allochtoon

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  allochtoon    (hulp, bestand)
• IPA: / ˌɑlɔxˈton / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• al·loch·toon

Woordherkomst en -opbouw

• Oorspronkelijk een bijvoeglijk naamwoord, gevormd uit Oudgrieks ἄλλος (allos) "ander" en χθών (chthōn) "aarde, grond, land", in de geologische betekenis van ‘veen en steenkool, gevormd uit van elders aangevoerd materiaal’ voor het eerst aangetroffen in 1910 (zie hieronder).
• De culturele of sociale betekenis van 'niet-inheems' werd voor het eerst aangetroffen in 1925 (zie hieronder).

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	allochtoon	allochtonen
verkleinwoord	allochtoontje	allochtoontjes

Zelfstandig naamwoord

de allochtoon m

1. (sociologie) iemand die van elders afkomstig is
   Binnen het overheidsbeleid gaat het meer specifiek om een persoon die niet is geboren in het land of plaats waar hij woont of die ouders heeft die niet geboren zijn in het land of plaats waar hij woont.

   • Mijn buur komt oorspronkelijk niet uit dit dorp, dus hij is een allochtoon. 
   • Pas op mijn 45ste kwam ik er achter dat ik een allochtoon ben want mijn moeder is in Indonesië geboren. 
   • Dat ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid nu afstapt van het gebruik van de term ‘allochtoon’ ter aanduiding van een zekere groep Nederlanders, is goed nieuws. De officiële definitie van ‘allochtoon’ is altijd geweest ‘iemand die in het buitenland geboren is, of een van diens ouders’. Mijn moeder was Schotse, ik ben dus allochtoon. De raden van bestuur van Shell, Philips, Akzo en Unilever bestaan voor een groot deel uit allochtonen, evenals ons Koninklijk Huis. In de praktijk had ‘allochtoon’ echter een heel andere betekenis. ‘Niet-westerse’ vreemdelingen? Nee, want voor menigeen behoren Antilliaanse en Surinaamse Nederlanders ook tot allochtonen. Inwijkelingen met een kleurtje dan? Nee, want Indische Nederlanders worden dan weer níet tot de allochtonen gerekend, zij heten in de statistieken ‘westerse’ immigranten, net als bijvoorbeeld Japanners, terwijl Oost-Europese immigranten, westers en wit, er vaak weer wél toe worden gerekend. Je zou haast zeggen: it’s a certain je ne sais quoi.  

2. (pregnant) lid van een minderheid die problemen heeft of geeft
   Afhankelijk van de periode kan het gaan om Molukkers, Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen of asielzoekers uit Afrika en het Midden-Oosten

   • Zo energiek als Nederland `de sociale kwestie' van weleer te lijf ging, zo gelaten wordt nu gereageerd op het achterblijven van hele generaties allochtonen en op de vorming van een etnische onderklasse.  (Jaap Scheffer, "Het multiculturele drama", NRC, 29 januari 2000)

Synoniemen

• vreemdeling, heterochtoon, buitenlander, inwijkeling, immigrant

Antoniemen

• autochtoon

Hyponiemen

• beroepsallochtoon, derdegeneratieallochtoon, eerstegeneratieallochtoon, excuusallochtoon, knuffelallochtoon, moslimallochtoon, troetelallochtoon, tweedegeneratieallochtoon

Afgeleide begrippen

• allochtonenbeleid, allochtonenbos, allochtonencoördinator, allochtonenklas, allochtonenproblematiek, allochtonenstad, allochtonisch, allochtoons

Opmerkingen

• De invoering van de term allochtoon, mv. allochtonen in de meer specifieke betekenis van "mensen, die buiten Nederland geboren zijn" werd in 1971 door de Nederlandse sociologe H. Verwey-Jonker beargumenteerd als bruikbaar eufemisme voor '(niet-blanke) immigrant, buitenlander' in het door haar geredigeerde rapport Allochtonen in Nederland. Beschouwingen over de gerepatrieerden, Ambonezen, Surinamers, Antillianen, buitenlandse werknemers, Chinezen, vluchtelingen, buitenlandse studenten in onze samenleving. . Echter, de kwalificatie allochtoon voor juist deze expliciet benoemde immigrantengroepen (wellicht reeds geïntroduceerd door Verwey-Jonker) circuleerde al enkele jaren eerder in de Haagse politiek, getuige de kritiek van de politicus Gerard Nederhorst op een personeelsadvertentie opgesteld door het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk in 1967 in het dagblad Trouw (zie hieronder).
• Instanties van de rijksoverheid als de WRR en CBS stelden in 2016: "De labels autochtoon en allochtoon zijn niet meer passend. Het label ‘allochtoon’ is technisch niet correct voor de nakomelingen van migranten, heeft een uitsluitende werking en roept negatieve associaties op."

Vertalingen

    1. iemand die van elders afkomstig is   

Duits: Immigrant (de) m, Einwanderer (de) m Engels: migrant (en)

Frans: étranger (fr) m, étrangère (fr) v Spaans: inmigrante (es) m en v

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	allochtoon	allochtoner	allochtoonst
verbogen	allochtone	allochtonere	allochtoonste
partitief	allochtoons	allochtoners	-

Bijvoeglijk naamwoord

allochtoon

1. (sociologie) uit een ander land of plaats afkomstig

   • Daar woonde een allochtone leerling van mij. 

   ▸ Een advertentie van het departement van CRM ls voor het Kamerlid Nederhorst (PvdA) aanleiding geworden tot het stellen van schriftelijke vragen aan minister Klompé (CRM). In die advertentie werd een beleidsmedewerker/ ster gevraagd „ten behoeve van allochthone groepen (buitenlandse werknemers, buitenlandse studerenden, Surinamers, vluchtelingen e.a.)"

   ▸ ⧖ De vondsten wijzen echter ondubbelzinnig op eene reeds meer ontwikkelde allochthone cultuur, welke elders hare oudere, en naar wel schijnt in het Deensche nog bewaard gebleven, aanvangsstadiën heeft doorgemaakt.#(pregnant) afkomstig van een problematische minderheid, m.n. Marokkanen, Turken, Antillianen en Surinamers.

   ▸ De Wever volgt de lijn van onderzoekster Marion Van San die in haar studie 'Criminaliteit en criminalisering: allochtone jongeren in België' (2001) suggereerde dat Marokkaanse jongeren tussen 14 en 24 jaar meer criminele feiten pleegden dan hun Turkse leeftijdsgenoten. De stelling dat Marokkaanse jongeren criminogener gedrag vertonen dan Turkse jongeren vloeit bewust of onbewust als een evidentie uit die stelling.

2. (geologie) (van gesteenten) zich bevindend op een andere tectonische plaat na een overschuiving

   ▸ ⧖ Twee opvattingen, waarbij het materiaal al of niet verplaatst werd gedacht, stonden langen tijd tegenover elkaar: de theorie der bodemvreemde (allochthone) koollagen en die der bodemechte (autochthone) koollagen.

   ▸ ⧖ Allochthone venen zijn òf ontstaan uitplanten, welke van elders zijn aangevoerd: gedeeltelijk-allochthone venen, òf zij zijn elders ontstaan en daarna door stroomend water vervoerd; geheel-allochthone venen,

   ▸ De oudere bruinkoolvorming wordt door Klein opgevat als een strandvorming; de jongere als een riviervorming. Mogelijk is deze van elders aangevoerd (allochtoon).

Verwante begrippen

• bicultureel, multicultureel

Schrijfwijzen

• allochthoon (officiële spelling tot 1955)

Vertalingen

    1. uit een ander land of plaats afkomstig   

Duits: ausländisch (de) Engels: foreign (en), allochthonous (en)

Frans: immigré (fr), allochtone (fr) Spaans: extranjero (es)

    2. (van gesteenten) zich bevindend op een andere tectonische plaat na een overschuiving   

Engels: allochthonous (en) Frans: allochtone (fr)

Meer informatie

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.

Gangbaarheid

• Het woord allochtoon staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "allochtoon" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.