muis

[1] Een muis.

[3] Een muis.

[5] Beschuit met muisjes.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  muis    (hulp, bestand)
• IPA: / mœys / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /mœʏ̯s/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /mœːs/

Woordafbreking

• muis

Woordherkomst en -opbouw

• [1] erfwoord via Middelnederlands muus van Oudnederlands mus, in de betekenis van ‘knaagdier’ aangetroffen vanaf de 10e eeuw
• [5] (verkorting) van muizenkeuteltjes

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	muis	muizen
verkleinwoord	muisje	muisjes

Zelfstandig naamwoord

muis v

1. (knaagdieren) klein zoogdier, meestal van het geslacht Mus , met spitse snuit, grote oren en ogen en een lange, bijna onbehaarde staart

   ▸ Soms ook zelfs plastic driewielers, leren laarzen en een bierflesje met een dode muis erin.

2. verlegen, onopvallend persoon
3. (informatica) invoerapparaat voor de computer dat wordt bewogen over een mat of ander oppervlak om een aanwijzer op een beeldscherm te bewegen

   • Mijn muis was stuk dus moest ik alles met het toetsenbord doen. 

4. (anatomie) het onderste vlezige deel van de duim
5. (alleen verkleinwoord meervoud) gesuikerde anijszaadjes, gebruikt als broodbeleg

   • Als er een kind geboren is, wordt traditioneel getrakteerd op beschuit met muisjes. 

Synoniemen

• [3] computermuis

Hyponiemen

   

Afrikaanse boommuis Afrikaanse dwergmuis Algerijnse muis Amerikaanse dwergmuis Amerikaanse gemaskerde spitsmuis Ansells spitsmuis Armeense berkenmuis Australische springmuis Bairds spitsmuis Baskische woelmuis Bechsteins vleermuis Beierse woelmuis Botta's vleermuis Brandts vleermuis Brants boommuis Braziliaanse boommuis Braziliaanse vespermuis Burtons renmuis Calabrische woelmuis Californische spitsmuis Californische woelmuis Canarische spitsmuis Capaccini's vleermuis Chengs woestijnmuis Chevriers bosmuis Chinese renmuis Chinese woelmuis Egyptische stekelmuis Ehrenbergs blinde muis Eisentrauts spitsmuis Fatio's woelmuis Feltens woelmuis Flowers renmuis Garlepps muis Goulds muis Grobbens renmuis Hawaiiaanse grijze vleermuis Haydens spitsmuis Hoogstraals renmuis Japanse slaapmuis Jenkins' spitsmuis Koreaanse bosmuis Kozlovs spitsmuis Kretenzische stekelmuis Liechtensteinse woelmuis Macedonische huismuis Macmillans spitsmuis Macows spitsmuis Merriams spitsmuis Mexicaanse hertmuis Mexicaanse oogstmuis Mexicaanse woelmuis Mongoolse renmuis Nieuw-Zeelandse vleermuis Pacifische spitsmuis Perzische bosmuis Perzische woestijnmuis Pontische bosmuis Prebles spitsmuis Provençaalse woelmuis Pyrenese woelmuis Raineys spitsmuis Salenski's spitsmuis Savi's woelmuis Siciliaanse spitsmuis Slevins witvoetmuis Taiwanese bosmuis Telfords spitsmuis Thomas' woelmuis Trowbridges spitsmuis Wards bosmuis West-Amerikaanse spitsmuis Wieds roodsnuitmuis Zenkers vliegende slaapmuis Zimmermanns spitsmuis Zuid-Afrikaanse renmuis Zuid-Chinese bosmuis aardmuis akkermuis alicespringsmuis andesmuis bergmuis berkenmuis blauwgrijze muis bleke vleermuis blinde woelmuis blindmuis boommuis borstelhaarmuis borstelmuis bosmuis brandmuis bruine Australische springmuis bruine fruitetende vleermuis buidelmuis cactusmuis chinchillamuis computermuis cuvierhaasmuis dikstaartmuis donkere fruitetende vleermuis donkere spitsmuis driekleurige muis dwergmuis eikelmuis floridamuis gespikkelde buidelmuis gestreepte buidelmuis gestreepte grasmuis gevlekte spitsmuis gewrichtsmuis gouden stekelmuis goudmuis graafmuis grasmuis grauwe spitsmuis grijze vleermuis grootorige vliegende slaapmuis grote Egyptische renmuis grote Japanse bosmuis grote Nieuw-Zeelandse vleermuis grote bosmuis grote bruine vleermuis grote renmuis grote rosse vleermuis hazelmuis hertmuis huismuis ingekorven vleermuis kangoeroemuis kerkmuis kleine Egyptische renmuis kleine Japanse bosmuis kleine bosmuis kleine bruine vleermuis kleine rosse woelmuis kleine vale vleermuis kleurmuis knock-outmuis knuffelmuis landmuis langstaartige Indische boommuis lasermuis linkermuis luchtdrukmuis marathonmuis mediterrane woelmuis meelmuis miesmuis molmuis motormuis naakte vleermuis noordelijke huismuis noordelijke rosse woelmuis noordse spitsmuis noordse vleermuis noordse woelmuis ondergrondse woelmuis oogstmuis oostelijke blindmuis oostelijke oogstmuis oostelijke rotsmuis oostelijke veldmuis opossummuis pekzwarte spitsmuis piepmuis pinjonmuis pinkmuis pluimstaartbamboemuis punamuis pyjamamuis rechtermuis relmuis renmuis rode vleermuis roodsnuitmuis rosgrijze woelmuis rosse vleermuis rosse woelmuis rotsmuis slaapmuis slingermuis sneeuwmuis spitsmuis springmuis stekelmuis steppemuis streepmuis trans-Kaspische slaapmuis trilmuis tweekleurige vleermuis ultieme spitsmuis vale vleermuis veeltepelmuis veldmuis vespermuis vetmuis visetende vleermuis vleermuis vliegende buidelmuis vulkaanmuis wangzakmuis westelijke blindmuis westelijke huismuis westelijke oogstmuis westelijke renmuis westelijke rotsmuis wielmuis witte vleermuis witvoetmuis woelmuis woestijnmuis wolmuis zakmuis zeemuis zizelmuis zuidelijke gele vleermuis zuidoostelijke spitsmuis

Afgeleide begrippen

   

Atlantische muisspecht Brigida's muisspecht Hoffmanns' muisspecht Horsfields muistimalia Layards muisspecht Rumpi's muisspitsmuis Schallers muisspitsmuis Spix' muisspecht Tschudi's muisspecht Zimmers muisspecht bruine muisvogel egale muisspecht gebandeerde muisspecht geschubde muisspecht gestreepte muisspecht gevlekte muisspecht goudbruine muismaki grijze muisspecht grote muisspecht kat-en-muisspel klein muisbeertje kleine muisspecht muisaanwijzer muisachtig muisarm muisbeertje muiscamierpitta muiscursor muisdicht muisdood muisdoorn muisgebaar muisgrijs muishamster muishamsters muishand muishond muiskat muiskleurig muisklik muisknop muismaki muismaki's muismat muismodel muisslaper muisspecht muisspechten muisspitsmuis muisstil muistapaculo muistimalia muisvogel muisvogels muiswiel muiswinkel muiszwaluw muizenbeet muizenbeetje muizenbuis muizengat muizengerst muizengif muizenhap muizenhapje muizenhaver muizenhol muizenis muizenkeutel muizennest muizenoor muizenplaag muizensnuit muizenstaart muizenstrontjes muizentand muizentarwe muizentrapje muizenval muizenvalk muizenvanger noordelijke gebandeerde muisspecht rode muismaki rosse muisspecht zwartgestreepte muisspecht

Spreekwoorden

   

Als de kat van huis is, dansen de muizen (op tafel) Als er geen (m,n. ouderlijk) toezicht is, doen de kinderen waar ze zin in hebben Als een muis in de val zitten Vastzitten zonder uitweg De berg heeft een muis gebaard Er is heel veel beloofd, maar daar is niets of heel weinig van waargemaakt Het is een slechte muis die maar één hol heeft Het is beter om altijd een alternatieve oplossing, een plan B achter de hand te hebben Met iemand spelen als de kat met de muis. Iemand voor de gek houden, met iemand sollen Met man en muis vergaan Vergaan zonder overlevenden (v.e. schip) Zo stil als een muis, muisstil Heel stil

Vertalingen

    1. klein zoogdier, meestal van het geslacht "Mus"   

Albanees: miu (sq) Atjehs: tikôih Basjkiers: sagu (ba) Bretons: logodenn (br) v Bulgaars: мишка (bg) (miška) Catalaans: ratolí (ca) Chinees: 鼠 (zh) (shǔ) Deens: mus (da) Duits: Maus (de) v Engels: mouse (en) Esperanto: muso (eo) Estisch: hiir (et) Even: хиӈэркэн, чамакчан Faeröers: mús (fo) Fins: kotihiiri (fi), hiiri (fi) Frans: souris (fr) v Fries: mûs (fy) Friulisch: surîs, surie Galicisch: rato (gl) Grieks: ποντίκι (el), o (pontíki) σταχτοποντικός (el) m Hongaars: egér (hu) Ido: muso (io) IJslands: mús (is), hagamús (is) Indonesisch: tikus (id) Interlingua: mus (ia), mure (ia) Italiaans: topo (it) m, sorcio (it) m, ratto (it) m Japans: 鼠 (ja) (ねずみ, nezumi) klassiek Nahuatl: quimichin (nci) Koerdisch: mişk (ku) Koreaans: 쥐 (ko) (jwi) Kroatisch: miš (hr) Ladinisch: soricia Latijn: mus (la) Lets: pele (lv) Lezgi: кьиф

Litouws: pelė (lt) Macedonisch: глушец (mk) (glušec) Maltees: ġurdien (mt) Nedersorbisch: myš (dsb) Noors: mus (no) m/v Nynorsk: mus (nn) v Occitaans: mirga (oc) Oekraïens: миша (uk) Oezbeeks: Cyrillisch: сичқон (uz) Latijns: sichqon (uz) Oppersorbisch: myš (hsb) Oudnoords: mús v Perzisch: موش (fa) (muš) Pools: mysz (pl) v Portugees: rato (pt) m m; camundongo ; rato caseiro, ratinho (pt) Quechua: hucucha (qu) Roemeens: şoarece (ro) Romani: xurtso m, xurtsaika v Russisch: мышь (ru) v (myš') Sami: sáhpán Sardisch: medrona (sc), topi (sc), sórixi (sc) Schots-Gaelisch: luch (gd) Servisch: миш (sr) (miš) Sloveens: miš (sl) v, mišjak (sl) m, mišak (sl) m Slowaaks: myš (sk) Spaans: ratón (es) m Swahili: panya (sw) Tagalog: daga (tl) Tok Pisin: liklik (tpi) rat Tsjechisch: myš (cs) v, myšák (cs) m Turks: fare (tr) Welsh: llygoden (cy) Wit-Russisch: мыш (be) Zweeds: mus (sv)

    2. Verlegen, onopvallend persoon   

    3. computermuis   

Bretons: logodenn (br) v Catalaans: ratolí (ca) Duits: Maus (de) v Engels: mouse (en) Fins: hiiri (fi) Frans: souris (fr) v Grieks: ποντίκι (el) o (pontíki) Indonesisch: mouse komputer (id) Japans: マウス (ja) (mausu)

Perzisch: موشی (fa) (muši) Pools: myszka komputerowa (pl) Portugees: Port. rato (pt) m m; Braz. mouse Spaans: ratón (es) m, m mouse Tsjechisch: myš (cs) v Turks: fare (tr) Zweeds: mus (sv) g, datormus (sv) g

    4. Onderste deel van de duim   

Engels: ball (en), ball of the thumb (en)

    5. Gesuikerde anijszaadjes   

Werkwoord

vervoeging van
muizen

muis

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van muizen
   

   • Ik muis. 

2. gebiedende wijs van muizen
   

   • Muis! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van muizen
   

   • Muis je? 

Gangbaarheid

• Het woord muis staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "muis" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.