uitbuiten

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  uitbuiten    (hulp, bestand)

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
uitbuiten	uitbuitend
uitbuiting	uitgebuit

Woordafbreking

• uit·bui·ten

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Duits, in de betekenis van ‘volledig benutten’ voor het eerst aangetroffen in 1870
• samenstellende afleiding van uit (bijwoord) en buit (zelfstandig naamwoord) met het achtervoegsel -en dat een werkwoord vormt

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
uitbuiten	buitte uit	uitgebuit
zwak -t	volledig

Werkwoord

uitbuiten

1. overgankelijk, (pejoratief) op nietsontziende wijze zijn voordeel doen van de omstandigheden van iets of iemand

   • De slaven werden stelselmatig uitgebuit. 
   • Het is goed mogelijk dat de in het nauw gebrachte Libische leider de gevangenname van de Nederlandse militairen zal proberen uit te buiten. 

2. overgankelijk benutten, voordeel (proberen te) halen uit

   • Die mogelijkheid moeten we uitbuiten. 
   • De actrices, stuk voor stuk genomineerd voor een Golden Globe, zijn fantastisch in de rollen, die hoe langer hoe complexer blijken. Actrice Emma Stone buit haar grote ogen maximaal uit en maakt Abigail gevaarlijker dan ze eruitziet.  

   ▸ Alle gewone rechtse partijen, en zelfs het centrum, waren antisemitisch, dus die stellingname kon niemand meer voor zichzelf uitbuiten.

Gangbaarheid

• Het woord uitbuiten staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "uitbuiten" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.