uitzetten

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  uitzetten    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• uit·zet·ten

Woordherkomst en -opbouw

• samenstelling van  uit bw  en  zetten ww 

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
uitzetten	zette uit	uitgezet
zwak -t	volledig

Werkwoord

uitzetten

1. ergatief (natuurkunde) in volume toenemen

   • Bij verhitting zetten de meeste materialen uit. 

   ▸ De bliksemschicht bevat een enorme hoeveelheid energie waarbij heel veel warmte vrijkomt. De binnenkant van de bliksemstraal kan volgens Weerplaza wel 33.000 graden zijn. Ter vergelijking: de oppervlakte van de zon is ongeveer 5.500 graden. De hitte zorgt ervoor dat de lucht rondom de bliksemschicht uitzet waardoor een schokgolf ontstaat in de lucht. En dat horen wij als de donder.

2. overgankelijk iemand dwingen een gebied of gebouw te verlaten

   • Hij werd zonder pardon de zaal uitgezet. 

   ▸ Na de laatste ronde werden we de bar uitgezet.

3. overgankelijk het uitschakelen van een elektrisch toestel

   • Ik heb het theelichtje uitgezet. 

4. bedenken en plannen van een actie

   • Maar er lagen nogal wat versperringen en tijdens het rennen had hij naar rechts moeten uitwijken. In het begin had hij de lijn gevolgd die door de luitenant was uitgezet, maar met die fluitende kogels en granaten ga je uiteraard zigzaggen.  

5. in de omgeving neerzetten

   ▸ Ook al moet ik toegeven dat ik waarschijnlijk zelf ook een redelijk scherpe geurvlag uitzette.

Synoniemen

• [3] afschakelen, uitschakelen

Antoniemen

• [1] krimpen
• [3] aanzetten, inschakelen

Vertalingen

    1. in volume toenemen   

Afrikaans: uitsit (af) Duits: sich ausdehnen (de), expandieren (de)

Engels: expand (en) Frans: se dilater (fr)

    2. iemand dwingen een gebied of gebouw te verlaten   

Afrikaans: uitsit (af) Duits: hinaussetzen (de), ausweisen (de)

Engels: extradite (en), expel (en) Frans: expulser (fr)

Zelfstandig naamwoord

uitzetten mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord uitzet

Gangbaarheid

• Het woord uitzetten staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "uitzetten" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.