slecht

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  slecht    (hulp, bestand)
• IPA: / slɛxt / (1 lettergreep); /slɛçt/

Woordafbreking

• slecht

Woordherkomst en -opbouw

• Oorspronkelijk in de betekenis van ‘eenvoudig, onaanzienlijk, gering’, vervolgens ‘ordinair, minderwaardig; onnozel’ (ook gespeld als slicht). In de betekenis van ‘niet goed [van afkomst]’ voor het eerst aangetroffen in 1573

erfwoord afkomstig van : Middelnederlands: slegt ‘glad, vlak‘ (1240), later ‘eenvoudig’ Germaans: *slihta- ‘glad, vlak’

Verwant in Germaans: West: Engels: slight ‘mager, zwak‘, ‘gering’, ‘kleinering; sneer’, ‘(Angelsaksisch: sliht), Duits: schlicht ‘eenvoudig’ en schlecht ‘niet goed, slecht [1]’ (Oudhoogduits: sliht, sleht ‘glad, effen; eenvoudig, vriendelijk’), Fries: sljocht ‘effen; eenvoudig; dwaas’ (Oudfries: sliucht) Noord: Zweeds: slät ‘vlak, effen’, slätt ‘vlakte’, Deens: slet ‘niet goed’ (verouderd) ‘eenvoudig', Noors: slett ‘glad, effen’, (Oudnoords: sléttr ‘effen’), IJslands: sléttur, Faeröers: slættur ‘glad’ Oost: Gotisch: slaihts ‘glad, effen’

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	slecht	slechter	slechtst
verbogen	slechte	slechtere	slechtste
partitief	slechts	slechters	-

Bijvoeglijk naamwoord

slecht

1. van lage kwaliteit

   • Een slecht merk. 

   ▸ Ik probeerde het nogmaals maar de lijn was wederom heel slecht en de helft van mijn woorden viel weg.

2. niet van goede wil getuigend, zonder enig moreel besef

   • Een slechte daad 
   • Hij was een moordlustige oorlogsmisdadiger: ‘Toch geloof ik niet dat hij een intrinsiek slecht mens was’  

3. hinderlijk of vervelend; ongunstig

   ▸ De sneeuw werd steeds slechter en boven mijn hoofd ontstonden dikke bloemkoolwolken.

4. onjuist, verkeerd [2]

   • Dat is van beide opties de slechte keuze. 

5. (meteorologie) (van het weer) met over het algemeen veel wind, regen en meestal een lagere temperatuur

   • Het weer is vandaag erg slecht. 

6. (verouderd) zonder oneffenheden

   • Een slechte weg betekende vroeger dat de weg geslecht was, dus vrijgemaakt van bobbels en kuilen. Nu zou je zeggen: goede weg. 

Synoniemen

• [1] gebrekkig, inferieur
• [2] kwaadaardig, kwaadwillend, verdorven
• [5] onstuimig
• [6] effen, glad, vlak

Antoniemen

• [1-5] goed

Hyponiemen

• (intensivering) allerslechtst, superslecht
• [1], [3] (intensivering) bereslecht, rotslecht
• [2] (intensivering) aartsslecht, doorslecht, inslecht

Afgeleide begrippen

   

slechtaard slechtbehuisd slechtbetaald slechten slechterik slechtgehumeurd slechtgekleed slechtgeluimd slechtgemanierd slechtgemutst slechtgezind slechtheid slechthorend slechtlopend slechtnieuwsgesprek slechtvalk slechtweg slechtziend slechtzittend verslechten

Uitdrukkingen en gezegden

• Slecht gemutst zijn

een slecht humeur hebben

• Goed ( of slecht) aangeschreven staan

iets of iemand in zekere klasse rangschikken, op zekere wijze beschouwen of schatten.

• In een slechte reuk staan

iemand die niet goed bekend staat

• In een goed ( of slecht) blaadje staan

ergens goed aangeschreven staan

• Met onwillige honden is het slecht hazen vangen

het is moeilijk om samen te werken met mensen die niet willen

• Recht en slecht

oprecht en eenvoudig

• Van een koude (kale of slechte) kermis (reis of markt) thuiskomen

ergens slecht wegkomen

Opmerkingen

• De betekenisontwikkeling van ‘glad, vlak’ naar ‘niet goed’ is beperkt tot de Nederlandse en Duitse taalgebieden (en eventueel Deens slet, wellicht beïnvloed door Duits schlecht ?). De tussenstappen van deze ontwikkeling zijn nog bewaard in het werkwoord slechten ‘vlak maken’, in de uitdrukking recht en slecht en in het bijwoord slechts ‘eenvoudigweg’ (later ‘alleen maar’).

Vertalingen

    1. niet goed   

Duits: schlecht (de) Engels: bad (en) Frans: mauvais (fr) Perzisch: بد (fa) Grieks: κακός (el) Noors: dårlig (no)

Pools: zły (pl) m Russisch: плохой (ru) (plohój) Spaans: malo (es) Taroko: náqah, nakach Vietnamees: xấu (vi)

stellend	vergrotend	overtreffend
slecht	slechter	het slechtst

Bijwoord

slecht

1. niet goed

   • Deze groep is wel het slechtst behandeld. 

Antoniemen

• goed

Vertalingen

    1. niet goed   

Duits: schlecht (de) Engels: badly (en) Frans: mal (fr) Grieks: κακώς (el)

Pools: źle (pl) Russisch: плохо (ru) (plóho) Spaans: mal (es) Vietnamees: xấu (vi)

Overerving en ontlening

• Indonesisch: jelek

Werkwoord

vervoeging van
slechten

slecht

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van slechten
2. gebiedende wijs van slechten

Gangbaarheid

• Het woord slecht staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "slecht" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.