gemeen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  gemeen    (hulp, bestand)
• IPA: / ɣəˈmen / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• ge·meen

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gemeenschappelijk’ voor het eerst aangetroffen in 901

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	gemeen	gemener	gemeenst
verbogen	gemene	gemenere	gemeenste
partitief	gemeens	gemeners	-

Bijvoeglijk naamwoord

gemeen

1. beneden de gordel, buiten alle regels

   • Hij gaf hem een gemene trap. 

2. moeilijk, onaangenaam, vervelend

   • Een gemene pijn. 

   ▸ De rit van Mulhouse naar La Planche des Belles Filles is er een om naar uit te kijken. De naam van de finishplek klinkt idyllisch, maar het is een gemene beklimming van 7 kilometer met een gemiddeld stijgingspercentage van 8,7 procent, en op het einde een onverharde sectie.

3. gemeenschappelijk

   • de grootste gemene deler 
   • het kleinste gemene veelvoud 
   • de grootste gemene deler 

   ▸ De boeken hebben één ding gemeen: je zou ‘enorm veel missen als je ze in de originele taal zou lezen, in ieder geval de uitzonderlijk eigen stijl waarin ze geschreven zijn’.

   ▸ In de pelgrimstochten die ik in het verleden heb gelopen, de boeddhistische 88 Tempels tocht in Japan en de katholieke Camino de Santiago in Spanje, speelt het geloof een belangrijke rol. De PCT heeft geen religieuze wortels behalve verwondering over de natuur. Opvallend is dat al deze trails wel één ding gemeen hebben: Trail Angels.

4. (verouderd) gebruikelijk, gewoon, normaal

   ▸ .'De gemene man' en 'het gemene volk' - nu en dan tref je deze uitdrukkingen aan als verzamelnamen voor de 'gewone mensen'. Ze raakten in zwang in de 17de eeuw, toen gemeen 'alledaags, eenvoudig, gewoon' en 'onaanzienlijk' betekende

Synoniemen

• [1] doortrapt, vals, vilein
• [3] gemeenschappelijk, gezamenlijk

Antoniemen

• [1] eerlijk, oprecht

Afgeleide begrippen

• [1] gemenerik
• [3] gemeenschappelijk, gemeengoed, gemeenplaats, gemeenschap, gemeente
• [4] algemeen

Hyponiemen

• [1] (intensivering) ingemeen
• [3] algemeen, handgemeen

Verwante begrippen

• [3] collectief

Uitdrukkingen en gezegden

• [1]: Een ezel stoot zich in 't gemeen, geen tweemaal aan dezelfde steen

Iemand zal toch wel zo snugger zijn om een fout niet nog eens te maken?

Vertalingen

    1. beneden de gordel, buiten alle regels   

Engels: wicked (en), vile (en)

Frans: méchant (fr)

    3. gemeenschappelijk   

Engels: common (en)

Frans: commun (fr)

    4. gewoon   

Engels: usual (en), ordinary (en)

Frans: habituellement (fr)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	gemeen
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

het gemeen o

1. het gemeenschappelijke

   • Die twee soorten hebben in het gemeen dat ze beide zoogdieren zijn. 

Gangbaarheid

• Het woord gemeen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "gemeen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.