koeskoes

Niet te verwarren met: couscous

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  koeskoes    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈkuskus / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• koes·koes

Woordherkomst en -opbouw

• [A] via Arabisch كُسْكُس‎ (kuskus) van Berbers keskesu / seksu, in de betekenis van ‘deegwaar van kleine korrels’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1681
• [B] van een Molukse taal
• [C] vermoedelijk van Indonesisch  kutu-kutu zn  "vlooien" (zie vindplaats hieronder)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	koeskoes	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[A] de koeskoes v / m

1. (voeding) (geschiedenis) oorspronkelijk matrozenkost van gortepap met kruiden en azijn, ook gebruikt als aanduiding voor andere gerechten uit vermengde goedkope ingrediënten

   ▸ ⧖ Tegen tien ure verschijnt men en négligé - wel te verstaan, wanneer men en famille is, anders gekleed - aan de algemeene ontbijttafel, waar een half Europeesch en half inlandsch ontbijt voor de huisgenooten en gasten in gereedheid staat: nassi, kerri, sambal, een koeskoes van uijen [sic!], verrotte garnalen en fijn gewreven Spaansche peper - gebraden visch, wat ham of eene ‘ajam panggang’ - eene kip op den rooster gebraden met citroensap en Spaansche peper - koude varkenscarbonaadjes, beafsteak en eijeren, bij wijze van kalfsoogen of eijerstruif [sic!].

2. (figuurlijk) (pejoratief) onaantrekkelijke mengelmoes

   ▸ ⧖ Van Mauriks psychologische kennis is, volgens Netscher, ‘een koeskoes van huisbakken opmerkingen, konventioneele opvattingen en generaliseerende moralisaties, die men bij den eersten den besten broodschrijver kan aantreffen.’

Opmerkingen

• Het oorspronkelijke Noord-Afrikaanse gerecht wordt tegenwoordig "couscous" geschreven: hetzelfde woord, maar dan via het Frans ontleend.

Synoniemen

• ratjetoe

Afgeleide begrippen

• koeskoesvreter, koeskoezen

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	koeskoes	koeskoezen
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] de koeskoes m

1. (buideldieren) zoogdier met een grijpstaart en zeer dichte pels, lid van de familie Phalangeridae  uit de orde klimbuideldieren Diprotodontia 

   ▸ Deze röntgenfoto van een gewonde koeskoes (een buideldier dat kan klimmen) laat zien dat de moeder een baby bij zich draagt.

• 
  1. Een etende koeskoes Phalanger gymnotis .

Hyponiemen

• [1] arnhemvoskoesoe, beerkoeskoes, bergkoeskoes, echte koeskoezen, echte koesoes, gebekoeskoes, gevlekte koeskoes, gevlekte koeskoezen, grondkoeskoes, hondkoesoe, kleine celebeskoeskoes, obikoeskoes, queenslandvoskoesoe, schubstaartkoesoe, talaudbeerkoeskoes, ternatekoeskoes, voskoesoe, witte koeskoes, woodlarkkoeskoes, zijdekoeskoes, zuidoostelijke koeskoes, zuidwestelijke koeskoes

Verwante begrippen

• gestreepte koeskoes, oostelijke koeskoes, queenslandkoeskoes, reuzenkoeskoes, rotskoeskoes

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	koeskoes	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[C] de koeskoes v / m

1. (plantkunde) (Nederlands-Indië) stekelig soort gras Chrysopogon aciculatus 

   ▸ ⧖ Naam. In 't Latijn Gramen aciculatum; in 't Maleits Cussu cussu, en Djintam utan; in 't Ternataans en Amboins, ook Cussu Cussu; in 't Baleits Badjang badjang; onze Duitzen noemen 't Bosluysen, en Koeskoes.

• 
  1. Koeskoes in een botanische tuin.

Afgeleide begrippen

• koeskoesvogel

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Gangbaarheid

• Het woord koeskoes staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.