zonder

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  zonder    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈzɔndər / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• zon·der

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘voorzetsel’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901

afkomstig van: Middelnederlands: sonder Oudnederlands: sunder Germaans: *sehwanan Indo-Europees: *sundraz

Verwant in Germaans: West: Engels: asunder (Angelsaksisch: sundran), (Oudhoogduits: suntar, suntir), Fries: sûnder (Oudfries: sunder) Noord: Zweeds: sönder, Deens: sønder, Noors: sundur/sønder, ( Oudnoords: í sundr), IJslands: sundur Oost: Gotisch: sundro

Voorzetsel

• zonder

1. in afwezigheid van.

   • We gaan zonder Jan, ik film zonder hulpmiddelen, zonder twijfel. 

   ▸ Zonder een hap te eten en met mijn kleren nog aan viel ik meteen in slaap.

Antoniemen

• met

Verwante begrippen

• gespeend van, ontbloot van, verstoken van, zonder te

Hyponiemen

• bijzonder, daarzonder, hierzonder, waarzonder

Afgeleide begrippen

• inzonderheid, zonderling

Uitdrukkingen en gezegden

   

Zonder (te) blikken of (te) blozen zonder zich van iemand iets aan te trekken en zonder te schamen Zonder geluk vaart niemand wel alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen Zonder slag of stoot overgeven/etc zonder verzet Als een kip zonder kop zonder beraad, onbesuisd Er zonder kleerscheuren afkomen helemaal niets mankeren na een ongeluk Geen rook zonder vuur bij iedere gebeurtenis hoort een oorzaak. Van de meeste geruchten is er altijd wel iets waar Geen rozen zonder doornen achter alle leuke/goede dingen zitten ook minder leuke kanten Je kan geen omelet maken zonder eieren te breken om iets te bereiken moet je kosten maken of moeite doen Meisjes die bloemen dragen, mag je kussen zonder te vragen zich mooier voordoen dan men is, is vragen om moeilijkheden

Vertalingen

    1. In afwezigheid van   

Afrikaans: sonder (af) Catalaans: sense (ca) Duits: ohne (de) Engels: without (en) Frans: sans (fr) Iers: gan (ga) Italiaans: senza (it)

Kroatisch: bez (hr) Latijn: sine (la) Occitaans: sens (oc) Pools: bez (pl) Spaans: sin (es) Tsjechisch: bez (cs) Vietnamees: không (vi)

Voegwoord

zonder

• Zonder er eerst over na te denken, kon ik het niet zeggen.

Werkwoord

vervoeging van
zonderen

zonder

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van zonderen
   

   • Ik zonder. 

2. gebiedende wijs van zonderen
   

   • Zonder! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van zonderen
   

   • Zonder je? 

Gangbaarheid

• Het woord zonder staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "zonder" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.