zetten

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  zetten    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈzɛtə(n) / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• zet·ten

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘plaatsen, doen zitten’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901.
• erfwoord: Middelnederlands setten, uit Oudnederlands settan, ontwikkeld uit Oergermaans *satjan- ‘doen zitten’, causatief van *sitjan- ‘zitten’, waarvoor zie zitten. Evenals Nederduits setten, Duits setzen en Fries sette.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
zetten	zette	gezet
zwak -t	volledig

Werkwoord

zetten

1. overgankelijk op een bepaalde wijze schikken, geplaatst

   ▸ Ze reageerden alsof ik halverwege de wedstrijd een derde doel in het veld had gezet.

2. overgankelijk (m.b.t. koffie of thee) bereiden, klaarmaken
3. overgankelijk iets neerschrijven

   • Hij zette zijn handtekening onder het document. 

4. overgankelijk vastzetten
5. wederkerend, (België) plaatsnemen, gaan zitten
6. overgankelijk (oude ambacht bij het ontstaan van de boekdrukkunst) letters naast elkaar plaatsen zodat meerdere afdrukken van een document gemaakt kunnen worden

Hyponiemen

   

aaneenzetten aanzetten achternazetten achteruitzetten afzetten baakzetten bezetten bijzetten buitenzetten diamantzetten doorzetten droogzetten filmzetten gelijkzetten gereedzetten gevangenzetten handzetten ineenzetten inzetten klaarzetten klemzetten koffiezetten letterzetten nazetten nederzetten neerzetten omzetten onderzetten ontzetten op touw zetten opzetten opzijzetten overzetten rechtzetten stilzetten stopzetten tegelzetten terugzetten theezetten toonzetten toonzettend uiteenzetten uitzetten vastzetten verderzetten verzetten volzetten voortzetten vooruitzetten voorzetten vrijzetten wegzetten

Afgeleide begrippen

   

gezet onderwaterzetting zaagzettang zetangel zetbaas zetbank zetboer zetbok zetboord zetbord zetcomputer zetduiveltje zetdwang zetfout zetgang zethaak zethamer zetijzer zetlijn zetmachine zetmeel zetpil zetregel zetschipper zetsel zetspiegel zetster zettebord zettenverloop zetter zetterij zetting

Typische woordcombinaties

• [1] op individueel regime zetten
  afgezonderd opsluiten
• [1] overeind zetten
  oprichten

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] aan de deur zetten ontslaan [1] aan de dijk zetten ontslaan [1] aan de kant zetten niet langer zijn taak laten doen [1] alles op alles zetten risico's nemen om iets voor elkaar te krijgen [1] alles op één kaart zetten [1] alles op haren en snaren zetten zijn uiterste best voor iets doen [1] alles op het spel zetten alles inzetten en mogelijk alles verliezen [1] de kat bij de melk zetten iemand erg in de verleiding brengen [1] de klok achteruit zetten terug naar oude toestanden gaan [1] de kroon op het werk zetten het werk prachtig voltooien [1] de puntjes op de i zetten de laatste details toevoegen of heel precies werken ergens een punt achter zetten iets afsluiten ∗ Met de vrijlating van de laatste twee aangesterkte zeehonden Ollie en Brandy heeft de opvang in Pieterburen gisteren een punt gezet achter meer dan vijftig jaar geschiedenis. Toch zijn de bassins in het centrum nog niet helemaal leeg. Er zwemmen nog een paar dagen dieren rond die te verzwakt zijn om uit te zetten. [1] de sokken erin zetten hard gaan lopen [1] de tering naar de nering zetten niet meer uitgeven dan dat je hebt [1] geen zoden aan de dijk zetten niets opleveren [1] het beste beentje voor zetten je uiterste best doen [1] iemand de pen op de neus zetten streng ondervragen of aanpakken [1] iemand de voet dwars zetten tegenwerken [1] iemand een bril op de neus zetten iemand dwingen gehoorzaam te zijn [1] iemand een hak zetten met iemand een gemene streek uithalen [1] iemand het mes op de keel zetten allerlei middelen gebruiken om iemand onder druk te zetten [1] iemand iets betaald zetten wraak nemen of straffen [1] iemand in de bloemetjes zetten iemand huldigen met bloemen [1] iemand in het zonnetje zetten op positieve wijze aandacht krijgen (meestal vanwege een bepaald feit) ofwel: op negatieve wijze: iemand bespotten en plagen vanwege een fout [1] iemand naar zijn hand zetten iemand precies laten doen wat hij wil [1] iemand niet kunnen zetten niet echt naar iemand luisteren wanneer iemand meepraat [1] iemand op het goede spoor zetten goede raad geven [1] iets in de ijskast zetten met iets niets meer doen [1] iets op touw zetten iets organiseren [1] klem zetten tot iets dwingen door alle alternatieven onmogelijk te maken [1] kwaad bloed zetten iemand boos maken [1] op de kaart zetten algemeen bekendheid bezorgen [1] op stapel zetten beginnen met iets [1] op zijn nummer zetten zeer duidelijk maken dat iets erg ongewenst is [1] strijk en zet gebeuren erg vaak gebeuren [1] voet aan wal zetten aan wal gaan [1] voor het blok zetten dwingen om zonder uitstel een lastige keus te maken [1] zich schrap zetten klaarmaken om de klap op te vangen [1] zijn licht niet onder de korenmaat zetten meespreken, je mening geven en laten merken dat je er iets van weet

Vertalingen

    1. iets schikken   

Engels: put (en) Frans: mettre (fr)

Papiaments: pone Spaans: poner (es)

    2. bereiden   

Engels: prepare (en)

Frans: préparer (fr)

    3. iets neerschrijven   

Engels: write (en)

Frans: écrire (fr)

    aan de kant zetten   

Duits: den Laufpass geben

    iemand in de bloemetjes zetten   

Duits: jemanden feiern

    klem zetten   

Duits: in die Enge treiben

    op individueel regime zetten   

Duits: jemandem eine Kontaktsperre auferlegen

Zelfstandig naamwoord

de zetten mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord zet

Gangbaarheid

• Het woord zetten staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "zetten" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.