spreken

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  spreken    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈspreːkə(n)/

Woordafbreking

• spre·ken

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘praten’ voor het eerst aangetroffen in 901

• afkomstig van: Middelnederlands: spreken Oudnederlands: sprekan Germaans: *sprekanan

  Verwant in Germaans: West: Engels: speak (Angelsaksisch: sprecan, specan), Duits: sprechen, (Oudhoogduits: sprehhan), Fries: sprekke, spreeke (Oudfries: spreka)

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
spreken	sprekend
gesprek	gesproken
spraak
spreuk

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
spreken /ˈsprekə(n)/	sprak /sprɑk/	gesproken /ɣə'sprokə(n)/
klasse 4	volledig

Werkwoord

spreken

1. inergatief zich met behulp van de stem uiten

   • Hij sprak heel zachtjes. 

   ▸ Mijn dochter werd die dag 15 jaar oud en ik hoopte haar te kunnen spreken en zien via Facetime.

   ▸ Vaticaancorrespondent Andrea Vreede: "Op deze tweede paasdag had werkelijk niemand verwacht dat opeens dit bericht zou komen over het overlijden van de paus. Gisteren leek het immers alsof hij terug was. Ook al was hij ontzettend kwetsbaar en fragiel, de paus was aanwezig. Hij was zelfs in staat om een beetje te spreken, al leek hij vermoeid.

2. zich met behulp van de stem kunnen uiten in een bepaald taal

   ▸ Ze spraken geen woord Engels, maar met handen en voeten kwamen we een heel eind.

3. inergatief ~ over een bepaald onderwerp aansnijden

   • Hij sprak daar met geen woord over. 

Synoniemen

• praten

Antoniemen

• zwijgen

Hyponiemen

   

aanspreken afspreken bespreken buikspreken doorspreken goedspreken grootspreken inspreken kwaadspreken meespreken misspreken naspreken onderspreken opspreken overspreken rechtspreken samenspreken tegenspreken toespreken uitspreken verspreken voorspreken vrijspreken weerspreken

Afgeleide begrippen

   

onweersprekelijk spreekbeurt spreekbuis spreekcel spreekervaring spreekgestoelte spreekhoorn spreekkamer spreekkoor spreekmaat spreekopdracht spreekrecht spreekspoel spreeksteen spreektaal spreektijd spreektrant spreektrompet spreekuur spreekvaardigheid spreekverbod spreekwijs spreekwijze spreekwolk spreekwoord spreker

Uitdrukkingen en gezegden

• iemand niet te na gesproken

iemand, veelal uit respect, uitsluiten van de gedane uitspraak

• niet te spreken zijn over iets

ergens erg op tegen zijn, boos zijn over iets

•  Hogeschool Saxion is absoluut niet te spreken over het plan voor de herziening van de bekostiging van het hoger onderwijs in Nederland. Dat zegt bestuursvoorzitter Anka Mulder. Als die plannen doorgaan, gaat er jaarlijks 4 miljoen euro minder naar de hogeschool. „Dat kunnen wij niet accepteren, dit voorstel moet van tafel.”  

• bij zichzelf spreken

denken, tot zichzelf spreken in gedachten.

•  Maar Abraham sprak bij zichzelf: ‘HEERE in den hemel, ik dank U. 

• Spreken is zilver, zwijgen is goud.

soms kun je beter je mond houden

• Boekdelen spreken

iets zeer duidelijk kunnen zien, bv in iemand gezicht

• De prins spreken

Dronken zijn

• Een hartig woordje met iemand spreken.

• Iemand onder vier ogen spreken

praten met iemand zonder dat anderen erbij zijn

• In het huis van de gehangene spreekt men niet van de strop

• Met twee tongen spreken

niet eerlijk zijn

• Voor de vuist weg (spreken)

zonder voorbereiden iets moeten vertellen

Vertalingen

    1. zich met behulp van de stem uiten   

Baskisch: mintzatu (eu) Bretons: komz (br) Catalaans: parlar (ca) Chinees: 说 (zh) /説 (shuō), 说话 (zh) /説話 (shuōhuà) Deens: tale (da) Duits: sprechen (de) Engels: speak (en) Esperanto: paroli (eo) Estisch: rääkima (et) Fins: puhua (fi) Frans: parler (fr) Friulisch: sfevelâ Galicisch: falar (gl) Grieks: μιλώ (el) (miló) Guarani: ñe'ẽ (gn) Hebreeuws: לדבר (he) /ledabe'r/ Hongaars: beszél (hu) Iers: labhair (ga) Indonesisch: berbicara (id), berpidato (id) Interlingua: parlar (ia) Italiaans: parlare (it) Japans: 話す (ja) (はなす, hanasu)

Koptisch: ⲥⲁϫⲓ Latijn: dicere (la), loqui (la) Noors: snakke (no) Nynorsk: snakke (nn) Occitaans: parlar (oc) Oudnoords: kveða, tala Papiaments: papia Pools: mówić (pl) Portugees: falar (pt) Quechua: rimay (qu) Roemeens: a vorbi (ro) Russisch: говорить (ru) Schots-Gaelisch: labhair (gd) Sloveens: govoriti (sl) Slowaaks: rozprávať (sk), hovoriť (sk) Spaans: hablar (es) Swahili: nena (sw) Thai: poot Tsjechisch: mluvit (cs) Vietnamees: nói (vi), nói chuyện (vi) Welsh: siarad (cy) Zweeds: prata (sv)

    de gekneusde knie niet te na gesproken   

Duits: ohne dem geprellten Knie etwas nachsagen zu wollen

Gangbaarheid

• Het woord spreken staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "spreken" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Middelnederlands

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd		voltooid deelwoord
	enkelvoud	meervoud
spreken	sprak	spraken sproken	gesproken
klasse 4	volledig

Werkwoord

spreken

1. spreken

	gerundium
nominatief	spreken
genitief	sprekens
datief	sprekene
accusatief	spreken

Zelfstandig naamwoord

spreken o

1. gerundium: het spreken,
   1. spraak, spraakvermogen

      «d'Andre etaet die gaet in
      alst kint doet sprekens beghin.»

      De tweede fase treedt in
      als het kind met het spreken begint.

   2. het gesprokene, wat gezegd wordt