dik

Niet te verwarren met: dík

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  dik    (hulp, bestand)
• IPA: / dɪk / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /dɪk/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /dɪk/

Woordafbreking

• dik

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘(op)gezet’ voor het eerst aangetroffen in 1089
• Van het Middelnederlandse dicke met dezelfde betekenis, van het Germaanse *thekuz. Vergelijk het Oudhoogduitse dicki, het Angelsaksische þicce en het Oudnoorse þykkr, þjokkr. Buiten het Germaans mogelijk alleen in Keltisch (Oudierse tiug) bekend.

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	dik	dikker	dikst
verbogen	dikke	dikkere	dikste
partitief	diks	dikkers	-

Bijvoeglijk naamwoord

dik

1. een naar verhouding grote dwarsdoorsnede hebbend

   • Zij had erg dikke benen. 

2. de genoemde dwarsdoorsnede hebbend

   • Dat beestje was een vinger dik. 

3. een naar verhouding grote lichaamsomvang hebbend

   • Die jongen is echt veel te dik. 

4. ruim.

   • Het zat er dik in dat hij dat zou doen. 

5. hecht.

   • Zij zijn echt dikke vrienden! 

6. nauw aaneengesloten

   • Er was gisteren erg dikke mist, waardoor we niets meer zagen. 

7. weinig vloeibaar

   • Hij hoestte allemaal dik slijm op. 

8. met een grote diepte

   ▸ Ik duwde de deur met beide handen open en zag dat er ’s nachts een dik pak sneeuw was gevallen, waarvan een stukje geel kleurde toen ik er mijn waterfles in leegde.

Antoniemen

• [1] dun
• [2] dun
• [3] mager, slank

Hyponiemen

   

aandikken armdik dikdik driedik dubbel en dik dubbeldik duimdik duimendik handdik koffiedik mansdik metersdik polsdik rijendik vingerdik vuistdik

Afgeleide begrippen

   

dik doen dik verdiend dikachtig dikbek dikbetaald dikbil dikbuik dikbuikig dikdik dikdoener dikdoenerig dikdoenerij dikgedrukt dikheid dikhoornschaap dikhuid dikhuidig dikkaak dikke darm dikke darmpje dikke poelslak dikken dikkenek dikkentaks dikkerd dikkig dikkop dikkopje dikkopjes diklipharder dikmakend dikmaker dikoor dikpalpje dikpoot diksap diksnavel dikspoeling dikte dikvloeibaar dikwandig dikwerf dikwijls dikzak gezaagd dikpalpje gezadeld dikpalpje grote dikkaak kleine dikkaak scharlaken dikbek tandloos dikpalpje

Uitdrukkingen en gezegden

• als dikke stront door een trechter
• Dubbel en dik

Helemaal (vooral Vlaams; vgl. dubbel en dwars)

• Een dikke kans

Een grote kans

• Een dikke kus

Een heftige kus

• Het zit er dik in

Het is heel waarschijnlijk, de kans daarop is erg groot

• Het ligt er dik bovenop

Het is heel duidelijk wat de bedoeling is

• Hij is dik twintig

Hij is ruim twintig

• Maak je niet dik

Blijf kalm, wind je niet op

• Door dik en dun gaan

alles overhebben voor iemand

• eigen schuld, dikke bult

• Dikke vrienden

Stoett-426

Vertalingen

    1. een naar verhouding grote dwarsdoorsnede hebbend   

Duits: dick (de) Engels: thick (en)

Frans: épais (fr) Spaans: grueso (es)

    2. de genoemde dwarsdoorsnede hebbend   

Duits: dick (de) Engels: thick (en)

Frans: gros (fr) Spaans: geen vaste vertaling voor, moet blijken uit context (Een vinger dik = De una pulgada)

    3. een naar verhouding grote lichaamsomvang hebbend   

Duits: dick (de) Engels: fat (en)

Frans: gros (fr) Spaans: gordo (es)

    4. ruim   

Duits: voll (de), gut (de) Engels: thick (en)

Frans: large (fr) Spaans: ancho (es)

    5. hecht   

Duits: dick (de) Engels: thick (en)

Frans: grand (fr) Spaans: geen vaste vertaling voor, moet blijken uit context (Dikke vrienden = Muy amigos)

    6. nauw aaneengesloten   

Duits: dick (de) Engels: thick (en)

Frans: épais (fr) Spaans: denso (es)

    7. weinig vloeibaar   

Duits: dick (de) Engels: thick (en)

Frans: épais (fr)

Bijwoord

dik

1. op dikke wijze

   • Hij smeerde zich dik met zonnebrandolie in. 

2. overdrachtelijk in grote mate

   • Hij was daar dik tevreden mee. 

Verwijzingen

Vertalingen

    1. op dikke wijze   

Engels: thickly (en)

    2. op overtuigende wijze   

Engels: mightily (en)

Werkwoord

vervoeging van
dikken

dik

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van dikken
   

   • Ik dik. 

2. gebiedende wijs van dikken
   

   • Dik! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van dikken
   

   • Dik je? 

Gangbaarheid

• Het woord dik staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "dik" herkend door:

97 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Nederlandse dik

Bijvoeglijk naamwoord

dik

1. dik

Zeeuws

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelnederlandse dicke

Bijvoeglijk naamwoord

dik

1. dik