roos

[1] Een roos.

[2] De dartpijl zit in de roos.

[3] Roos. (Klik op de foto voor een groter beeld.)

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  roos    (hulp, bestand)
• IPA: / ros / (1 lettergreep); /roːs/

Woordafbreking

• roos

Woordherkomst en -opbouw

• via Middelnederlands rose van Frans  rose zn , in de betekenis van ‘bloem’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	roos	rozen
verkleinwoord	roosje	roosjes

Zelfstandig naamwoord

de roos v / m

1. (plantkunde) plant met doornen op de stengel van het geslacht Rosa 
2. kleine cirkelvormige middensectie van een schietschijf

   • De roos is het middelpunt van een aantal concentrische cirkels met afwisselende kleur (bv. rood/wit). 

3. aandoening van de hoofdhuid die schilfers veroorzaakt

Hyponiemen

   

Gelderse roos agaatroos alpenroos baccaratroos balroos belroos bloemkoolroos bosroos bottelroos doorgeefroos duinroos gordelroos haagroos haarroos hagenroos heemstroos heggenroos hondsroos hoofdroos jerichoroos kaneelroos kankerroos kerstroos klapperroos klaproos klimroos kompasroos korenroos laurierroos lenteroos maandroos matrozenroos mosroos muskusroos netelroos pimpernelroos pinksterroos pioenroos potroos provenceroos provincieroos rimpelroos sneeuwroos snijroos stamroos steenroos stijlroos stokroos struikroos theeroos treurroos tuberoos valentijnsroos veldroos viltroos wilgenroos windroos winterroos woestijnroos wondroos zandroos

Afgeleide begrippen

   

Roosbeek Roosdaal Rosenberg Rozenburg Rozendaal Rozengracht antiroosshampoo bruine rozenmineermot gestekelde rozengalwesp gewone rozenluis gewone rozenzandbij roosachtig roosappel roosbeen roosbout roosendaal rooskleurig roosmarijn roosvenster roosvingerig roosvormig rozekleurig rozelaar rozenactie rozenappel rozenbed rozenblaadje rozenblaasmijnmot rozenblad rozenbladroller rozenbloesem rozenboktor rozenboog rozenboogbladroller rozenboom rozenbottel rozenbout rozendoorn rozenfamilie rozengaard rozengal rozengalwesp rozengeranium rozengeur rozenhermelijnbladroller rozenhoedje rozenhout rozenhouten rozenkam rozenkever rozenkevertje rozenkleur rozenkleurig rozenknop rozenkokermot rozenkrans rozenkruiser rozenkweker rozenkwekerij rozenluis rozenmaand rozenmetaal rozenmineermot rozenmond rozenmotief rozennobel rozenolie rozenoor rozenoorlog rozenperk rozenprieel rozenrood rozenscheutboorder rozenspanner rozenspons rozenstok rozenstruik rozentheater rozentijd rozentuin rozenvedermot rozenvingerig rozenvlekmot rozenvloei rozenvreter rozenwater rozenzandbij rozig valse rozenzandbij zwarte rozenbladroller

Uitdrukkingen en gezegden

• [1] slapen als een roos
  diep slapen
• [2] schot in de roos
  iets dat precies juist is; het juiste

•  Ik analyseer emoties en gedrag altijd al graag, dus deze ontmoeting was een schot in de roos voor mij.  

•  Toen ik in december met een tennisarm worstelde (rsi bestaat niet meer) raadde de dokter me aan te gaan schrijven met pen en papier. Dat bleek een schot in de roos. Verhalen opzetten op een begrensd stuk papier werkt efficiënter dan in het wilde weg tikken in een oneindig Word-document, waar je gedachten alle kanten op kunnen dwalen en de delete-knop de meest gebruikte toets is.  

• De tijd baart rozen

• Geen rozen zonder doornen

achter alle leuke/goede dingen zitten ook minder leuke kanten

• Het leven gaat niet altijd over rozen

het is niet altijd zo mooi, iedereen heeft wel eens tegenvallers

• Iemand iets onder de roos vertellen

iemand in het geheim iets meedelen.

• In de roos schieten

het precies goed raden/doen

• Niet over rozen gaan

er zijn nogal wat moeilijkheden.

• Onder de roos

iemand iets vertellen wat die niet aan anderen vertellen mag

• Op rozen gaan

Stoett-1954

• Op rozen zitten

erg gelukkig zijn en goed hebben

Vertalingen

    1. bloem   

Afrikaans: roos (af) Bretons: bod-roz (br) m Bulgaars: роза (bg) v Catalaans: rosa (ca) v Deens: rose (da) g Duits: Rose (de) v Engels: rose (en) Frans: rose (fr) Indonesisch: mawar (id)

Interlingua: rosa (ia) Italiaans: rosa (it) Japans: 薔薇 (ja) (バラ, bara) Latijn: rosa (la) Pools: róża (pl) v Portugees: rosa (pt) Sloveens: vrtnica (sl) v Spaans: rosa (es) Zweeds: ros (sv) g

    2. midden van een schietschijf   

Afrikaans: kol (af) Bulgaars: окото на бика (bg) Duits: Schwarze (de) o

Engels: target (en), bull's-eye (en) Frans: mille (fr) m Spaans: blanco (es) m, diana (es) v

    3. aandoening   

Afrikaans: skilfers (af) mv Bulgaars: пърхот (bg) m Duits: Schuppen (de) m/mv Engels: dandruff (en)

Frans: pellicules (fr) v/mv Italiaans: forfora (it) v Spaans: caspa (es) v Zweeds: mjäll (sv) o

Bijvoeglijk naamwoord

roos

1. de kleur roze

Gangbaarheid

• Het woord roos staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "roos" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.