wie

Nederlands

Uitspraak
Woordafbreking
  • wie
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘vragend voornaamwoord’ voor het eerst aangetroffen in 901 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: wie
Oudnederlands: wie
Germaans: *hwaz
Indo-Europees: *kʷós, *kʷís
  • Verwant in Germaans:
West: Engels: who, what, why (Angelsaksisch: hwā, hwæt, hwȳ), Duits: wer, was, wie, (Oudhoogduits: wēr, waz, wiu), Fries: wa, wat (Oudfries: hwā, hwet)
Noord: Zweeds: vem, Deens/Noors: hvem, (Oudnoords: hvar, hver, hverr), IJslands: hver, hvað, hví, Faeröers: hvør, hvat, hví
Oost: Gotisch: hwas, hwa, hwe

Vragend voornaamwoord

wie

  1. vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon
    • Wie is daar? 

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

  1. betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die
    • Wie zoekt, die vindt. 
Uitdrukkingen en gezegden
   
als je teveel gedronken hebt, ben je de volgende dag niets waard
  • Wie a zegt moet ook b zeggen.
als iemand eenmaal ergens aan begonnen bent, moet die er ook mee doorgaan
  • Wie aan de weg timmert heeft veel bekijks.
iemand die grote beslissingen moet nemen, krijgt vaak ook veel kritiek
  • Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen.
als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft
  • Wie de schoen past, trekke hem aan.
als je je aangesproken voelt moet je er maar wat mee doen ofwel: zonder dat iemand bij naam wordt genoemd toch weten dat diegene wordt bedoelt
  • Wie een hond wil slaan, kan gemakkelijk een stok vinden.
als je iemand (ergens mee) wilt afkeuren is er altijd wel een reden te vinden
  • Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in.
je kan het slachtoffer worden van je eigen snode plannen
  • Wie eens steelt is altijd een dief.
als iemand ooit heeft gestolen zal die altijd blijven stelen
  • Wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft.
als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten
  • Wie goed doet, goed ontmoet.
als iemand zich naar anderen goed gedraagt, behandelen anderen diegene ook goed
  • Wie het kleine niet leert, doet het grote verkeerd.
waardeer de kleine dingen in het leven, ze brengen je tot een groter doel
  • Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus.
iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen
  • Wie hoog klimt kan laag vallen.
belangrijke zaken snel kwijt raken door kleine dingen
  • Wie in het schuitje zit moet meevaren.
wie ergens mee begonnen is moet dit ook afmaken
  • Wie kaatst kan/moet de bal verwachten.
als je een ander plaagt, kun je verwachten dat die jou terug gaat plagen
  • Wie met pek omgaat, wordt ermee besmet.
wie met slechte mensen omgaat neemt de gewoontes van die mensen over
  • Wie mooi wil wezen, moet pijn lijden.
voor schoonheid moet je wat over hebben
  • Wie niet horen wil, moet maar voelen.
wie niet luistert naar wijze raad, of wie ongehoorzaam is, zal de gevolgen wel aan den lijve ondervinden
  • Wie niet sterk is moet slim zijn.
wie geen macht of invloed heeft moet zijn slimheid gebruiken om je doel te behalen
  • Wie niet waagt, niet wint.
als je het nooit probeert, zal je ook geen succes hebben
  • Wie schetst mijn verbazing
  • Wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets.
je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen
  • Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje.
je kunt nooit boven de stand komen waarin je geboren bent. Arm geboren, zal wel arm blijven
  • Wie wind zaait, zal storm oogsten.
wie verkeerd handelt, zal de gevolgen daarvan ondervinden ofwel: wie zelf de boel opstookt zal er zelf de gevolgen van gaan dragen
  • Wie zich aan een ander spiegelt, spiegelt zich zacht.
wie de problemen van een ander ziet weet hoe die moet handelen en voorkomt eigen schade zonder dat het hem zelf wat kost
  • Wie zijn billen/gat brandt, moet op de blaren zitten.
als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen)
  • Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht.
wie slecht spreekt over zijn familie, spreekt slecht over zichzelf
  • Wie zwijgt, stemt toe.
als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen
  • Die / wie het eerst komt, het eerst maalt
  • Ere wie ere toekomt
iemand die de eer verdient moet die ook krijgen
  • Zien wie de blankste billen heeft
Vertalingen
    1. vragend voornaamwoord   
    2. betrekkelijk voornaamwoord   

Gangbaarheid

100 % van de Nederlanders;
99 % van de Vlamingen.[2]

Verwijzingen

  1. ↑ "wie" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. ↑   Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be


Duits

Uitspraak

Voegwoord

wie

  1. zoals
  2. hoe


Gronings

  enkelvoud meervoud
onderwerp voorwerp onderwerp voorwerp
1e persoon (ik)
k		 mie wie os
2e persoon
(informeel) 		doe die joe joe
2e persoon
(formeel) 		joe joe joe joe
3e persoon
(mannelijk) 		hai hom zai
zie		 heur
3e persoon
(vrouwelijk) 		zai
zie		 heur
3e persoon
(onzijdig) 		t t
Uitspraak
Woordafbreking
  • wie

Persoonlijk voornaamwoord

wie

  1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief


Limburgs

Uitspraak
  • IPA: /(x)wiː/ (Etsbergs)

Bijwoord

wie (bijvormen: wie-r, wie-n, wie-s, wie-z)

  1. hoe

Voegwoord

wie

  1. zoals
  2. hoe


Nedersaksisch

Persoonlijk voornaamwoord

wie

  1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief
Schrijfwijzen

Vragend voornaamwoord

wie

  1. wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

  1. wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die


Veluws

Persoonlijk voornaamwoord

wie

  1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief
Schrijfwijzen

Vragend voornaamwoord

wie

  1. wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

  1. wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die
Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=wie&oldid=4348261"