krijgen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  krijgen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈkrɛɪɣə(n) / (3 lettergrepen); IPA: /ˈkrɛɪ.ɣə(n)/, IPA: /ˈkrɛ.ɣə(n)/

Woordafbreking

• krij·gen

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘verwerven’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1265
• Uit Middelnederlands crīghen ‘zich begeven naar; zich inspannen, streven; twisten, strijden; oorlog voeren’, ontwikkeld uit Oergermaans *krīgan-. Men vergelijkt Oudiers bríg ‘kracht, macht’ en Oudgrieks hýbris (ὕβρις) ‘overmoed’, die men terugvoert op de Indo-Europese wortel *gʷrih₂-. Evenals Nederduits kriegen en Fries krije.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
krijgen /'krɛɪ.ɣə(n)/	kreeg /'krex/	gekregen /ɣə'kre.ɣə(n)/
klasse 1	volledig

Werkwoord

krijgen

1. overgankelijk verwerven, ontvangen

   • Hij krijgt een boek. 

   ▸ Ik had geen trail name want die verzin je niet zelf, die krijg je op de trail van een mede-hiker.

   ▸ Voor vertrek had ik een gedetailleerde voedsellijst gekregen van ‘Hummingbird’, een Engelse vrouw die de PCT in 2015 had gelopen. Op haar blog ‘followingthearrows.com’ had ze minutieus elk detail van haar PCT-voorbereiding beschreven.

2. overgankelijk in een bepaalde gewenste toestand brengen

   • Ik krijg dat wel in orde. 

3. overgankelijk iets oplopen of beginnen te ondervinden (ziekte e.d.)

   • Hij kreeg een verwonding. 
   • Vlak voor het examen kreeg hij griep. 

4. hulpwerkwoord maakt met behulp van een meewerkend voorwerp een pseudo-passieve constructie

   • Zij reikten een prijs uit aan de artiest. Hij kreeg een prijs uitgereikt. 

Opmerkingen

• Hoewel het werkwoord een lijdend voorwerp draagt, ontbreken lijdende vormen geheel. Voor een lijdende constructie wordt meestal verkrijgen gebruikt.

Hyponiemen

   

aankrijgen afkrijgen beetkrijgen bijkrijgen binnenkrijgen doorkrijgen herkrijgen inkrijgen klaarkrijgen kleinkrijgen loskrijgen meekrijgen omkrijgen onderkrijgen opkrijgen overkrijgen terugkrijgen thuiskrijgen uitkrijgen vastkrijgen verkrijgen weerkrijgen wegkrijgen

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] een koekje van eigen deeg krijgen De kous op de kop krijgen Je zin niet krijgen of teleurgesteld worden De schop krijgen Ontslagen worden De volle laag/mep krijgen Alles over zich heen krijgen De zak krijgen Een bril op de neus krijgen Geen vrij uitzicht of vrije ruimte meer hebben Een hoofd als een boei krijgen Een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen Een pluim krijgen of geven Een compliment krijgen of geven Een veeg uit de pan krijgen Een standje krijgen Ergens geen hoogte van kunnen krijgen Iets maar niet kunnen begrijpen Ergens geen speld tussen kunnen krijgen Iets klopt precies ofwel: geen gelegenheid krijgen in een gesprek ertussen te komen Ergens lucht van krijgen Ergens van de op de hoogte geraken, iets in de gaten krijgen Ervan langs krijgen Erge straf krijgen, al dan niet met een pak slaag Ergens wat van krijgen Iets helemaal zat zijn (lett. "er een ziekte van krijgen") • Het gaat maar door, ik krijg er wat van!  Geen been aan de grond krijgen Een voorstel e.d. wordt niet aangenomen Grip / greep op iets krijgen Het heen-en-weer krijgen Het leeuwendeel van iets krijgen Het grootste aandeel van iets krijgen Het op zijn heupen krijgen Het op zijn zenuwen krijgen In de zenuwen, in de stress schieten Iemand klein krijgen Iemand laten merken dat je hem aankunt ofwel: over iemand de baas zijn en diegene tot gehoorzaamheid dwingen Iemand/iets in het vizier krijgen Iets in de gaten krijgen Iets gedaan krijgen Iets in de schoot geworpen krijgen Iets verkrijgen zonder daar al te veel moeite voor te hoeven doen, of een bepaalde gave hebben Iets niet over zijn hart kunnen krijgen Ergens niet toe kunnen komen of ergens op gesteld zijn Iets onder de knie krijgen Een bepaalde vaardigheid aanleren Iets op je bord / brood krijgen Iets te pakken hebben/krijgen (lett. "greep, vat op iets krijgen") Door iets bevangen raken; iets aanleren, iets onder de knie krijgen) • Ik krijg het ritme langzaam te pakken.  Iets voor elkaar krijgen Krijg de klere/kolere! Verwensing Krijg de rambam Verwensing Krijg nou wat! Uitroep van verbazing, ontsteltenis, onthutsing e.d. Loon naar werken krijgen Een loon krijgen dat in overeenstemming is met het gedane werk Nul op het rekest krijgen Iets wordt afgewezen Op zijn baadje krijgen Een pak slaag krijgen Op zijn dak krijgen Van iets of iemand last krijgen, gestalkt worden e.d. Stank voor dank krijgen Voor het gedane werk geen dankjewel krijgen, maar zelfs negatief bedoeld commentaar Uit het hoofd krijgen vergeten •  Voordat ik weer in slaap viel kreeg ik de gedachte aan zeven verschrompelde lijken in gesmolten slaapzakken niet uit mijn hoofd.   Vaste voet aan de grond krijgen Iets gedaan krijgen en/of als gebruikelijk beschouwd gaan worden Wat krijgen we nou/nu?/ Wat zullen we nou/nu krijgen? Uitroep van gefrustreerde verbazing Zijn beslag krijgen Na veel moeite voor elkaar krijgen Zijn trekken thuis krijgen Door anderen op dezelfde onvriendelijke manier behandeld worden als je hen eerder behandelde (bijv. met een streek)

Spreekwoorden

• De gekken krijgen de kaart.

Dwaze en onverstandige mensen krijgen hun gelijk of ze dat hebben of niet

• Paarden die haver verdienen krijgen ze niet.

De mensen die het hardste werken, krijgen het minste geld

• Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus.

Iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen

• Wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets.

Je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen

Vertalingen

    1. verwerven, ontvangen   

Duits: bekommen (de) Engels: get (en) Frans: recevoir (fr) Noors: motta (no)

Oudnoords: motta (nn) Roemeens: primi (ro) Spaans: recibir (es), obtener (es)

    een taal onder de knie krijgen   

Duits: eine Sprache meistern

    pech krijgen   

Duits: eine Panne bekommen

    steun krijgen   

Duits: Unterstützung finden

Zelfstandig naamwoord

de krijgen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord krijg

Gangbaarheid

• Het woord krijgen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "krijgen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.