dik

vervoeging van
	dikken

Nederlands

Uitspraak

Geluid: dik (hulp, bestand)
IPA:
- (Noord-Nederland): /dɪk/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /dɪk/

Woordafbreking

dik

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘(op)gezet’ voor het eerst aangetroffen in 1089 ^[1]
Van het Middelnederlandse dicke met dezelfde betekenis, van het Germaanse *thekuz. Vergelijk het Oudhoogduitse dicki, het Angelsaksische þicce en het Oudnoorse þykkr, þjokkr^[2]. Buiten het Germaans mogelijk alleen in Keltisch (Oudierse tiug) bekend.

Bijvoeglijk naamwoord

dik

een naar verhouding grote dwarsdoorsnede hebbend
- Zij had erg dikke benen.
de genoemde dwarsdoorsnede hebbend
- Dat beestje was een vinger dik.
een naar verhouding grote lichaamsomvang hebbend
- Die jongen is echt veel te dik.
ruim.
- Het zat er dik in dat hij dat zou doen.
hecht.
- Zij zijn echt dikke vrienden!
nauw aaneengesloten
- Er was gisteren erg dikke mist, waardoor we niets meer zagen.
weinig vloeibaar
- Hij hoestte allemaal dik slijm op.
met een grote diepte
▸ Ik duwde de deur met beide handen open en zag dat er ’s nachts een dik pak sneeuw was gevallen, waarvan een stukje geel kleurde toen ik er mijn waterfles in leegde.^[3]

Antoniemen

[1] dun
[2] dun
[3] mager, slank

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

Hij is dik twintig.

hij is ruim twintig

Een dikke kus

Een heftige kus

Het zit er dik in.

Het is heel waarschijnlijk

Het ligt er dik bovenop

Het is heel duidelijk wat de bedoeling is.

Vertalingen

1. een naar verhouding grote dwarsdoorsnede hebbend

Duits: dick ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: épais ^(fr)
Spaans: grueso ^(es)

2. de genoemde dwarsdoorsnede hebbend

Duits: dick ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: gros ^(fr)
Spaans: geen vaste vertaling voor, moet blijken uit context (Een vinger dik = De una pulgada)

3. een naar verhouding grote lichaamsomvang hebbend

Duits: dick ^(de)
Engels: fat ^(en)

Frans: gros ^(fr)
Spaans: gordo ^(es)

4. ruim

Duits: voll ^(de), gut ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: large ^(fr)
Spaans: ancho ^(es)

5. hecht

Duits: dick ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: grand ^(fr)
Spaans: geen vaste vertaling voor, moet blijken uit context (Dikke vrienden = Muy amigos)

6. nauw aaneengesloten

Duits: dick ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: épais ^(fr)
Spaans: denso ^(es)

7. weinig vloeibaar

Duits: dick ^(de)
Engels: thick ^(en)

Frans: épais ^(fr)

Bijwoord

dik

op dikke wijze
- Hij smeerde zich dik met zonnebrandolie in.
overdrachtelijk in grote mate
- Hij was daar dik tevreden mee.

Verwijzingen

↑ "dik" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, door Johannes Franck, M. Nijhoff 1892
↑ Tim Voors “Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

Vertalingen

1. op dikke wijze

Engels: thickly ^(en)

2. op overtuigende wijze

Engels: mightily ^(en)

Werkwoord

dik

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van dikken
- Ik dik.
gebiedende wijs van dikken
- Dik!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van dikken
- Dik je?