demonstreren

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  demonstreren    (hulp, bestand)
• IPA: / ˌdemɔnˈstrerə(n) / (4 lettergrepen)

Woordafbreking

• de·mon·stre·ren

Woordherkomst en -opbouw

• [1] Een formele ontlening uit het Latijn, mogelijk via het Oudfrans demonstrer in de betekenis van 'aantonen', sinds 980.
• [2] De scholastische of wetenschappelijke betekenis van ‘aantonen met argumenten’, is beïnvloed door Duits demonstrieren, voor het eerst aangetroffen in 1595
• [3] De betekenis van 'machtsvertoon tentoonspreiden' is uit het Engels demonstrate, aangetroffen sinds 1832.
• [4] De betekenis van 'publiekelijk een protest of steunbetuiging houden' is uit het Engels demonstrate, sinds 1860.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
demonstreren	demonstreerde	gedemonstreerd
zwak -d	volledig

Werkwoord

demonstreren

1. overgankelijk iets voordoen of duidelijk laten zien

   • Hij heeft even gedemonstreerd hoe je dat doet. 

2. (wetenschap) (wiskunde) een bewijsvoering leveren

   ▸ Een jong meisje van de wijk St. Jacques, te Parijs, die haren, minnaar een Student in de geneeskunde, had hooren demonstreren, dat er in het menschelijk bloed ijzerdeelen zijn vervat, wilde met alle geweld zich eene vrij groote hoeveelheid bloed laten aftappen om er voor haren hartvriend eenen ring van te doen vervaardigen.

3. (militair) machtsvertoon tentoonspreiden om de vijand te intimideren

   ▸ Daarom kunnen ook de wiskunstenaars met regt, zoo als zij gewoon zijn, onder hunne voleindigde demonstratie van eene mathematische propositie met regt zetten Q. E. D, quod erat demonstrandum, dat te bewijzen was. Maar ik wisl niet, dat demonstratie en demonstreren onder de kunsttermen van het krijgswezen behoorden, of dat er militaire demonstratiën waren, zoo als ik nu onlangs vernomen heb; want sedert eenigen tijd hoort men gedurig van eene demonstratie, als eene krijgsmagt bijeentrekt.

   ▸ Ongelukkig is het daarenboven, dat de vijf oppermagtige overheerschers onder elkander verdeeld zijn, en, als het op een verscheuren van landen en volken aankomt, elkander den grootsten buit willen betwisten. Schoon zij voorgeven, de bewaring vau algemeenen vrede ten doel te hebben, staan zij nogtans gewapend tegen elkander over, met de hand aan het gevest. Tot nog toe blijft het bij diplomatieke onderhandelingen, bij dreigen en demonstreren. Niemand schijnt het te durven wagen, den ersten slag te geven.

4. ergatief (politiek) een massa op de been brengen om een politieke wens kracht bij te zetten, op straat als menigte je mening uiten

   ▸ Jammer maar, dat men, op de bijeenkomst van Plombières af te gaan, reeds lang over Savoye had beschikt, vóór dat het volk gehoord was en zie tot overmaat van ongeluk, daar springen de Savoyers uit de soepkom, zij demonstreren op hun best tegen de afscheiding, zij willen niets van weten; er zijn er maar honderd, zegt de een, 't zijn er tienduizend, zegt de ander; het was een oploop, een troep arm volk; men had ze opgestookt,

   ▸ We moesten binnen blijven terwijl zij voor het stationsgebouw in Finse strijdliederen zongen en demonstreerden.

   • Er werd overal in het Midden-Oosten gedemonstreerd tegen de heersende orde. 

Afgeleide begrippen

• demonstrant, demonstrateur, demonstratie, demonstratrice, demonstreerbaar

Vertalingen

    1.   

Engels: demonstrate (en) Frans: démontrer (fr)

Spaans: demostrar (es)

Gangbaarheid

• Het woord demonstreren staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "demonstreren" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.