tirannie

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  tirannie    (hulp, bestand)
• IPA: / tirɑˈni / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• ti·ran·nie

Woordherkomst en -opbouw

• via Middelnederlands tirannie van Oudfrans tyrannie, in de betekenis van ‘onwettig verkregen alleenheerschappij’ aangetroffen vanaf 1485, op te vatten als afgeleid van tiran met het achtervoegsel -ie

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	tirannie	tirannieën
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

de tirannie v

1. (politiek) onrechtmatige heerschappij, gekenmerkt door willekeur en geweld; de verbasterde vorm van een monarchie

   ▸ Het ging mis in Frankrijk omdat er daar weinig ervaring was met zelfbestuur én omdat de jonge republiek meteen bedreigd werd door vijanden van buitenaf die de revolutie in de kiem wilden smoren. Dat leidde tot tirannie en geweld.

2. (pejoratief) machtsmisbruik of heerszuchtig gedrag

   ▸ Murat Isik (42), de schrijver van Wees onzichtbaar (Libris Literatuur Prijs 2018), heeft een boek over zijn moeder geschreven, over haar leven dat begon in een dorp zonder waterleiding of elektriciteit in het oosten van Turkije en haar via Izmir en Hamburg naar Amsterdam bracht, naar een flat in het hart van de Bijlmer, waar ze zich bevrijdde van de tirannie van haar man en zich ontwikkelde tot een vrouw met een fulltime baan (voedingsassistente in het AMC) en een inkomen dat hoog genoeg was voor een koopappartement.

3. (figuurlijk) (pejoratief) dwingende overheersing

   ▸ De primaire functie van kunst […] is het bevrijden van het individu van de tirannie van zijn cultuur.

   ▸ De opvoeder moet zich dus wel degelijk ‘inspannen om het kind te laten ontsnappen aan de tirannie van het ik en het hier en nu: alles en wel nu meteen’, zoals de Franse pedagoog Philippe Meirieu stelt.

Synoniemen

• [2] machtswellust

Verwante begrippen

• [1] geweld
• [1] heerschappij
• [1] willekeur

Vertalingen

    1. onrechtmatige heerschappij, gekenmerkt door willekeur en geweld   

Duits: Tyrannei (de) v Engels: tyranny (en)

Frans: tyrannie (fr) v Spaans: tiranía (es) v

Gangbaarheid

• Het woord tirannie staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "tirannie" herkend door:

94 %	van de Nederlanders;
95 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.