nieuw

Nederlands

Uitspraak

Geluid: nieuw (hulp, bestand)
IPA: / niw / (1 lettergreep)
- (Noord-Nederland): /niβ̞/
- (Limburg): /nyʊ̯/

Woordafbreking

nieuw

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, in de betekenis van ‘pas ontstaan’ voor het eerst aangetroffen in 1040 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: niew

Oudnederlands: niuwi

Germaans: *niwjaz

Indo-Europees: *néwos

Verwant in Germaans:

West: Engels: new (Angelsaksisch: nīwe, nēowe), Duits: neu, (Oudhoogduits: niuwi), Fries: nij, nuj (Oudfries: nī, nīe)

Noord: Zweeds/Deens/Noors: ny, (Oudnoords: nýr), IJslands: nýr, Faeröers: nýggjur

Oost: Gotisch: niujis

Bijvoeglijk naamwoord

nieuw

recentelijk gemaakt
- Dat is het nieuwe huis dat gisteren pas afgerond is.
▸ Ik was blij dat ik ook mijn ijsbijl bij me had waarmee ik me, indien nodig, kon zekeren en een nieuw spoor door de sneeuw kon maken.^[2]
recentelijk ontdekt
- Dit is een nieuwe diersoort.
huidige
- Ik heb een nieuwe fiets, want de vorige is kapot.
▸ `Ik weet het; zei de majordomus. 'Het was ijdele hoop dat dit u zou ontgaan. Ik vraag u met klem de grootmoedigheid op te brengen om mijn nederige excuses te aanvaarden. Deze uit de toon vallende decoratie is het jammerlijke gevolg van het enthousiasme van de nieuwe eigenaar.'^[3]
onderscheidt nieuwere namen van oudere
- Nieuw-Amsterdam.
in originele staat, nog niet eerder gebruikt
- Koop je een nieuwe of een tweedehands?
vreemd, onbekend
- Dat idee is tamelijk nieuw voor mij.
recentelijk aangekomen of opgedoken
- Dat is de nieuwe medewerker.

Antoniemen

oud

Hyponiemen

[1], [2] (intensivering) allernieuwst, brandnieuw, gloednieuw, hagelnieuw, nagelnieuw, speldernieuw, spiegelnieuw, splinternieuw
hernieuwen, opnieuw, oud en nieuw, overnieuw

Vertalingen

1. recentelijk gemaakt

Albanees: ri ^(sq)
Arabisch: جديد ^(ar) (jadīd)
Bosnisch: novo ^(bs)
Catalaans: nou ^(ca)
Chinees: 新 ^(zh) 的 (xīn de)
Deens: ny ^(da), frisk ^(da)
Duits: neu ^(de)
Engels: new ^(en), novel ^(en)
Esperanto: nova ^(eo)
Estisch: uus ^(et)
Fijiaans: vou ^(fj)
Filipijns: bago
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Fries: nij ^(fy)
Grieks: νέος ^(el) m (neos) , καινούργιος ^(el) m (kenuryios)
Hawaïaans: hou
Hindi: नया ^(hi) m (nayā) , नयी ^(hi) v (nayi)
Hongaars: új ^(hu)
IJslands: nýr ^(is)
Iloko: baro
Indonesisch: baru ^(id), baharu ^(id)
Italiaans: nuovo ^(it) m, nuova ^(it) v
Japans: 新しい ^(ja) (あたらしい, atarashii)
Koerdisch: nû ^(ku), تازه ^(ku), نوێ ^(ku)
Koreaans: 새로운 ^(ko) (saero-un)

Kroatisch: nov ^(hr) m
Latijn: novus ^(la) m, nova ^(la) v, novum ^(la) o
Lets: jauns ^(lv) m
Litouws: naujas ^(lt) m
Malayalam: പുതിയ ^(ml) (puthiya), പുതിയത് ^(ml) (puthiyathu)
Ambonees Maleis: baru ^(ms), baharu ^(ms)
Maltees: ġdid ^(mt)
Maori: hoou ^(mi)
Nahuatl: yancuic ^(nah)
Navajo: ániid
Noors: ny ^(no), fersk ^(no)
Nynorsk: ny ⁽ⁿⁿ⁾, fersk ⁽ⁿⁿ⁾
Pools: nowy ^(pl) m, nowa ^(pl) v, nowe ^(pl) o, nowi ^(pl) mv, nowe ^(pl) v
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Roemeens: nou ^(ro) m, nouă ^(ro) v
Romani: nyēvo
Russisch: новый ^(ru) m
Samoaans: fou ^(sm)
Campidanees: nou
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Swahili: -pya ^(sw)
Tagalog: bago ^(tl)
Tsjechisch: nový ^(cs) m
Turks: yeni ^(tr)
Vietnamees: mới ^(vi)
Zweeds: ny ^(sv)

2. recentelijk ontdekt

Deens: ny ^(da)
Engels: new ^(en), novel ^(en)
Fins: uusi ^(fi), tuore ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Fries: nij ^(fy)
Grieks: νέος ^(el) m (neos) , πρόσφατος ^(el) m (prosfatos)
Italiaans: nuovo ^(it) m, nuova ^(it) v
Koerdisch: nû ^(ku), taze ^(ku), تازه‌ ^(ku), نوێ ^(ku)

Noors: ny ^(no)
Pools: nowy ^(pl) m
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Russisch: новый ^(ru) m
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Zweeds: ny ^(sv), nyupptäckt ^(sv)

3. huidige

Deens: nuværende ^(da)
Engels: new ^(en), novel ^(en)
Filipijns: bago
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Fries: aktueel ^(fy)
Grieks: σημερινός ^(el) (simerinós)
Koerdisch: تازه‌ ^(ku), نوێ ^(ku)
Latijn: novus ^(la) m, nova ^(la) v, novum ^(la) o

Noors: ny ^(no), nåværende ^(no)
Pools: nowy ^(pl) m
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Russisch: новый ^(ru) m
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Zweeds: ny ^(sv)

4. onderscheidt nieuwere namen van oudere

Deens: ny ^(da)
Engels: new ^(en), novel ^(en)
Filipijns: bago
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Grieks: νέος ^(el) m (neos)
Italiaans: nuovo ^(it) m, nuova ^(it) v
Koerdisch: تازه‌ ^(ku), نوێ ^(ku)
Latijn: novus ^(la) m, nova ^(la) v, novum ^(la) o

Noors: ny ^(no)
Pools: nowy ^(pl) m
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Russisch: новый ^(ru) m (nóvyj) , Нью- ^(ru) (n’ju-)
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Zweeds: ny ^(sv)

5. in originele staat

Deens: ny ^(da)
Engels: new ^(en)
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (voor een klinker), nouvelle ^(fr) v, neuf ^(fr) m, neuve ^(fr) v
Grieks: πρωτότυπος ^(el) (protótipos)
Japans: 新しい ^(ja) (あたらしい, atarashii)
Koerdisch: تازه ^(ku), نوێ ^(ku)
Noors: ny ^(no)

Pools: nowy ^(pl) m
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Russisch: новый ^(ru) m
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Tsjechisch: nový ^(cs) m
Zweeds: ny ^(sv)

6. vreemd, onbekend

Deens: ny ^(da)
Engels: new ^(en)
Filipijns: bago
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Japans: 慣れる ^(ja) (なれる, nareru)
Koerdisch: بێگانه ^(ku), تازه‌ ^(ku)

Latijn: novus ^(la) m, nova ^(la) v, novum ^(la) o
Noors: ny ^(no)
Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Zweeds: ny ^(sv)

7. recentelijk aangekomen of opgedoken

Deens: ny ^(da)
Engels: new ^(en)
Filipijns: bago
Fins: uusi ^(fi)
Frans: nouveau ^(fr) m, nouvel ^(fr) m (before a vowel), nouvelle ^(fr) v
Latijn: novus ^(la) m, nova ^(la) v, novum ^(la) o
Noors: ny ^(no)
Pools: nowy ^(pl) m

Portugees: novo ^(pt) m, nova ^(pt) v
Roemeens: nou ^(ro) m, nouă ^(ro) v
Russisch: новый ^(ru) m
Sloveens: nov ^(sl) m, nova ^(sl) v, novo ^(sl) o
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Tsjechisch: nový ^(cs) m
Zweeds: ny ^(sv)

woorden die in een of meer van de bovenstaande categorieën horen, maar waarvan niet bekend is in welke (voel u vrij deze woorden in de juiste categorie in te voegen)

Italiaans: nuovo ^(it)
Japans: 新しい ^(ja) (ataarshii)
Latijn: novus ^(la)
Malagasy: vaovao ^(mg)
Ambonees Maleis: baru ^(ms)
Noors: ny ^(no)
Papiaments: nobo
Pools: nowy ^(pl)
Portugees: novo ^(pt)
Russisch: новый ^(ru) (nóvyj), новый ^(ru)
Servisch: nova ^(sr)
Spaans: nuevo ^(es) m, nueva ^(es) v
Surinaams: nyun
Swahili: -pya ^(sw)
Tagalog: bágo ^(tl)
Tsjechisch: nový ^(cs)
Turks: yeni ^(tr)
Vietnamees: mới ^(vi)
Zoeloe: -sha ^(zu)
Zweeds: ny ^(sv)

Gangbaarheid

Het woord nieuw staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "nieuw" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[4]

Verwijzingen

↑ "nieuw" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑
Pfeiffer, Ilja Leonard
“Grand Hotel Europa” (2018), De Arbeiderspers , ISBN 978-90-295-2622-7, p. 16
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[p{{{1}}}-1] "nieuw" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[Alleen,_De_Pacific_Crest_Trail_te_voet_van_Mexico_naar_Canada-2] 
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

[Grand_Hotel_Europa,_p._16-3] 
Pfeiffer, Ilja Leonard
“Grand Hotel Europa” (2018), De Arbeiderspers , ISBN 978-90-295-2622-7, p. 16

[4] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	nieuw	nieuwer	nieuwst
verbogen	nieuwe	nieuwere	nieuwste
partitief	nieuws	nieuwers	-