doos

[1] Een doos.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  doos    (hulp, bestand)
• IPA: / dos / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /doʊs/
  • (Vlaanderen, Brabant): /doːs/
  • (Limburg): /doːs/

Woordafbreking

• doos

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘kartonnen omhulsel’ voor het eerst aangetroffen in 1361
• Van Middelnederlands "dose", vanaf midden 14e eeuw bekend. Waarschijnlijk van Latijn dosis, naar het spanen doosje waarin een medicijn verstrekt werd.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	doos	dozen
verkleinwoord	doosje	doosjes

Zelfstandig naamwoord

de doos v / m

1. een veelal kartonnen balkvormig opslagmiddel

   • Wij deden de boeken in een kleine verhuisdoos. 

2. (informeel), (dysfemisme) een vagina
3. (informeel), (pejoratief) (scheldwoord) een vrouw
4. (elektrotechniek) kunststof bakje waarin de verbindingen in een elektrische installatie tot stand worden gebracht
5. (informeel) toilet

   • ik ben op zoek naar de doos, kunt u me even helpen? 

Verwante begrippen

• bak, kist, koker, korf, krat, schrijn, urn, vat, zak

Hyponiemen

   

EHBO-doos aansluitdoos afschermdoos aftakdoos aftakkingsdoos archiefdoos aspirinedoos balsemdoos bananendoos blinkdoos blokkendoos bonbondoos boterdoos boterhamdoos boterhammendoos bouwdoos brillendoos brooddoos centraaldoos contactdoos datumdoos dirkdoos diskettedoos eierdoos fichedoos fotodoos gebaksdoos gifdoos gleufdoos goocheldoos handschoendoos handschoenendoos hoedendoos inbouwdoos installatiedoos kakdoos kapdoos kerstpakketdoos kijkdoos kleurdoos knopendoos koekendoos koeldoos lakdoos lasdoos lawaaidoos legodoos lepeldoos letterdoos loddereindoos luciferdoos lucifersdoos luisterdoos make-updoos meccanodoos monsterdoos muziekdoos naaidoos omdoos ontwikkeldoos opzetdoos ouwehoedendoos overschotdoos palladoos passerdoos pennendoos pillendoos pizzadoos plasdoos poederdoos poepdoos poetsdoos postdoos pralinedoos schminkdoos schoendoos schoenendoos schuifdoos sieradendoos sigarendoos slaapdoos snuifdoos speeldoos sponzendoos stapeldoos stekkerdoos stempeldoos suikerdoos taartdoos tabaksdoos tekendoos theedoos timmerdoos tinteldoos toiletdoos tondeldoos toverdoos trukendoos verbanddoos verdeeldoos verfdoos verhuisdoos verkleeddoos verzekerdoos voorraaddoos vouwdoos werkdoos woondoos zaaddoos zeepdoos zwarte doos

Afgeleide begrippen

• doos van Pandora, doos-in-doosconstructie, doosachtig, dooskwal, doosniveau, doosvormig, doosvrucht, dozenfabriek, dozenopener, dozenschuiver, luciferdoosje

Uitdrukkingen en gezegden

• uit de oude doos

ouderwets, nostalgisch

• een sigaar uit eigen doos geven

iemand iets geven dat eigenlijk al van die persoon is

• doos van Pandora

een bron van veel ellende die, eens in gang gezet, niet meer stopgezet kan worden

Vertalingen

    1. een veelal kartonnen balkvormig opslagmiddel   

Afrikaans: doos (af), boks (af) Arabisch: صندوق (ar), علبة (ar) Bretons: boest (br) v, -où Bulgaars: кутия (bg) v, кашон (bg) m Catalaans: caixa (ca), capsa (ca) Chinees: 箱子 (zh) Duits: Karton (de) m, Kiste (de) v, Schachtel (de) v Ekspreso: kasia Engels: box (en) Esperanto: skatolo (eo) Fins: laatikko (fi) Frans: boîte (fr) v, caisse (fr) v Hongaars: doboz (hu) Ido: buxo (io)

Iers: bosca (ga) Indonesisch: kotak (id) Interlingua: cassa (ia) Italiaans: scatola (it) v Japans: 箱 (ja) (はこ, hako) Pools: pudło (pl) o, pudełko (pl) o Portugees: caixa (pt) v Roemeens: cutie (ro) Russisch: ящик (ru) m, коробка (ru) v Spaans: caja (es) v Tok Pisin: bokis (tpi) Welsh: blwch (cy) m Zweeds: låda (sv) g

    2. vagina   

Afrikaans: doos (af) Duits: Dose (de) v, Büchse (de) v

Engels: box (en), twat (en)

    5. informele naam voor toilet   

Bulgaars: тоалетна (bg) v Duits: Klo (de) o Engels: sandbox (en), loo (en), can (en), john (en)

Frans: trône (fr) m Italiaans: cesso (it) m Zweeds: toa (sv) g, dass (sv) o

Gangbaarheid

• Het woord doos staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "doos" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
95 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.