2A02:8388:8883:1100:9437:3486:2398:9A36

Beste 2A02:8388:8883:1100:9437:3486:2398:9A36, van harte welkom op het Nederlandstalige WikiWoordenboek! Hartelijk dank voor uw medewerking aan dit project dat, zoals u waarschijnlijk wel weet, alle woorden in alle talen voor iedereen vrij en online toegankelijk wil maken. Uw bijdragen daaraan zien we met grote belangstelling tegemoet. Het Nederlandstalige WikiWoordenboek is een door iedereen vrij te bewerken woordenboek dat inmiddels 902.608 artikelen telt. Gun uzelf even tijd voor de tips in dit venster en begin daarna pas met het bewerken van uw eerste artikelen. Géén van die richtlijnen heeft kracht van wet, want WikiWoordenboek is en blijft natuurlijk vóór alles steeds vrij bewerkbaar. Een beetje houvast voordat u in het diepe springt kan natuurlijk nooit kwaad. Hoe leer ik dit eigenlijk? Is het niet vreselijk ingewikkeld? Enkele tips om het aanmaken van nieuwe pagina's simpel te maken. Hulp Overzicht van pagina's voor hulp en ondersteuning. Hoe u mee kunt doen met WikiWoordenboek Informatie over hoe u uw deel aan WikiWoordenboek kunt bijdragen. Helpdesk Voor al uw vragen over WikiWoordenboek. Conventies Opmaakafspraken voor artikelen. De kroeg Overleggen met andere WikiWoordenboek-gebruikers. Deze pagina, die nu op uw scherm staat, is trouwens uw persoonlijke overlegpagina; de plaats waar u berichten van andere WikiWoordenboekers ontvangt en beantwoordt. Iedere gebruiker heeft zo'n pagina. Wilt u een bericht voor iemand anders achterlaten, dan doet u dat dus op zijn of haar overlegpagina. Sluit uw bijdragen altijd af met vier tildes, dus zo: ~~~~. Een druk op de handtekeningknop heeft hetzelfde effect: uw bericht wordt automatisch ondertekend met uw gebruikersnaam en de datum en tijd waarop u uw boodschap voltooide. Versturen doet u met "Pagina opslaan". If your knowledge of our language is limited, you are nonetheless welcome of course! We appreciate your contributions. This message in other languages: English, français, Deutsch.

Teken

Dag gebruiker met IP-nummer 2A02:8388:8883:1100:9437:3486:2398:9A36,

Dat het meervoud 'tekenen' voor dagelijks gebruikte symbolen niet meer gangbaar is, lijkt me een juiste observatie. Ik zie het vooral als een geleidelijke verdringing door 'tekens', waarbij 'tekenen' als archaïsme nog gebruikt wordt bij wat plechtiger symbolen. Voor zover ik kan nagaan is er geen categorisch verschil in betekenis tussen beide meervoudsvormen: vroeger was het meervoud op -en gangbaarder, en werd het ook voor alledaagse tekens gebruikt. Omgekeerd komt het meervoud op -s van oudsher ook wel bij de meer abstracte betekenis voor. Ik heb het lemma teken daarom in deze zin verder aangepast. Dank voor het signaleren van dit punt en als ik iets over het hoofd zie, hoor ik het graag. --MarcoSwart (overleg) 4 okt 2017 17:50 (CEST)

Dag Marco,

bedankt voor het zo snel aanpassen. Ik zou toch echter willen betogen dat er wel degelijk een categorisch verschil is tussen 'tekens' en 'tekenen' en dat dat niet archaïsch is. Het woordenboek dat ik in de kast heb staan onderscheidt negen betekenissen van ´teken´ waarvan 'verschijnsel' en 'wonderteken' de meervoundsvorm op -en hebben. Iemand vertoont namelijk tekenen van herstel en er kunnen tekenen zijn dat er oorlog op komst is. Tekens van herstel klinkt mij heel raar in de oren. Alsof er een Sesamstraatfiguur in doktersjas binnen komt lopen met een setje O's en K's. Tekens zijn immers geschreven symbolen.

Tekenen als meervoud voor plechtige symbolen is nieuw voor mij. Ook van het fenomeen dat de s-meervoudsvorm de en-meervoudsvorm verdringt kan ik uit eigen ervaring niet beamen. Volgens mij is het allemaal niet zo ingewikkeld. Tekens zijn symbolen, tekenen zijn signalen (zie ook deze link: https://apps.nrc.nl/stijlboek/tekenen-van-herstel-tekens-van-herstel). Maar mocht je bronnen hebben die een betekenisoverlap, dan wel verdringing aantonen, dan zie ik die graag. Ik vind het erg interessant hoe woorden zich ontwikkelen en van betekenis veranderen. Groeten, Marijn

Dag Marijn,

Die belangstelling voor de ontwikkeling van woorden delen we in ieder geval. Ik ben het met je eens dat het meervoud op -en in de door jou genoemde gevallen vaker voorkomt. Maar dat lijkt me een momentopname in een taalontwikkeling van eeuwen. Omdat voor Wiktionary de code "nld" in principe het hele moderne Nederlands vanaf de 16e eeuw beschrijft, kijken we soms iets breder dan een papieren woordenboek dat zich bewust tot het hedendaagse Nederlands beperkt. Ook mijn dikke Van Dale uit 2015 geeft 9 betekenissen en 2 meervoudsvormen, maar legt geen uitdrukkelijke koppeling tussen beide. Als er een categorische samenhang was, zou die vermoedelijk wel worden aangegeven. Voor de geleidelijke verschuiving in de meervoudsvorm is TEEKEN in het Woordenboek der Nederlandsche Taal een goed vertrekpunt. Je vind hier ettelijke voorbeelden van het meervoud 'teekenen' bij betekenissen die eerder 'symbool' dan 'signaal' zijn. Als je op de data van de vindplaatsen let zie je wel dat die bij 'teekens' doorsnee eeuwen later ligt dan bij 'teekenen'. Als je teruggaat naar het Middelnederlands is er geen meervoud op -s. Ik ben het eens met voorkeur van de NRC voor de vorm "tekenen van herstel", maar dat komt omdat ik het als een min of meer 'versteende uitdrukking' ervaar. Als je even googelt kun je zien dat niet iedereen het met ons eens is: er zijn tientallen publicaties die over "tekens van herstel" spreken, waaronder "Het gekrookte riet" uit 1744 en een artikel van 18 oktober 2013 in de NRC... Niemand minder dan Joost van den Vondel schreef in 1642 al over voorspoedige teekens. De uitsluitende betekenis "symbolen" is dus niet zo vanzelfsprekend. Interessant voor onze discussie is ook dat "vege tekens" duidelijk vaker voorkomt dan "vege tekenen", terwijl het hier toch echt om signalen gaat en niet om symbolen. Je kunt verder gewoon zeggen: "hijgen en zweten zijn tekens van vermoeidheid", naast de min of meer versteende uitdrukking "tekenen van vermoeidheid vertonen". In het eerste geval vind ik 'tekenen' wat overdreven klinken, in het tweede geval niet. In de Statenvertaling wordt consequent het meervoud 'tekenen' gebruikt, ook als het in Numeri 2:2 en Job 21:29 duidelijk om symbolen gaat. Bij het berijmen van Psalm 78:6 is het weer geen bezwaar om toch "tekens" te gebruiken in een geval waar het zeker om 'signalen' gaat. Een meesterteken is een symbool, maar in oude wetten en verdragen stond toch "meesterteekenen". De huidige wet zegt "meestertekens". Bij een "stopteken" gaat het per definitie om een signaal, maar het is een relatief nieuw woord zodat vanuit mijn invalshoek het enige meervoud "stoptekens" niet vreemd is. Samenvattend: voor een categorisch onderscheid in betekenis dat tot verschillende meervoudsvormen leidt zijn er teveel tegenvoorbeelden. Verder denk ik een zeer geleidelijke verschuiving naar het meervoud op -s aannemelijk te hebben gemaakt. Er is wel een verband tussen de betekenis en de wenselijkheid van de meer archaïsche vorm op -en. Je kunt dat mooi zien bij een woord als "ereteken": de kruisen die Willem Alexander komt opspelden zou ik 'eretekenen' noemen en de kruisjes op een Ajaxshirt eretekens. Ik hoop dat het voorgaande aan je vraag beantwoordt. --MarcoSwart (overleg) 6 okt 2017 00:29 (CEST)

Het is ook wel boeiend hoe Van Dale hier in de loop der jaren mee is omgegaan.

1. In 1864 geeft de 1e druk 9 betekenissen nog zonder voorbeelden en (-s, -en) zonder verdere toelichting als het gaat om de meervoudsvorm
2. In 1924 geeft de 6e druk 7 betekenissen, beide meervoudsvormen met de toelichting: Teekens wordt gebruikt in gewonen, teekenen in verheven zin.
3. Vanaf 1961 geeft 8e druk 9 betekenissen, beide meervoudsvormen met de toelichting: -s, soms -en, inz. in bet. 8, doch ook in andere bet. (betekenis 8 is "wonder als middel om iets kenbaar te maken of als bewijs van de macht van een godheid, wonderteken"
4. Vanaf 1984 geeft de 11e druk 9 betekenissen, beide meervoudsvormen met de toelichting: (-s en -en, m.n. in bet. 1, 2, 8 doch ook in andere bet. (betekenis 1 en 2 zijn kortweg respectievelijk "uiting, blijk, symptoom" en "voorteken"
5. Vanaf 1992 geeft de 12e druk 9 betekenissen, beide meervoudsvormen, zonder uitspraak over hun voorkomen

In 1984 zijn de voorbeeldzinnen in overeenstemming met de uitspraak over meervouden gebracht en daar is niet zoveel meer in veranderd. Je zou bijna denken dat het meervoud op -en tussen 1864 en 1984 steeds meer gebruikt werd. Uit het sinds 1992 weglaten van uitspraken over het meervoud leidt ik eerder af dat men op basis van corpusonderzoek, dat toen een grotere rol ging spelen, tot de slotsom kwam dat de eerdere uitspraken (en de ontwikkeling daarin) niet voldoende door feiten gedragen werden. --MarcoSwart (overleg) 6 okt 2017 14:58 (CEST)