uitzinnigheid

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  uitzinnigheid    (hulp, bestand)
• IPA: / œytˈsɪnəxˌhɛit / (4 lettergrepen)

Woordafbreking

• uit·zin·nig·heid

Woordherkomst en -opbouw

• van Middelnederlands utesinnicheit, op te vatten als afleiding van  uitzinnig bn  met het achtervoegsel -heid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	uitzinnigheid	uitzinnigheden
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

de uitzinnigheid v

1. toestand waarin je je heel opgewonden en onbeheerst gedraagt

   ▸ Bovendien bleek de zanger een meester in het ophitsen van het publiek. Bij een optreden van Kaiser Chiefs in Paradiso, Amsterdam, liet zanger Ricky Wilson zich over de handen van het publiek van het podium naar de bar vervoeren, waar hij een glas bier dronk en vervolgens op dezelfde manier terug reisde. Voor Kaiser Chiefs is uitzinnigheid het doel. Niet om zichzelf er in te verliezen, zoals sommige collega’s wel doen, maar door uitzinnigheid voor anderen mogelijk te maken.

   ▸ Uitgangspunt voor uitzinnigheid, want wat doe je als je moeder twee maanden weg is met nieuwe make-up en een nieuwe minnaar? Juist: keten.

2. op overdreven of gezochte manier sterk afwijkend van wat wat gebruikelijk is

   ▸ De boeken in de uitstalling van de Kookboekhandel lijken elkaar te willen overtreffen in uitzinnigheid. Dik is mooi, is het motto. En waar het ornament in de reguliere boektypografie nog een misdaad is, zijn krullen, grappige tekeningetjes en negentiende-eeuwse drukletters zo’n beetje een verplichting voor een kookboekontwerp.

   ▸ De uitzinnigheid van het onderwerp hielp hem ook een handje, zegt Joost Zwagerman. (…) In zijn nieuwe, epische gedicht koopt hoofdpersoon Roeshoofd een manisch-depressieve aandoening in een futuristische supermarkt, T-Mart geheten.

3. onvermogen tot verstandig of redelijk gedrag

   ▸ Sade neemt zich voor 'met een uitzinnigheid en een vasthoudendheid van geest alles te bedenken, waardoor u en uw familie spijt zullen krijgen van uw gedrag' (…)

Synoniemen

• [1] buitensporigheid, onbeheerstheid, razernij, tomeloosheid
• [2] dwaasheid, krankzinnigheid, onverstandigheid

Gangbaarheid

• Het woord uitzinnigheid staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.