tuig

Het tuig van een yawl - met de bezaanmast achter het roer.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  tuig    (hulp, bestand)
• IPA: /tœy̯x/

Woordafbreking

• tuig

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘toestel, gerei’ voor het eerst aangetroffen in 1500

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	tuig	tuigen
verkleinwoord	tuigje	tuigjes

Zelfstandig naamwoord

tuig o

1. ding, voorwerp

   • Pas op anders gaat dat hele tuig in de fik. 

2. (techniek) machine of gebruiksklare constructie, die is ingericht om een activiteit of bezigheid te verrichten of eenvoudiger te maken: rijden, spelen, varen enz.

   • Als het tuig eenmaal in de ruimte is, begint de gewichtsloosheid een rol te spelen. 

3. (pejoratief) plebs, lieden van laag allooi

   • Rondom Albert hield iedereen even de adem in. Toen barstte het geschreeuw los. De smeerlappen. Die moffen zijn nog geen steek veranderd, wat een smerig tuig! Barbaren, enz. En dan ook nog een jonge en een oude man!  
   • Ik laat me door dat tuig niet in de wielen rijden. 

   ▸ Woensdag trad Obama voor het eerst publiekelijk naar buiten als elder statesman. In een Zoom-verbinding met niet-witte jongeren sloeg hij een volstrekt andere toon aan dan Trump, die zich vooral heeft beperkt tot dreigementen en het zwartmaken van betogers als links tuig.

4. harnas, verzameling riemen waarmee een persoon of dier in bedwang gehouden kan worden

   • Met dit tuigje kunnen we tenminste verhinderen dat onze peuter uit zijn kinderstoel valt. 

5. (scheepvaart) de verzamelnaam voor alle zeilen, staand (vast) en lopend (beweegbaar) want, het touwwerk en de rondhouten die nodig zijn om een schip voort te bewegen en om een schip te laten ankeren

   • De klippers waren snelle schepen met een imposant tuig. 

6. vistuig

Antoniemen

• [5] scheepsromp

Hyponiemen

    1. ding, voorwerp

akkertuig ankertuig arrentuig beltuig bellentuig inbrekerstuig jachttuig kaatstuig karrentuig kistentuig standaardtuig strandtuig talietuig

    2. Soorten -tuig

baggertuig boortuig breektuig drijfwerktuig duiktuig hijstuig klimtuig krijgstuig marteltuig moordtuig oorlogstuig rekentuig rijtuig ruimtetuig scheertuig schiettuig schoffeltuig sleeptuig snaartuig speeltuig stoomtuig strijdtuig takeltuig vaartuig vistuig vliegtuig voertuig wapentuig werktuig werptuig zeventuig zintuig zweeftuig

    3. plebs, lieden van laag allooi

boeventuig, inbrekerstuig, krakerstuig, kunsttuig, lorrentuig, straattuig, straftuig, vleermuistuig

Hyponiemen

    5. Soorten scheepstuig

barktuig bermudatuig bezaanstuig boeiertuig bovenbramtuig boventuig cattuig emmertuig gaffeltuig houarituig jonktuig jurrietuig kitstuig kottertuig kruistuig loggertuig ondertuig puntertuig scheepstuig schoenertuig sloeptuig spriettuig stormtuig tjottertuig torentuig yawltuig zeiltuig

Hyponiemen

    6. Soorten vistuig

aaltuig, baarstuig, barbeeltuig, brasemtuig, karpertuig, makreeltuig, snoekbaarstuig, snoektuig, voorntuig, zeelttuig

Afgeleide begrippen

• [3] tuigdorp, tuighuis

    4. Soorten harnas

bokkentuig, borsttuig, dresseertuig, foltertuig, gareeltuig, geseltuig, kruistuig, ottertuig, paardentuig, springtuig, zadeltuig

Afgeleide begrippen

• [4] tuigleer, tuigpaard

Afgeleide begrippen

• [5] aftuiging, ondertuigd, optuiging, overtuigd, takelage, tuigage, tuigmeester

Verwante begrippen

• [2] apparaat, constructie, gereedschap, gerei, inrichting, installatie, instrument, rusting, toebehoren, toestel, uitrusting, voorziening
• [4] halster, hoofdstel, teugel, zadel
• [5] blok, boegspriet, bras, mast, ra, putting, reep, schieman, schoot, val, want, zeil

Vertalingen

    1.   

Engels: rig (en), thing (en)

    2. machine of constructie   

Engels: equipment (en)

    3. uitschot   

Engels: riffraff (en), trash (en)

    4. harnas   

Engels: harness (en), rig (en)

    5. scheepstoerusting   

Engels: rigging (en), rig (en)

Spaans: aparejo (es) m

Werkwoord

vervoeging van
tuigen

tuig

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van tuigen
   

   • Ik tuig. 

2. gebiedende wijs van tuigen
   

   • Tuig! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van tuigen
   

   • Tuig je? 

Gangbaarheid

• Het woord tuig staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "tuig" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Iers

Uitspraak

• IPA: /tɨg/

  met lenitie: thuig

• IPA: /hɪg/

  met eclipsis: dtuig

• IPA: /dɨg/

Werkwoord

tuig

1. verstaan, begrijpen

   «An dtuigan tu? - Ní thuigim.»

   Begrijp je? - Nee.