boter

Nederlands

Een pakje boter met een mes.

Uitspraak

• Geluid:  boter    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈbotər/

Woordafbreking

• bo·ter

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Latijn, in de betekenis van ‘voedingsstof van melk’ voor het eerst aangetroffen in 1240
• Ontleend aan het middeleeuws Latijnse butyrum.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	boter	boters
verkleinwoord	botertje	botertjes

Zelfstandig naamwoord

de boter v / m

1. (voeding) gekarnde en geknede room van melk, meestal gebruikt als voedingsstof

   • Hij smeerde een dikke laag boter op zijn brood. 

   ▸ Ik bestelde een lunch bestaande uit vier dikke pannenkoeken, rijkelijk belegd met boter en ahornsiroop.

2. (voeding) oneigenlijk vervangproduct voor het onder [1] genoemde voedingsmiddel, geproduceerd uit plantenvet

   • Veel mensen noemen margarine "boter". 

Synoniemen

• [1] roomboter
• [2] ank, smeur

Hyperoniemen

• [1] zuivelproduct

Hyponiemen

• [2] margarine, halvarine

   

bak-en-braadboter bakboter boerenboter braadboter cacaoboter grasboter hoeveboter hofmeesterboter hooiboter kerstboter keukenboter kladdeboter knoflookboter koelhuisboter kokosnootboter kruidenboter kunstboter lenteboter meiboter natuurboter pindaboter plantenboter pousseboter roomboter schapenboter scheiboter sheaboter stalboter weiboter weideboter wietboter

Afgeleide begrippen

   

Boterdiep Boterveen Boterwet boter-bij-de-visbeleid boter-kaas-en-eieren boterachtig boterbabbelaar boterberg boterbier boterbies boterbiesje boterbloem boterbloempje boterboer boterboon boterboor boterbrief boterbriefje boterbrood botercrème boterdoos boteren boterfabriek botergeel botergeil botergeld boterham boterhoek boterhuis boterjaar boterjus boterkapel boterkarn boterkleursel boterkoe boterkoek boterkop boterkoper boterlamp boterland boterletter botermals botermarkt botermelk botermengsel botermerk botermes botermesje botermijn botermolen boternoot boterolie boterpeer boterpost boterpot botersaus boterschaal boterschotel botersla boterspaan boterspek botersprits boterstaaf botertand boterthee boterton botervat botervet botervis botervlinder botervloot boterwaag boterzaad boterzacht boterzuur

Uitdrukkingen en gezegden

• Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen

als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft

• Als een [warm] mes door de boter gaan

Heel gemakkelijk gaan

• Boter op het hoofd hebben
  • Zelf niet geheel onschuldig zijn in een zaak die men iemand anders verwijt
• Boter bij de vis
  • Meteen betalen bij aankoop, bij uitbreiding: meteen alles aanpakken

• Zij wilden boter bij de vis. 

• Botertje aan/tot de boom
  • Zo goed als men zich maar wensen kan; allemaal mooi en goed
• Er zit een haar(tje) in de boter.
  • Er hapert iets aan de zaak
• Hij heeft de boter gegeten.
  • Hij krijgt de schuld
• Het is boter aan de galg (gesmeerd).
  • Het heeft geen zin; het is vergeefse moeite.
• Met zijn neus/gat in de boter vallen
  • (onverwacht) in een goede situatie terechtkomen
• De boter eruit braden
  • Zoveel mogelijk voordeel ergens uit trekken

Anagrammen

• boert

Vertalingen

    1. zuivelproduct   

Afrikaans: botter (af) Albanees: gjalpë (sq) Angelsaksisch: butere (ang) Arabisch: زبدة (ar) (zebda) v Bambara: nare (bm) Beiers: Budda (bar) m Bretons: amann (br) m Bulgaars: масло (bg) (máslo) o Catalaans: mantega (ca) v Chinees: 黃油 (zh) (huáng.yóu) Deens: smør (da) o Duits: Butter (de) v Engels: butter (en) Esperanto: butero (eo) Faeröers: smør (fo) o Fins: voi (fi) Frans: beurre (fr) m Fries: bûter (fy) Friulisch: spongje Grieks: βούτυρο (el) o (voútyro) Hebreeuws: חמאה (he) (ḥema) v Hindi: नोनी (hi) (nonī) Hongaars: vaj (hu) Ido: butro (io) IJslands: smjör (is) o Indonesisch: mentega (id) Interlingua: butyro (ia) Italiaans: burro (it) m Japans: バター (ja) (batā) Jiddisch: פּוטער (yi) (puter) v Kinyarwanda: amavuta (rw) Koreaans: 버터 (ko) (beoteo)

Kroatisch: maslac (hr) m Latijn: butyrum (la) Lets: sviests (lv) m Litouws: sviestas (lt) Mongools: цөцгийн тос (mn) (cöcgiĭn tos) Noors: smør (no) o Oekraïens: масло (uk) (maslo) o klassiek Hebreeuws: חמאה (hbo) v Papiaments: manteka Pools: masło (pl) o Portugees: manteiga (pt) v Roemeens: unt (ro) o Russisch: масло (ru) (maslo) o Schots-Gaelisch: ìm (gd) Servisch: маслац (sr) (maslac) m Sloveens: maslo (sl) o, puter (sl) m (gemeenzaam) Slowaaks: maslo (sk) o Somalisch: subag (so) Spaans: mantequilla (es) v Surinaams: botro Swahili: siagi (sw) Tagalog: báter (tl), mantekílya (tl) Telugu: వెన్న (te) Thai: เนย (th) (noey) Tok Pisin: bata (tpi) Tsjechisch: máslo (cs) o Turks: tereyağı (tr) Vietnamees: bơ (vi) Welsh: menyn (cy) m Zoeloe: ibhotela (zu), ilibhotela (zu), iphehlwa (zu) Zweeds: smör (sv) o

Werkwoord

vervoeging van
boteren

boter

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van boteren
   

   • Ik boter. 

2. gebiedende wijs van boteren
   

   • Boter! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van boteren
   

   • Boter je? 

Gangbaarheid

• Het woord boter staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "boter" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikibooks voor meer informatie.
• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Middelnederlands

Zelfstandig naamwoord

boter

1. (voeding) boter

Papiaments

Woordherkomst en -opbouw

• Van het Engelse bottle, met rotacisme.

enkelvoud of impliciet meervoud	expliciet meervoud
boter	boternan

Zelfstandig naamwoord

boter

1. fles

Schrijfwijzen

• Schrijfwijze op Bonaire en Curaçao: bòter.