peil

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  peil    (hulp, bestand)
• IPA: / pɛil / (1 lettergreep)
  • (Nederland): /pɛːɫ/
  • (Vlaanderen): /pɛːl/

Woordafbreking

• peil

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘watermerk’ voor het eerst aangetroffen in 1476
• Door palatalisering van de -g- ontstond -ei-, met het achtervoegsel -el

[1] erfwoord afkomstig van: Middelnederlands: peil, peile, pegel (verkleinwoord bij pege) Germaans: ? Indo-Europees: *bak- «staf, stok» (vermoedelijk)

Verwant in Germaans: West: Nedersaksisch: Pegel (Duitse spelling) Fries: peil

Andere Indo-Europese talen: Helleens: Oudgrieks: βάκτρον, βακτηρία Italisch: Latijn: baculum Baltisch: Litouws: bakstīt

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	peil	peilen
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

het peil o

1. (waterbeheer) niveau of stand van bijvoorbeeld water

   • Dit is 2 meter boven Normaal Amsterdams Peil. 

2. (sociologie) overdrachtelijk intellectueel of moreel niveau

   • Dat is werkelijk beneden alle peil! 

Opmerkingen

• Dit is een nevenvorm van pegel (met de normale reductie van -ege- tot -ei-).

Hyponiemen

   

alarmpeil boezempeil huurpeil kanaalpeil levenspeil loonpeil noodpeil oliepeil polderpeil prijspeil productiepeil rentepeil spoorbaanpeil streefpeil waterpeil welvaartspeil winterpeil zomerpeil

Afgeleide begrippen

   

peilantenne peilbaar peilballon peilbesluit peilbuis peildatum peiler peilfilter peilgebied peilglas peiling peiljaar peilmerk peilmolen peilpaal peilraam peilschaal peilsignaal peilsteen peilstift peilstok peiltoestel peillood peilloos

Uitdrukkingen en gezegden

• Iets op peil houden

zorgen dat iets in voldoende hoeveelheid aanwezig blijft

• daar valt geen peil op te trekken

dat is volkomen chaotisch

•  ‘Je verhaal gaat alle kanten op, er is geen peil op te trekken waar je nu weer mee komt.’ Ik koos ervoor om dit als een compliment op te vatten.  

Vertalingen

    1. niveau of stand van bijvoorbeeld water   

Duits: Pegel (de) m Engels: level (en) Frans: niveau (fr) m

Noors: speil (no) o Nynorsk: spegel (nn) m Roemeens: nivel (ro) Spaans: nivel (es) m

Werkwoord

vervoeging van
peilen

peil

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van peilen
   

   • Ik peil. 

2. gebiedende wijs van peilen
   

   • Peil! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van peilen
   

   • Peil je? 

Gangbaarheid

• Het woord peil staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "peil" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.