actant

Nederlands

de actant m

(taalkunde) elk van de zinsdelen die duiden op een persoon of zaak die bij een handeling is betrokken, zoals het onderwerp, het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp
▸ Met deze actanten en hun diverse combinaties worden in het Nederlands talrijke verschillende syntactische structuurpatronen gevormd.^[1]
(letterkunde) in het verhaalschema uit de theorie van Algirdas Greimas elk van de zes hoofdfuncties die binnen een plot paarsgewijs zijn verbonden: begunstiger-begunstigde, subject-object en helper-opponent
▸ Binnen dit actantieel model kan één actantenrol door meerdere acteurs 'gespeeld' worden en kunnen anderzijds verschillende actantenrollen door één actant worden uitgebeeld: bijv. die van subject en begunstigde in een verhaal waarin acteur A (= subject) streeft naar het bezit van B (= object) voor zichzelf (A = begunstigde).^[2]
(sociologie) in de "actor-netwerktheorie" elke binnen een netwerk onderscheiden eenheid die van invloed is op andere eenheden, ongeacht of het om personen of zaken gaat
▸ Waar het om gaat is een historische actant of een gebeurtenis in de context waardoor zij zijn omgeven te plaatsen en het object - los van de eigen historische positie van de onderzoeker - te bestuderen in het netwerk van de factoren die het bepalen.^[3]

Het woord actant staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

↑ Weblink bron
Robert Leclercq
Valentie - Stiefkind in de Nederlandse taalkunde in: Colloquium Neerlandicum 10. Handelingen Tiende Colloquium Neerlandicum. Colloquium van docenten in de neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten. (1989), Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, Woubrugge, ISBN 9072870018, p. 197
↑ Weblink bron “Algemeen letterkundig lexicon: actant” (2012-) op dbnl.org
↑ Weblink bron
Elrud Ibsch
Het begrip ‘historiciteit’ - beslissingen van de literatuurhistoricus ten aanzien van de historische afstand in: Spektator., jrg. 16 nr. 1 (september 1986), Foris Publications, Dordrecht, p. 6

tegenwoordig deelwoord van acter ww "handelen" met het achtervoegsel -ant
- zn als taalkundige term in 1959 postuum geïntroduceerd door de 20e-eeuwse Franse taalkundige L. Tesnière in zijn boek Éléments de syntaxe structurale ^[1] ^[2]