zwierder

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  zwierder    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈzwirdər / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• zwier·der

Woordherkomst en -opbouw

• afgeleid van  zwier ww  met het achtervoegsel -der

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	zwierder	zwierders
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

de zwierder m

1. (huishouden) (techniek) apparaat iets droger maakt door het zo hard rond te laten draaien dat veel water eruit wordt geslingerd

   ▸ Een grondige wasbeurt, dat betekent: drie maal de sla reinigen in een zwierder, telkens met proper vers water.

   ▸ Alles met d'hand, zonder machine, wassen en wrijven met de schuurborstel, spoelen, wringen zonder zwierder, en alles uithangen om te bleken, inhalen, dampen en strijken.

   ▸ ⧖ (…) de Zwierder is een ijzeren of stalen bak, voor het droogen van 't katoen; hij doet 600 toeren per minuut; (…)

2. (geschiedenis) taps toelopende paal die rust op een gaffel dicht bij het zwaardere dikke eind en met aan het dunne eind een haak waaraan een emmer hangt, zodat je door de hefboomwerking van het zware eind met weinig inspanning de emmer diep in een put kan laten zakken
3. (pejoratief) man die een vrolijk, maar te losbandig leven leidt

   ▸ Ze mogen best weten dat die Reinders niet een vrolijke zwierder is. En ik klaag niet. Ik ben zeer tevreden.

   ▸ ⧖ Vader en moeder, ging hij voort, die zijn dood, Broeders of Zusters heb ik nooit gehad, en van mijn overig maagschap worde ik verfoeid, omdat ik een zwierder ben, zeggen ze, en al mijn geld verkwist heb....

4. (beroep) (textielindustrie) bediener van een droogtrommel in een blekerij
5. (sport) (schaatsen) man die het schoonrijden beoefent

   ▸ ⧖ Als volleerd zwierder hoorde hij eens op de ijsbaan een vrouwestem: Mag ik met je meezwieren?

Synoniemen

• [1] centrigufe
• [2] putzwengel
• [3] losbol, pierewaaer

Verwante begrippen

• [1] groente, wasgoed
• [2] putgalg, waterput
• [3] mannelijke vorm van zwierderes
• [4] blekerij, droogtrommel

Opmerkingen

• De betekenis "centrifuge" is vooral in Vlaanderen gangbaar, de betekenis "schoonrijder" komt hoofdzakelijk in Nederland voor.

Gangbaarheid

• Het woord 'zwierder' staat niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "zwierder" herkend door:

74 %	van de Nederlanders;
93 %	van de Vlamingen.