Overleg sjabloon:samenstelling

Hallo Marco,

Mooi werk! maar samenstellingen en afleidingen zijn toch complexer dan ik dacht (er zijn nogal wat woorden die ook beschreven staan onder samenstellende afleidingen en afgeleide samenstellingen). Ik noem maar een niet geheel willekeurig voorbeeld dat van de week tijdens de les besproken werd:

1. handelingsonbekwaamheid

• on-/be- als voorvoegsels
• -heid/-ing als achtervoegsels
• -s- als tussenvoegsel
• handelen en bekwamen als werkwoorden
• hand als zelfstandig naamwoord

Misschien zou er een sjabloon gemaakt kunnen worden, waarbij je in een tabel een opsomming van alle verschillende elementen die in een woord zitten zou kunnen benoemen, zonder dat je er een wel heel kunstmatige lopende zin van probeert te maken.

Marcel coenders (overleg) 25 mei 2016 17:15 (CEST)

Het kan altijd beter! Ik heb bewust een sjabloon gemaakt dat vrij simpel is, maar in vrij veel gevallen nuttig kan zijn. Cadfaell heeft eerder al terecht opgemerkt dat dit sjabloon ook niet geschikt is voor andere talen. Maar het blijft een afweging of je één sjabloon maakt voor alle gevallen, dat dan door veel opties weer lastiger in het gebruik is of gewoon meerdere sjablonen die afgestemd zijn op verschillende problemen. Ook voor de afleiding, de samenstellende afleiding, de ontlening en de leenvertaling hebben we op dit moment nog geen sjabloon.

Het lijkt me voor het woordenboek een praktische oplossing om bij de woordherkomst als regel te herleiden tot de eerstvolgende onderdelen die als zelfstandig lemma bestaan:

1. handelingsonbekwaamheid is afgeleid van handelingsonbekwaam met het achtervoegsel -heid
2. handelingsonbekwaam is een samenstelling van handeling (zelfstandig naamwoord) en onbekwaam (bijvoeglijk naamwoord) met het tussenvoegsel -s-
   1. handeling is afgeleid van handel (werkwoord) met het achtervoegsel -ing
      1. handel is vervoeging van handelen
      2. handelen is ontleend aan Middelnederlands handelen
      3. Middelnederlands handelen is ontleend aan Oudnederlands handalon
      4. Oudnederlands handalon gaat terug op Germaanse vormen die als frequentatief van hand zijn ontstaan
   2. onbekwaam is afgeleid van bekwaam met het voorvoegsel on-
      1. bekwaam is ontleend aan het Middelnederlands bequame
      2. Middelnederlands bequame is afgeleid van Middelnederlands becomen (met een ablaut)
      3. Middelnederlands becomen is ontleend aan Oudnederlands bikuman
      4. Oudnederlands bikuman is afgeleid van kuman met het voorvoegsel bi

Het belangrijkste voordeel van de benadering per lemma is dat hij in mijn ogen goed laat zien dat naar betekenis en historie niet alle samenstellende elementen op eenzelfde niveau staan. Dit woord is een afleiding van een samenstelling, geen samenstelling van twee afleidingen, hoewel dat laatste naar de vorm best had gekund (handeling en onbekwaamheid). Je ziet zo ook dat 'bekwaam' niet is afgeleid van 'bekwamen', want het is precies andersom. Een meer praktisch pluspunt is dat in de regel een vrij bondige beschrijving per lemma genoeg is. De doorsnee gebruiker zal vaker op zoek zijn naar de betekenis(sen) en dan is het niet gebruikersvriendelijk als je eerst met een uitgebreid vaak vrij technisch verhaal over de woordherkomst te maken krijgt. Liefhebbers van etymologie zoals ikzelf moeten dan maar even doorklikken. Een tweede praktisch voordeel is dat het veel beter te onderhouden is: als er ergens op een onderdeel iets moet worden aangepast, kan dat vaak tot één lemma worden beperkt. Jouw voorstel voor een tabel zou in deze benadering de vorm kunnen krijgen van een uitklapvenster waarin een zo compleet mogelijk overzicht van de woordherkomst wordt gegeven doordat een routine alle doorverwijzingen naar deeletymologieën oplost. Uiteraard is het maken van deze routine en van een oplossing voor woorden in andere talen nog wel een fors karwei, maar als we eenmaal goed doordacht hebben wat we willen bereiken, duikt er meestal wel een slim iemand op die het werkelijkheid kan maken. --MarcoSwart (overleg) 26 mei 2016 02:20 (CEST)

Alleen voor het nederlands ?

Dag, ik zie het sjabloontje samenstelling graag en heb twee vragen (en ik schrijf zo goed ik kan):

• zie bij bij vorbeeld maandag:

  Woordherkomst ...

  Vertaald ... (V)

  sammenstelling ... (s)

, dus groot en klein. t'is OK zo ?

• samenstelling is allein voor nederlandse woorden(bij de buitenlaandse articles moet man vrijveel veel schrijven voor Woordherkomst ...), of? Dus voor een deense sommersalat of noorse dyphavsabbor kan ik ze (nog? ;-)) niet gebruiken , zoals :

  {{samenstelling||sommer||salat||taal=da}} of {{samenstelling||dyphav||abbor|s|taal=da}} ?

Bedankt, B Lemeukx (overleg) 22 okt 2017 19:58 (CEST)

Neem de 3-lettercode "dan" ipv "da". -- Cadfaell (overleg) 22 okt 2017 22:34 (CEST)

Eerste vraag: nee, dat is inderdaad wat rommelig geworden doordat het sjabloon later is toegevoegd. Ik heb het lemma wat bijgewerkt. Voor mij is Woordherkomst en -opbouw als de andere kopjes op een lemma: gewoonlijk staat er informatie onder die niet de vorm van een volzin heeft, door het ontbreken van de persoonsvorm. In die gevallen begin ik met een kleine letter en eindig zonder punt. Soms is er meer te zeggen en als er dan wel volzinnen nodig zijn, krijgen die netjes volgens de regels een hoofdletter en een punt. Er zijn ook mensen die onder dit kopje altijd met een hoofdletter beginnen, ook al volgt er geen persoonsvorm of punt. Grammaticaal is het mogelijk om regels met gegevens op die manier vorm te geven. Helaas kunnen we dat dan niet consequent doen omdat regels vaak met gegevens beginnen die juist geen hoofdletter moeten krijgen. Hoofdletters alleen gebruiken bij het begin van kopjes en volzinnen en met een kleine letters beginnen bij regels die gegevens opsommen geeft in mijn ogen een rustiger tekstbeeld. Maar niet iedereen kijkt er zo tegenaan.

Tweede vraag: het sjabloon {{samenstelling}} maakt gebruik van het gegeven dat Nederlandse woorden bovenaan de pagina staan om direct door te linken naar de goede woordsoort. Dat is in sommige gevallen echt wenselijk. Om bij 'maandag' te blijven: het gaat om het zelfstandig naamwoord, niet om de stam van het werkwoord 'manen'. Ik zie binnen de Mediawikiprogrammatuur geen deugdelijke oplossing om even precies naar woordsoorten in andere talen te verwijzen, omdat die programmatuur automatisch het eerst voorkomende kopje gebruikt, zonder echt met de taal rekening te houden. Een praktische oplossing is misschien een iets minder ambitieuze optie van of binnen {{samenstelling}} te maken. Die werkt dan in alle talen om naar de goede taalsectie te linken, met de mogelijkheid om waar nodig aanvullende tekst bij de link te noemen, zodat de lezer weet dat hij even verder moet kijken. Om een beetje consistent met onze andere sjablonen te blijven denk ik dat de toe te voegen parameter dan "iso=dan" zou worden.

1. Komt dit voldoende dicht bij jouw voorstel?
2. Omdat woordsoorten taalafhankelijk zijn, lijkt het me wijs om bij elke link een parameter met vrij gekozen toe te voegen tekst te gebruiken in plaats van de efficiënte maar wel precies op het Nederlands afgestemde woordsoorten. Of gaat het vooral om talen die voldoende op het Nederlands lijken en weegt het gebruiksgemak van tweelettercodes zwaarder?
3. Is de verbindingsklank als optie ook voor andere talen bruikbaar is of is het beter die ook door vrije tekst te vervangen?

--MarcoSwart (overleg) 22 okt 2017 23:25 (CEST)

Bedankt Marco, ik verzoek te antwoorden.

• Of het taal=da of iso=dan word, is niet zo belangrijk. Maar als het kan, het sjabloon ook voor e.g. deens te gebruiken ? Ik ben prenant ;-)
• Voor vele deense (en norse, en swedse) sammenstelde woorden kun het sjabloon gebruikt werden, zoals voor sommersalat of dyphavsabbor.
• Absoluut, de verbindingsklank zoals -s- bestaat ook op deens, nors, etc.
  • {{samenstelling|zn|dyphav|zn|abbor|s|}} => gebruik: {{samen|nld|…}}

• Zo het niet noodzalig is met de talen in e.g. abbor#Noors|abbor, dan werkt het model al, of?
• Als het kan, ik heb het ooit gezien, met nog en parameter zoals h=1 kan omgeschakelt worden tot hoofdletter, dus :
  • {{samenstelling|zn|dyphav|zn|abbor|s|iso=nor|h=1}} => Samenstelling van dyphav (zelfstandig naamwoord) en abbor (zelfstandig naamwoord) met het invoegsel -s- ;-)
• Mogelijk ? B Lemeukx (overleg) 24 okt 2017 02:33 (CEST)

Ik ga eraan sleutelen, maar dat doe ik komend weekend. --MarcoSwart (overleg) 24 okt 2017 09:08 (CEST)

Dag B Lemeux en Cadfaell,

Het heeft wat langer geduurd dan voorzien, maar mijn voorstel staat nu op {{samen}}, met nog wat achtergronden op de overlegpagina. Het voorbeeld hierboven wordt minimaal:

samenstelling van  dyphav  en  abbor  met het invoegsel -s- 

en (in dit geval) maximaal:

Samenstelling van  dyphav zn "diepzee"  en  abbor zn "baars"  met het invoegsel -s-. 

Allerlei tussenliggende permutaties zijn ook mogelijk zonder dat het resultaat er slecht uitziet, zolang je maar geen ongeldige taal opgeeft of een van de twee samenstellende woorden ontbreekt. Graag jullie reacties. Als dat een bruikbare oplossing is, zou ik ervoor zijn om de vormgeving van de tekst die {{samenstelling}} oplevert in overeenstemming te brengen met het resultaat van het nieuwe sjabloon. --MarcoSwart (overleg) 1 dec 2017 19:55 (CET)

Bedankt, tops, B Lemeukx (overleg) 3 dec 2017 00:16 (CET)

Spaties

Waarom staan er in het sjabloon zo veel dubbele spaties? Heeft dit een reden anders dan er "mooi" uit te zien? Jeuvke (overleg) 2 mei 2018 17:16 (CEST)

Het sjabloon probeert zowel een eenvormige als een inzichtelijke opmaak te bieden. Bij simpele samenstellingen ziet het er soms wat overdreven uit, maar het sjabloon is ook bedoeld voor gevallen waar behalve het woord zelf ook de woordsoort en de betekenis (en soms zelfs de transliteratie of transcriptie) wordt aangegeven. Vooral in die gevallen blijkt het prettig als de onderdelen van de samenstelling door extra spatiëring visueel herkenbaar zijn. --MarcoSwart (overleg) 3 mei 2018 10:07 (CEST)

Buitengebruikstelling

Dit sjabloon is nu overal in de hoofdnaamruimte vervangen door {{samen}}. Omdat er mogelijk nog mensen zijn die het uit gewoonte proberen te gebruiken, is er voorlopig een tekst die verwijst naar dat sjabloon. Het is de bedoeling dat uiteindelijk dit sjabloon helemaal wordt verwijderd. --MarcoSwart (overleg) 14 jun 2019 23:24 (CEST)