Nederlands, niet die van de ISO-codes. Er worden geen afscheidingslijnen met ---- tussen talen ingevoegd.

2. Uitspraak-, Afbreek-, Herkomstsjablonen (optioneel)

   Vergelijkbaar met een Nederlands woord.

3. Woordsoortsjablonen

   Worden vaak ofwel voorafgegaan ofwel vervangen door een taalspecifiek sjabloon, bijvoorbeeld -ruadvb- voor een Russisch bijwoord. Dit plaatst het woord in de desbetreffende categorie

4. Het woord en zijn beschrijving

   Bij anderstalige woorden wordt bij voorkeur een gelinkte [[vertaling]] in het Nederlands gegeven, indien nodig aangevuld met een nadere omschrijving. Indien het woord in de vreemde taal dezelfde spelling heeft als in het Nederlands komt het uiteraard op dezelfde bladzijde te staan. Als de betekenis ook hetzelfde is, gebruik dan de verwijzing [[#Nederlands|woord]].

   Eventuele «voorbeelden» dienen vergezeld te gaan van een vertaling in het Nederlands (deze « » haakjes zijn onder het bewerkingsraam onder Diversen te vinden). Het verdient voorkeur daarvoor het sjabloon {{bijv-2|A '''word''' in other language.|Een '''woord''' in andere taal.}} te gebruiken.

   Vele anderstalige woorden worden op hun thuiswebstek uitgesplitst in vele onderbetekenissen. Het verdient aanbeveling die onderverdeling niet klakkeloos over te nemen maar aan te passen aan de verdeling van de betekenissen zoals die in het Nederlands is. Het kan bijvoorbeeld best zijn dat twee betekenissen zowel in de vreemde taal als in het Nederlands door hetzelfde woord gedekt worden. Er is dan geen noodzaak tot uitsplitsing.

Onderdelen die een Nederlandstalig woord wèl en een anderstalig woord (meestal) niet hebben, zijn hierboven aangeduid met een **. In het algemeen is alle informatie die bijvoorbeeld een moedertaalspreker van het Nederlands die bezig is de desbetreffende taal te leren van nut kan zijn, van harte welkom op een anderstalig lemma. Dat geldt voor morfologische informatie (verbuigingen enz.), (vertaalde) voorbeelden, geluidsinformatie van moedertaalsprekers, IPA-weergaven enz. Een goed idee is voorbeelden gegeven op het WikiWoordenboek in de desbetreffende taal over te nemen en te vertalen.

Afgeleide woordvormen

Afgeleide woordvormen zoals zijnde of 's morgens kunnen een eigen lemma rechtvaardigen, maar men kan er volstaan met informatie die op deze vorm zelf betrekking heeft en een uitleg dat het woord afkomstig is van zijn en morgen.

Hulpsjablonen

Het is vaak handig gebruik te maken van een sjabloon om te verduidelijken dat het om een afgeleide vorm gaat:

{{plur}} : meervoud

{{nv.gen}} : genitief

{{nv.dat}} : datief

{{nv.acc}} : accusatief

{{nv.voc}} : vocatief

In het Nederlands

In het Nederlands zijn woorden soms tegelijkertijd een zelfstandig naamwoord en een werkwoordsvorm, bijvoorbeeld het woord hoop.

Er is een sjabloon ({{1ps}}) dat een korte verwijzing voor de werkwoordsvorm vergemakkelijkt:

vervoeging van
infinitief

lemmawoord

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van infinitief
2. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van infinitief
3. gebiedende wijs van infinitief

Bijvoeglijke naamwoorden hebben een verbogen vorm die soms ook als zelfstandig naamwoord gebruikt wordt, zoals best en het beste. Er is een sjabloon {{decl}} voor dit soort gevallen.

Deelwoorden worden soms ook zelfstandig gebruikt:

Er zijn sjablonen {{volt-d}} en {{onv-d}} voor voltooide en onvoltooide deelwoorden die een korte verwijzing naar het werkwoord vergemakkelijken.

Diversen

REDIRECT

Het is niet de bedoeling een woord simpelweg met een redirect-uitdrukking door te verwijzen naar een ander woord. Ook afgeleide vormen als zijnde verdienen hun eigen – zij het beperkte – lemma. Een van de redenen daarvoor is dat een woord best een afgeleide vorm in de ene taal en een hoofdwoord in de andere kan zijn. Redirects kunnen ontstaan als lemma's verplaatst worden. Als de verplaatsing een woordenboeklemma betreft dient de ontstane redirect zo snel mogelijk opgelost te worden.

Voor lemma's in bijvoorbeeld de WikiWoordenboek-ruimte ligt dat anders. Daar kan een REDIRECT gerechtvaardigd zijn.

Iets vergelijkbaars geldt voor interwiki-links. Deze worden bij voorkeur door bots verzorgd, hoewel het ook mogelijk is een knopje voor het "Interwikis nakijken" op je menu te krijgen. Behalve voor categorieën en WikiWoordenboek:lemma's zijn interwiki-links tussen WikiWoordenboeken altijd tussen bladzijden met identieke namen. Op Wikipedia ligt dat anders en dat laatste moet wel in rekenschap genomen worden als je Wikipedia-links wilt gebruiken om vertalingen te vinden. Dat laatste leidt gemakkelijk tot wanvertalingen, bijvoorbeeld van enkel- naar meervoud of van hypo- naar hyperniem enz.

Engelse werkwoorden

De onbepaalde wijs van Engelse werkwoorden wordt zonder het voorzetsel to gegeven, omdat zij ook als zodanig in de taal gebruikt worden:

I can make it.

Dit geldt zowel voor titels van lemma's als voor vertalingen onder het vertaalsjabloon.

Latijnse werkwoorden

Latijnse werkwoorden worden, in tegenstelling tot veel woordenboeken en de Engelse Wiktionary, opgegeven bij de onbepaalde wijs (infinitief) in plaats van de ik-vorm.