straal

De straal van een cirkel

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  straal    (hulp, bestand)
• IPA: / stral / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /straɫ/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈstral/

Woordafbreking

• straal

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘smalle lichtbundel’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1263

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	straal	stralen
verkleinwoord	straaltje	straaltjes

Zelfstandig naamwoord

de straal v / m

1. (wiskunde) een rechte lijn vanaf het middelpunt naar een punt op een boloppervlak of cirkelomtrek

   • Neem de straal tussen de punten van een passer, en trek de cirkel. 

   ▸ De vijf andere bedrijven met pluimvee die zich in een straal van 3 kilometer rondom het getroffen bedrijf bevinden, worden gescreend. De komende twee weken worden die dieren intensief gemonitord op ziekteverschijnselen, schrijft ook 1Limburg.

2. (natuurkunde) een rechte, smalle bundel van elektromagnetische straling (licht, radio, warmte, röntgen enz.)

   • Een laser geeft een perfecte straal licht. 

3. (natuurkunde) een smalle bundel van een gas of vloeistof die door overdruk uit een vat of slang spuit

   • Bij een slagaderlijke bloeding spuit het bloed er in een straal uit. 

Synoniemen

• [1] radius

Hyponiemen

   

aardstraal atoomstraal bliksemstraal boogstraal c-straal fijnstraal gammastraal gritstraal hittestraal ionstraal kernstraal kobaltstraal kromtestraal (1) lamstraal laserstraal lichtstraal (2) oogstraal rotstraal röntgenstraal trekstraal voerstraal warmtestraal waterstraal (3) zeikstraal zonnestraal (2)

Afgeleide begrippen

   

straalaandrijving (3) straalbalk straalbezopen straalbloem straalbok straalbreking straalbuis straaldier straalgewelf straaljager straalkachel (2) straalkapel straalmotor (3) straalpijp straalschimmel straalsgewijs straalstroom straalturbine straalverbinding straalvertelling straalvliegtuig straalvormig straalzender (2) straalzwam straallamp straallichaam straalliniaal stralenbundel stralenkrans stralenveld straling (2)

Verwante begrippen

• [1] bol, cilinder, cirkel, middellijn, rechte
• [2] laser, reflector, schijnwerper, vuurtoren, zoeklicht
• [3] fontein, brandslang, druk, lekkage, spuit, steekvlam, turbine, uitlaatpijp, voorstuwing, waterkanon, waterkraan

Vertalingen

    1. de lijn van middelpunt naar omtrek   

Duits: Halbmesser (de) m Radius (de) m Engels: radius (en)

Frans: rayon (fr) m Spaans: radio (es) m

    2. een bundel elektromagnetische straling   

Duits: Strahl (de) m Engels: beam (en) ray (en)

Frans: rayon (fr) m Spaans: rayo (es) m

    3. spuitend gas of vloeistof   

Duits: Strahl (de) m Engels: jet (en)

Frans: jet (fr) m

Bijwoord

straal

1. (psychologie) zonder de aanwezigheid van anderen te willen of kunnen opmerken

   • Hij negeert ons, of hij was in gedachten verzonken want hij liep ons straal voorbij. 

Werkwoord

vervoeging van
stralen

straal

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stralen
   

   • Ik straal. 

2. gebiedende wijs van stralen
   

   • Straal! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stralen
   

   • Straal je? 

Gangbaarheid

• Het woord straal staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "straal" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.