keel

Nederlands

keel (1)

keel (2)

Uitspraak

• Geluid:  keel    (hulp, bestand)
• IPA: /keːl/

Woordafbreking

• keel

1,2	enkelvoud	meervoud
naamwoord	keel	kelen
verkleinwoord	keeltje	keeltjes

Woordherkomst en -opbouw

• [A] In de betekenis van ‘strot’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901
• [B] Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘rood (in de heraldiek)’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1350

3	enkelvoud	meervoud
naamwoord	keel
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

[A] de keel

1. v/m: (anatomie) voorste, uitwendige gedeelte van de hals

   • De chauffeur kreeg een mes op zijn keel en moest zijn geld afstaan. 

2. v/m: (anatomie) lichaamsopening beginnend achter in de mondholte waardoor voedsel en drank het lichaam in komt

   • Wanneer een cliënt schrikt van een handeling of aanraking zal hij reflexmatig inademen waardoor de voedselbrok nog verder de keel in kan schieten. 

Typische woordcombinaties

• (België) neus-, keel- en oorheelkunde / (Nederland) keel-, neus- en oorheelkunde

Synoniemen

• strot

Hyponiemen

• blauwkeel, bruinkeel, geelkeel, grijskeel, holkeel, roodkeel, witkeel

Afgeleide begrippen

   

keel-neus-oorarts keelaandoening keelamandel keelarts keelband keelgat keelgeluid keelholte keelkanker keelklank keelkrabbertje keelkruid keellijst keelmonster keelontsteking keeloperatie keelpad keelpijn keelsmeerdertje keelsnoepje keelspiegel keelstem keeltering keelwortel keelzak keelzang keelziekte mond-keelholte neus-keel-oorarts

Uitdrukkingen en gezegden

• de baard in de keel hebben

de overgang van jongensstem naar mannenstem ondergaan hebben (door de groei van het strottenhoofd)

• een brok in de keel hebben

verdrietig of ontroerd zijn

• de keel schrapen

een schrapend geluid maken in de keel, als voorbereiding om te gaan spreken

• de keel smeren

drinken (van met name alcoholische dranken)

• de keel kost veel

drankverslaving kan leiden tot armoede

• praten met een hete aardappel in de keel

bekakt praten

• een keel opzetten

schreeuwen

• Het hangt mij de keel uit

Ik heb er genoeg van, ik ben het helemaal zat

1. ▸ De soupers aan het hof beginnen me behoorlijk de keel uit te hangen.

• iemand het mes op de keel zetten

iemand door bedreiging of intimidatie tot iets trachten te dwingen

• iemand naar de keel vliegen

iemand aanvallen

• iets niet door de keel krijgen

iets uit afkeer niet op kunnen eten

• zijn hart klopte in zijn keel

hij was heel erg ongerust, bang

•  Mijn hart bonkte in mijn keel en de rest van de dag stond ik op scherp.  

Anagrammen

• elke, leek

Vertalingen

    anatomie   

Afrikaans: keel (af) Albanees: fyt (sq) m Arabisch: حَلْق (ar) (ḥalq) m Deens: strube (da) g, svælg (da) Duits: Kehle (de) v Engels: throat (en) Frans: gorge (fr) v Fries: kiel (fy) Indonesisch: tenggorok (id), tekak (id)

Luxemburgs: Strass (lb) v Maltees: gerżuma (mt) v Nederduits: Strott (nds) v Nynorsk: strupe (no) Pools: gardło (pl) o Spaans: garganta (es) v Turks: boğaz (tr) Zweeds: strupe (sv), svalg (sv)

    heraldiek   

Engels: gules (en) Frans: gueules (fr) m

Spaans: gules (es) m Zweeds: hals (sv) g

Zelfstandig naamwoord

[B] het keel o

1. (heraldiek) rood

   • Wapen van Hendrik I, hertog van Brabant: in (sabel) een leeuw van goud (ingekleurd), getongd en genageld van keel. 

Werkwoord

vervoeging van
kelen

keel

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
   

   • Ik keel. 

2. gebiedende wijs van kelen
   

   • Keel! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
   

   • Keel je? 

Gangbaarheid

• Het woord keel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "keel" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Engels

Uitspraak

• IPA: /kiːl/

enkelvoud	meervoud
keel	keels

Zelfstandig naamwoord

keel

1. (scheepvaart) kiel

Uitdrukkingen en gezegden

• on an even keel

Anagrammen

• leek

Estisch

Zelfstandig naamwoord

keel

1. taal